ΑΠΟΣΤΟΛΗ – ΣΚΟΠΙΑ
Ο συνταξιούχος Ντράγκανσκι Στάνκοβιτς θα «αναμετρηθεί» την άλλη Κυριακή στο δημοψήφισμα για τη συμφωνία των Πρεσπών με τον 29χρονο ιδιωτικό υπάλληλο Μπράνισλαβ Μαρκόφσκι. Η ιστορία και το θυμικό, κόντρα στον ρεαλισμό και στο μέλλον. Ο Στάνκοβιτς θα μποϊκοτάρει το δημοψήφισμα γιατί, όπως λέει, «με τη συμφωνία ο Ζάεφ τα δίνει όλα στους Ελληνες». Ο Μαρκόφσκι θα πάει «οπωσδήποτε» να ψηφίσει και μάλιστα υπέρ της συμφωνίας, γιατί θεωρεί «αναγκαίο ο μικρός αυτός λαός να ενσωματωθεί στην Ευρώπη».
Ποιος θα είναι ο νικητής; Με βάση την εικόνα της δημόσιας συζήτησης και της αντιπαράθεσης, ουδείς μπορεί να κάνει ασφαλή εκτίμηση, πόσο μάλλον πρόβλεψη, για το τι θα γεννήσει η κάλπη. Κάποιοι προεξοφλούν την υπερψήφιση της συμφωνίας και μόνο λόγω της πίεσης του διεθνούς παράγοντα και μερικοί λένε ότι «θα ψηφίσουν και τα δέντρα, αν χρειαστεί, προκειμένου να βγει το “Ναι”». Με μια πρώτη ματιά, πάντως, τίποτα δεν μαρτυράει ότι σε αυτή τη χώρα εντός ολίγων ημερών επίκειται ένα δημοψήφισμα που θα καθορίσει τη μοίρα της.
Η αποκαθήλωση
Διασχίζοντας τον «δρόμο της φιλίας», όπως μετονομάστηκε από τον Ζόραν Ζάεφ ο αυτοκινητόδρομος από τους Ευζώνους έως τα Σκόπια, που ο Γκρούεφσκι είχε βαφτίσει «δρόμο του Μεγάλου Αλεξάνδρου», δεν βλέπει κανείς ούτε ένα πανό ούτε ένα σύνθημα στους τοίχους. Το ίδιο και στην πόλη των Σκοπίων. «Αμήχανα» στις όχθες του Βαρδάρη τα γύψινα και μπρούντζινα αγάλματα των «ηρώων του μακεδονικού έθνους» (Γκότσε Ντέλτσεφ, Τσέντο, Ντάμε Γκρούεφ, Αλέξανδρος, Φίλιππος κ.ά.) που είχε τοποθετήσει ο Νίκολα Γκρούεφσκι, «παρακολουθούν» την επιχείρηση απαξίωσής τους και μαζί και των «ιερών και οσίων του μακεδονικού έθνους», που κατά τους επικριτές του έχει δρομολογήσει μέσα από τη συμφωνία των Πρεσπών ο Ζάεφ.
«Το κλίμα είναι απίστευτα υποτονικό. Θα είστε τυχεροί αν δείτε κάποια αφίσα ή κάποιο σύνθημα υπέρ του “Ναι” ή του “Οχι”», μας λέει παλιός και έμπειρος περί τα πολιτικά φίλος που συναντήσαμε στα Σκόπια. «Αν κρίνει κανείς από την κινητικότητα και την πρωτοφανή συρροή ξένων ηγετών και τις υποσχέσεις που δίνουν στους ανθρώπους, τότε θα καταλήξει εύκολα στο συμπέρασμα ότι το “Ναι” θα κάνει περίπατο. Ας μη βιαστούμε όμως, υπάρχουν και τα υπόγεια ρεύματα. Να δούμε πώς θα εκφραστεί στην κάλπη όλος εκείνος ο κόσμος που τόσα χρόνια γαλουχήθηκε με μια ακραία πατριωτική ρητορική», τονίζει. Και δεν είναι ο μόνος που μας το επισήμανε.
Η «Κ» επισκέφθηκε τη συνοικία Σταϊκόφτσι του μεικτού δήμου Χάζι Μπάμπα, όπου πριν από μερικές ημέρες ο γ.γ. του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ, με αφορμή τη βοήθεια που είχε προσφέρει η Συμμαχία στις καταστροφικές πλημμύρες του 2016, μίλησε σε πολίτες για την ανάγκη υπερψήφισης της συμφωνίας και τα οφέλη που θα αποκομίσουν από το «Ναι».
