Τα συγκριτικά στοιχεία από το έβδομο «κύμα» της WVS δεν είναι ακόμα διαθέσιμα, ώστε να μπορούν να γίνουν οι απαραίτητες συγκρίσεις με άλλες χώρες. Ωστόσο, αν κοιτάξει κανείς τα αποτελέσματα από το προηγούμενο «κύμα» της έρευνας, όταν το ερωτηματολόγιο ήταν έως έναν βαθμό το ίδιο, μπορεί να διαπιστώσει ότι οι απαντήσεις των Ελλήνων σήμερα δεν είναι πολύ διαφορετικές από τις απαντήσεις άλλων λαών τότε.
Διαφορές ασφαλώς και υπάρχουν σε συγκεκριμένα θέματα και κάθε λαός έχει εμφανώς διαφορετικές προτεραιότητες, αλλά οι απαντήσεις των Ελλήνων δεν είναι εξωπραγματικές ή, έστω, αξιοσημείωτες. Για παράδειγμα, το ποσοστό των Αργεντινών και των Ισπανών που δήλωναν ότι δεν ενδιαφέρονται για την πολιτική το 2013 και το 2011 αντιστοίχως ήταν παρόμοιο με το ελληνικό ποσοστό σήμερα (κοντά στο 30%). Σχετικά με το αν δωροδοκούνται οι ψηφοφόροι στις εκλογές, το ποσοστό των Εσθονών που το πίστευε το 2011 είναι αντίστοιχο με τα ελληνικά νούμερα σήμερα· στην Αργεντινή το ποσοστό το 2013 ήταν διπλάσιο.
Μόνο στον βαθμό της εμπιστοσύνης στους άλλους φαίνεται να διαφέρουμε αρκετά. Σε επτά άλλες χώρες που εξετάσαμε, στην περίοδο 2010-2014, το ποσοστό των ανθρώπων οι οποίοι εμπιστεύονται ανθρώπους που συναντούν για πρώτη φορά ήταν πολύ υψηλότερο από το ελληνικό – από 22% στην Εσθονία και στην Τουρκία μέχρι 57% στη Σουηδία. Αυτή η διαφοροποίηση τεκμηριώνεται και από αποτελέσματα άλλων ερευνών στο πρόσφατο παρελθόν (European Social Survey), σύμφωνα με τα οποία, όπως γράφει ο Σ. Κονιόρδος, «προκύπτει μεγαλύτερος βαθμός επιφύλαξης των Ελληνίδων/Ελλήνων από τον ευρωπαϊκό μέσον όρο, σε βαθμό τέτοιο ώστε να έχει ήδη διαπιστωθεί η ύπαρξη μιας διακριτής ρωγμής κοινωνικής δυσπιστίας ως χαρακτηριστικό στοιχείο της ελληνικής κοινωνίας».
Στο παρελθόν έχουν γίνει πιο αναλυτικές και ενδελεχείς συγκρίσεις χρησιμοποιώντας δεδομένα από έρευνες όπως η WVS, η European Social Survey και τα Ευρωβαρόμετρα. Σε μια τέτοια επεξεργασία οι πολιτικοί επιστήμονες Ρόναλντ Ινγκελχαρτ και Κρίστιαν Γουέλτσελ κατασκεύασαν έναν «χάρτη αξιών» για δεκάδες χώρες του κόσμου, ανάλογα με το πόσο παραδοσιακές ή κοσμικές είναι οι αξίες που επικρατούν και το κατά πόσον σημαντική είναι η ανάγκη επιβίωσης ή η ανάγκη ελευθερίας σε μια κοινωνία. Μέσα στις χώρες που χαρτογραφήθηκαν ήταν και η Ελλάδα, πρώτα στην περίοδο 1999-2004 και μετά στην περίοδο 2010-2014.
Η μετατόπιση
Στον χάρτη αυτό, με βάση τα δεδομένα των αρχών του αιώνα, οι Ελληνες τοποθετούνταν πιο κοντά στην ομάδα της «Προτεσταντικής» και της «Καθολικής» Ευρώπης, πάρα σε άλλες ορθόδοξες χώρες ή σε χώρες της Μέσης Ανατολής. Πιο κοντά της ήταν χώρες όπως η Σλοβενία, η Γαλλία και το Ισραήλ. Η θέση την οποία καταλάμβανε στον παγκόσμιο χάρτη των κοινωνιών ήταν μια θέση βαθιά μέσα στην ομάδα της εξέλιξης και της προόδου, αποτελώντας δηλαδή μία από τις ανεπτυγμένες κοινωνίες του πλανήτη. Ωστόσο, στη δεκαετία που ακολούθησε τα πράγματα έμελλε να αλλάξουν. Ο πιο πρόσφατος χάρτης των Ινγκελχαρτ και Γουέλτσελ, όπως επικαιροποιήθηκε με τα δεδομένα της περιόδου 2010-2014, είναι αρκετά διαφορετικός. Πολλές χώρες έχουν αλλάξει θέση, και μία από αυτές είναι η δική μας, η οποία πλέον απομακρυνόταν από τις βόρειες προτεσταντικές χώρες και προσέγγιζε περισσότερο την ομάδα των ορθόδοξων χωρών. Πλέον, οι αξιακά πλησιέστερες κοινωνίες με τη δικιά μας φαίνονταν να είναι η Πορτογαλία, η ΠΓΔΜ και η Σλοβακία (αλλά και το Βιετνάμ και η Νότια Αφρική). Αυτή η μετατόπιση αποτελεί ένα σημαντικό εύρημα, καθώς ενδέχεται να υποδεικνύει μια «συντηρητικοποίηση» της κοινωνίας μας. «Η Ελλάδα στην αλλαγή του αιώνα “συνόρευε” με την κορυφή», γράφει ο Σ. Φαναράς στην ανάλυσή του, «ενώ μία δεκαετία μετά, κινδυνεύει να βρεθεί πολύ κοντά στη ζώνη των εκτός Ευρώπης χωρών».
Το σημαντικό συμπέρασμα που εξάγεται τόσο από αυτούς τους χάρτες όσο και από τις πρώτες συγκρίσεις με άλλους λαούς, ωστόσο, είναι το ότι η χώρα μας δεν είναι κάτι το ιδιαίτερο. Δεν είμαστε εντελώς διαφορετικοί (και οπωσδήποτε όχι «χειρότεροι») από τους άλλους. Ισα ίσα, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα δεδομένα είμαστε ακριβώς στη μέση, στο κέντρο του χάρτη, ισορροπώντας σχεδόν απόλυτα ανάμεσα στην πρόοδο και στη συντήρηση, στην αγωνία για την επιβίωση και στην ανάγκη για ελευθερία.