ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ-ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. H εικόνα του Ιταλού ευρωβουλευτή της Λέγκας του Βορρά να βγάζει το παπούτσι του και να πατάει με την ιταλική σόλα του τις σημειώσεις του επιτρόπου Μοσκοβισί, ο οποίος έχει μόλις ανακοινώσει την επιστροφή του ιταλικού προϋπολογισμού στη Ρώμη για διορθώσεις, ήταν μάλλον πρωτόγνωρη. Πρωτόγνωρη και η απόφαση της Επιτροπής να στείλει πίσω τον προϋπολογισμό ενός κράτους-μέλους καθώς δεν πληρούσε τους δημοσιονομικούς κανόνες της Ε.Ε. Σίγουρα όμως όχι αρκετή για να δικαιολογεί το παραπάνω περιστατικό, το οποίο είναι ενδεικτικό για το πού σκοπεύει να φτάσει την αντιπαράθεση η Ρώμη με τις Βρυξέλλες.
Η Ιταλία μπορεί να μην είναι Ελλάδα, όχι μόνο γιατί δεν έχει τα ίδια προβλήματα που είχε η ελληνική οικονομία πριν από 10 χρόνια, αλλά και γιατί έχει πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών σε αντίθεση με την Ελλάδα, ενώ πάνω από το 70% του χρέους της βρίσκεται σε ιταλικά χέρια. Ομως η Ιταλία δεν είναι Ελλάδα καθώς τα μεγέθη όχι μόνο είναι τελείως διαφορετικά, αλλά ικανά να δημιουργήσουν μια παγκόσμια και βαθιά οικονομική κρίση. Η Ιταλία είναι η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης: αν ζητούσε πρόγραμμα διάσωσης, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης (ESM) δεν θα είχε τα ανάλογα κεφάλαια για να καλύψει ένα πρόγραμμα διάσωσης για τη χώρα με το μεγαλύτερο δημόσιο χρέος μετά τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία.
Και μπορεί η ιταλική κυβέρνηση να μη θέλει να πηδήξει στον γκρεμό, αλλά σίγουρα ακροβατεί στην άκρη του. «Στην άκρη υπάρχει πάντα ο κίνδυνος ένας απρόσμενος άνεμος να σε σπρώξει στον γκρεμό», λένε στις Βρυξέλλες. Μπορεί το 2,4% έλλειμμα του ΑΕΠ, που αποτελεί και τον βασικό λόγο που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν δέχθηκε τον ιταλικό προϋπολογισμό, να μην ακούγεται τόσο καταστροφικό, αλλά δεν παύει να είναι τρεις φορές μεγαλύτερο από τις δεσμεύσεις της προηγούμενης κυβέρνησης και 0,8% του ΑΕΠ μεγαλύτερο από αυτό που είχε υποδείξει η Επιτροπή. Συγχρόνως, πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν στις Βρυξέλλες ότι το 2,4% που προβλέπει η ιταλική κυβέρνηση είναι πολύ αισιόδοξο και το έλλειμμα τελικά θα ξεπεράσει κατά πολύ το 3% του ΑΕΠ. «Οταν το χρέος σου είναι πάνω από το 130% του ΑΕΠ και συνεχίζει να μεγαλώνει ακόμα και σε καιρούς οικονομικής ευμάρειας, η αύξηση του ελλείμματος μπορεί να αποδειχθεί εκρηκτικός συνδυασμός», λένε αναλυτές.
Η αντίδραση των αγορών μέχρι στιγμής δεν εμφανίζεται τόσο έντονη όσο μερικοί ανέμεναν, παρά την υποβάθμιση από τον οίκο Μοody’s, ο οποίος είναι ο μόνος από τους τρεις οίκους που υποβάθμισε την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας σε ένα επίπεδο πάνω από τα «σκουπίδια» και άλλαξε τις οικονομικές προοπτικές από σταθερές σε αρνητικές. Ομως οι αγορές, όπως λένε αναλυτές στις Βρυξέλλες, συνήθως αντιδρούν πολύ αργότερα και η αντίδρασή τους είναι πολύ πιο ισχυρή από την αναμενόμενη. Αλλωστε στη συγκεκριμένη περίπτωση είχαν ήδη προεξοφλήσει ότι η Επιτροπή θα επέστρεφε τον προϋπολογισμό της Ιταλίας και για αυτό δεν βλέπουμε ιδιαίτερες αναταράξεις.