Ο Ντράγκανσκι Στάνκοβιτς δεν ήταν μεταξύ αυτών που πήγαν να τον ακούσουν και όταν τον ρωτήσαμε γιατί, μας είπε: «Δεν καταλαβαίνω για ποιον λόγο έρχονται να μας πείσουν, να μας αλλάξουν τη γνώμη. Είναι μεγάλο λάθος να κουβαλιούνται εδώ από το αμερικανικό Πεντάγωνο μέχρι την καγκελαρία και άλλες ισχυρές χώρες, για να προσπαθήσουν να μας επηρεάσουν».
Η νοσοκόμα Βερόνικα Γιακίμοφσκα μάς είπε ότι θα πάει να ψηφίσει, αλλά θα καταψηφίσει τη συμφωνία. «Ποια χώρα χρειάστηκε να αλλάξει το όνομά της για να μπει στην Ε.Ε.; Με ενοχλεί ότι μας πιέζουν οι ξένοι να μετονομαστούμε σε Βόρεια Μακεδονία. Αυτό δεν είναι δίκαιο», πρόσθεσε.
«Μας αγάπησε ξαφνικά όλος ο πλανήτης, αυτό το πράγμα δεν έχει γίνει πουθενά αλλού στον κόσμο, να έρχονται τόσο πολλοί και τόσο σπουδαίοι για να μας βάλουν το μαχαίρι στον λαιμό για να ψηφίσουμε», λέει ο ταξιτζής Γκόραν Κίμοφσκι, ο οποίος θα πάει να ψηφίσει και μάλιστα υπέρ της συμφωνίας. Οπως λέει αφοπλιστικά, «για να μπούμε στο ΝΑΤΟ και να μην υπάρχει ο φόβος από τους Αλβανούς».
Η Ραντμίλα είναι απόφοιτος του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών και δεν θέλει να γράψουμε το επώνυμό της. Δεν ήταν η μόνη εξ όσων μιλήσαμε που αρνήθηκε να μας απαντήσει στο ερώτημα εάν θα συμμετάσχουν στο δημοψήφισμα. «Ο κόσμος φοβάται να εκφραστεί, έχει διχαστεί, στα σπίτια και στα καφενεία έχουν χωριστεί σε προδότες και προοδευτικούς, υπάρχει μίσος», λέει, και την επισήμανση αυτή μάς την έκαναν και αρκετοί άλλοι συνομιλητές μας για να υποστηρίζουν την ύπαρξη «βουβού κύματος διαμαρτυρίας» στην κοινωνία.
«Να τελειώνουμε»
Στα Σκόπια συνηθίζουν να λένε ότι ο κεντρικός δήμος αποτελεί τη μεγάλη δύναμη του Ζόραν Ζάεφ και η αλήθεια είναι ότι οι περισσότεροι από όσους μιλήσαμε δήλωσαν υπέρ της συμφωνίας, «για να τελειώνουμε με αυτό το θέμα». Ο Μπράνισλαβ Μαρκόφσκι, για παράδειγμα, τάσσεται υπέρ του «Ναι». «Θα πάω να ψηφίσω σίγουρα.
Το θέμα με την Ελλάδα πρέπει να επιλυθεί. Οφείλω ως πολίτης αυτής της χώρας να πάρω θέση, παρόλο που αυτό είναι θέμα που πρέπει να το λύσουν οι πολιτικοί. Είναι ανάγκη αυτό το κράτος και ο μικρός μας λαός να ενσωματωθούν στην Ευρώπη».
Μέσα σε μια τέτοια ατμόσφαιρα δεν μπορεί να μην καταγραφεί η απουσία ανθελληνικού κλίματος, κάτι που όπως μας είπαν πολλοί –και βιώσαμε και οι ίδιοι στο παρελθόν– συμβαίνει για πρώτη φορά σε περιόδους έξαρσης του προβλήματος της ονομασίας. Μάλιστα, ένας ηλικιωμένος, ονόματι Τόμισλαβ, μας είπε στην κεντρική πλατεία των Σκοπίων, ότι «πρέπει να συγχαρούμε τα αδέλφια μας τους Ελληνες, που το 2008 στη σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι με τη στάση τους έδωσαν ένα ηχηρό χαστούκι στους Αμερικανούς».
Η «παρέλαση» ξένων ηγετών και οι πιέσεις
Τα αγάλματα «ηρώων του μακεδονικού έθνους» που είχε τοποθετήσει ο Γκρούεφσκι παρακολουθούν αμήχανα την επιχείρηση απαξίωσής τους.
Η κυβέρνηση και τα κόμματα, Ευρωπαίοι και Αμερικανοί «πολιορκούν» ασφυκτικά την κοινωνία με στόχο να την οδηγήσουν κατ’ αρχήν στην κάλπη και εκεί να ψηφίσει υπέρ της συμφωνίας για να ανοίξουν οι πόρτες του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. Το δίλημμα είναι σκληρό και έχει διχάσει την κοινωνία, που ναι μεν θέλει να γίνει η χώρα μέλος του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε., χωρίς όμως να «ξεπουληθεί το έθνος». Προδότες και πατριώτες δεν υπάρχουν μόνο στην Ελλάδα με αφορμή τη συμφωνία.
Ο Ζάεφ και τα στελέχη του κόμματός του οργανώνουν συγκεντρώσεις οπαδών τους (όχι μαζικές πάντως), ο ηγέτης των Αλβανών και κυβερνητικός εταίρος Αλί Αχμέτι σπεύδει σε χωριά με μεικτό πληθυσμό, όπου, παραβαίνοντας την έως τώρα τακτική του, κάνει ομιλίες στη σλαβομακεδονική γλώσσα, ενώ υψηλόβαθμοι Δυτικοί αξιωματούχοι σπεύδουν και αυτοί σε επαρχιακές πόλεις και συνοικίες για να ενισχύσουν το «Ναι».
Ο «βομβαρδισμός»
Οι υπέρμαχοι της συμφωνίας έχουν στη διάθεσή τους το σύνολο σχεδόν των ΜΜΕ, ηλεκτρονικών και εντύπων, μέσω των οποίων βομβαρδίζουν τους πολίτες για τα καλά που θα φέρει η ψήφισή της και προειδοποιούν για τα δεινά που θα επιφέρει το «Οχι». Οι αντιτιθέμενοι εμφανίζονται διασπασμένοι ως προς το τι θα πράξουν στο δημοψήφισμα, αν δηλαδή θα προσέλθουν στην κάλπη ή θα μποϊκοτάρουν το δημοψήφισμα ώστε να απονομιμοποιήσουν το αποτέλεσμά του.
Ενα συνονθύλευμα οργανώσεων της άκρας εθνικιστικής Δεξιάς, χριστιανικών σωματείων, συλλόγων που φέρουν ονόματα κομιτατζήδων του 19ου αιώνα κ.ά., με επικεφαλής το ανοικτά φιλορωσικό περιθωριακό κόμμα Ενωμένη Ρωσία, δραστηριοποιείται κυρίως μέσω Διαδικτύου, με σύνθημα «Μποϊκοτάρω», υπέρ της αποχής. Μια-δυο συγκεντρώσεις που επιχείρησε απέτυχαν παταγωδώς, καθώς δεν μάζεψε περισσότερο από μερικές δεκάδες άτομα.
Οσο για τους οπαδούς του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, VMRO-DPMNE, που απορρίπτει τη συμφωνία ως «προδοτική», αυτοί βιώνουν το δικό τους δράμα. Η ηγεσία τους, υπό την πίεση του διεθνούς παράγοντα, αλλά και τη δαμόκλειο σπάθη των επικείμενων δικαστικών διώξεων κορυφαίων στελεχών της για διαφθορά κατά την προηγουμένη διακυβέρνηση Γκρούεφσκι –για τον τέως πρωθυπουργό κυκλοφορεί ότι μπορεί και πριν ακόμα από το δημοψήφισμα να οδηγηθεί στη φυλακή εάν εκδοθεί η απόφαση του εφετείου που δεν θα ακυρώνει αυτήν του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου για φυλάκιση δύο χρόνων–, τους έχει καλέσει να πράξουν κατά συνείδηση. Δίχως να εξηγεί εάν αυτό αφορά και την ψήφο στη συμφωνία την οποία το κόμμα έχει αποκηρύξει! Ούτε και το VMRO όμως κάνει συγκεντρώσεις και ιδιαίτερη φασαρία κατά του δημοψηφίσματος, τροφοδοτώντας έντονη φημολογία ότι με τη στάση του διευκολύνει τον Ζάεφ.