Ο κ. Σαλβίνι και ο κ. Ντι Μάιο, από την πλευρά τους, μιλούν για την αύξηση των ιταλικών spreads σαν να αναφέρονται σε ακόμη έναν πολιτικό εχθρό, παρόλο που η μέτρηση των spreads είναι η πιο ισχυρή ένδειξη στις αγορές για την υγεία των οικονομιών της Eυρωζώνης. Ο Τζουζέπε Κόντε, πρωθυπουργός της Ιταλίας, υπονόησε ότι οι Eυρωπαίοι αξιωματούχοι προσπαθούν να αυξήσουν τους φόβους για την ιταλική οικονομία έτσι ώστε να αυξηθεί το spread και τελικά η ιταλική κυβέρνηση να υποκύψει στους ευρωπαϊκούς κανόνες, ενώ ο κ. Ντι Μάιο τόνισε ότι «οι εχθροί των Ιταλών» είναι αυτοί που αυξάνουν το spread. Αλλωστε στην Ιταλία η σημασία των spreads δεν είναι άγνωστη. Το 2011 ο τότε Ιταλός πρωθυπουργός Σ. Μπερλουσκόνι αναγκάστηκε να παραιτηθεί λόγω έλλειψης εμπιστοσύνης από τις διεθνείς αγορές.
Γνωρίζοντας ότι η ιταλική κυβέρνηση δεν πρόκειται να κάνει αλλαγές στον προϋπολογισμό της, η Επιτροπή πρέπει να δει ποια και πότε θα είναι τα επόμενα βήματά της. Αυτό που συζητούν στις Βρυξέλλες είναι το πότε θα θέσουν την Ιταλία στη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος. Κάθε χώρα που μπαίνει στη διαδικασία πρέπει να παράσχει ένα σχέδιο διορθωτικών ενεργειών και πολιτικών που θα ακολουθήσει, καθώς και τις προθεσμίες για την επίτευξή τους. Από τη στιγμή που μπαίνει μια χώρα στην παραπάνω διαδικασία έχει ένα χρονοδιάγραμμα τριών μηνών για να ακολουθήσει τις συστάσεις, αλλιώς μπορεί να της επιβληθεί πρόστιμο. Αυτό που σίγουρα δεν θέλουν οι Βρυξέλλες είναι να φτάσει η διαδικασία έως τον Μάιο, πριν από τις ευρωεκλογές, καθώς θα εξελιχθεί σε πολιτικό παιχνίδι.
Από την άλλη, αυτό που τονίζουν αναλυτές που γνωρίζουν την ιταλική πολιτική σκηνή είναι ότι ο Σαλβίνι θα κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του για να φτάσει την κόντρα με την Ε.Ε. μέχρι τις ευρωεκλογές και εκεί να δείξει την πολιτική δύναμη της Λέγκας του Βορρά σε σχέση κυρίως με το κόμμα της συγκυβέρνησής του, το Κίνημα 5 Αστέρων. Δεν υπάρχει διάθεση για συμβιβασμό πριν από τον Μάιο, καθώς όλη αυτή η σύγκρουση με τις Βρυξέλλες έχει ανεβάσει σημαντικά τα ποσοστά του κόμματός του, ακόμα και μέχρι 7 μονάδες το τελευταίο διάστημα, τη στιγμή που η στήριξη των Ιταλών για την Ευρωζώνη βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση.
Μπορεί να έχει το παραπάνω σχέδιο στο μυαλό του ο κ. Σαλβίνι, αλλά αυτό που είναι σημαντικό να παρακολουθήσει κανείς το επόμενο διάστημα είναι η τιμή του πετρελαίου, που αναμένεται ότι θα ανέβει, αλλά και τις συνέπειες που θα έχει στην ιταλική οικονομία η σταδιακή απόσυρση της ποσοτικής ελάφρυνσης της ΕΚΤ. Αυτό θα έχει σημαντικές συνέπειες στα ιταλικά spreads, και παρά τις πιέσεις που θα δεχθεί ο Ιταλός ευρωτραπεζίτης Μάριο Ντράγκι, η ποσοτική χαλάρωση δεν αναμένεται να επεκταθεί, με ό,τι αυτό σημαίνει για την ιταλική οικονομία.