Τέτοια συρροή ξένων είχε να παρατηρηθεί στις όχθες του Bαρδάρη από την εποχή (2001) των ένοπλων συγκρούσεων μεταξύ Αλβανών και Σλαβομακεδόνων. Ο κατάλογος των υψηλών «επισκεπτών» περιλαμβάνει βαριά ονόματα: Μέρκελ, Στόλτενμπεργκ, Κουρτς, ο υπουργός Αμυνας των ΗΠΑ Μάτις, ο πρόεδρος του Κοσόβου Θάτσι, ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Τζορτζ Μπους ο νεότερος με μηνύματά τους, το ίδιο και ο Μάθιου Νίμιτς, οι επίτροποι της Ε.Ε. Μογκερίνι και Χαν, ενώ φημολογείται επίσκεψη και του προέδρου Μακρόν. Και κανείς δεν ξέρει μέχρι πού θα φτάσει η λίστα έως τις 30 Σεπτεμβρίου. Ο Στόλτενμπεργκ και ο Χαν, μάλιστα, εκτός από την πολιτική ηγεσία, μίλησαν και σε συγκεντρώσεις πολιτών στο χωριό Σταϊκόφσκι και στην κωμόπολη Στιπ αντίστοιχα.
Το μήνυμα
Θα αποδώσει τα αναμενόμενα το ασφυκτικό διεθνές «μαρκάρισμα» υπέρ της συμμετοχής και του «Ναι» σε μια κοινωνία κουρασμένη, αν όχι απελπισμένη, ή θα επιφέρει τα αντίθετα αποτελέσματα; Ο αποκαλούμενος στη διπλωματία «νέος Χόλμπρουκ», βοηθός υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάθιου Πάλμερ, κατά την επίσκεψή του τον περασμένο μήνα στα Σκόπια φέρεται να είπε στην ηγεσία του VMRO ότι το να μπει η χώρα στο ΝΑΤΟ είναι προς το εθνικό συμφέρον των ΗΠΑ και όποιος επιχειρήσει να σταθεί εμπόδιο θα είναι εχθρός τους. Και κατά τα φαινόμενα, το μήνυμα ελήφθη.
Μύθοι και αλήθειες για τον ρωσικό παράγοντα
Εχει εμπλακεί η Ρωσία στο δημοψήφισμα; Εμφανώς όχι, πέραν των δηλώσεων του Κρεμλίνου ότι η Μόσχα αντιτίθεται στην ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ. Τόσο όμως ο Αμερικανός υπουργός Αμυνας Μάτις και ο γ.γ. του ΝΑΤΟ Στόλτενμπεργκ όσο και ο δυτικός Τύπος προειδοποιούν περί ενεργής ρωσικής παρέμβασης μέσω διασποράς ψευδών πληροφοριών, με τον πρωθυπουργό Ζάεφ πάντως να δηλώνει πως δεν διαθέτει ενδείξεις επ’ αυτού. Ουδείς μπορεί να αποκλείσει καλά οργανωμένη επιχείρηση επηρεασμού της κοινής γνώμης μέσω διακίνησης fake news στο Διαδίκτυο, και οι Ρώσοι έχει αποδειχθεί ότι δουλεύουν πολύ καλά τη «μηχανή» ψευδών ειδήσεων.
Το βέβαιο είναι ότι την εκστρατεία υπέρ της αποχής και του «Οχι» έχει επωμισθεί ένα ασήμαντο και μη μετρήσιμο από άποψη επιρροής στο εκλογικό σώμα κόμμα – αυτό της «Ενωμένης Μακεδονίας». Ο ηγέτης του, κάποιος Γιάνκο Μπάτσεφ, υπήρξε ιδρυτής ενός άλλου μικρού κόμματος με την επωνυμία «Λαϊκό Κίνημα για τη Μακεδονία», που συνεργάστηκε με το VMRO χωρίς να εκλέξει βουλευτή.
Τον Ιανουάριο του 2018 μετονομάστηκε σε «Ενωμένη Μακεδονία», κατά το «Ενωμένη Ρωσία» του Πούτιν, υιοθέτησε φιλορωσική ατζέντα και κάλεσε τη Βουλή της χώρας να ανακαλέσει ψηφίσματά του που όριζαν ως στρατηγικό στόχο την ένταξη στο ΝΑΤΟ και στην Ε.Ε.
Σχεδόν δύο μήνες μετά και συγκεκριμένα στις 3 Μαρτίου κάλεσε στα Σκόπια ως ομιλητή σε ανοιχτή συζήτηση με θέμα «η Δημοκρατία της Μακεδονίας – Ενταξη στην Ευρασιατική Ενωση» τον υπερεθνικιστή και φερόμενο ως μυστικό σύμβουλο του Πούτιν, Αλεξάντερ Ντουγκίν. Παρεμβαίνοντας στη συζήτηση, ο Ντουγκίν είπε μεταξύ άλλων: «Εάν στη Ρωσία ετίθετο ο όρος να εγκαταλείψει το όνομά της για να επιστρέψει στο G8, ο λαός μας δεν θα το επέτρεπε. Είμαστε Ρώσοι και είστε Μακεδόνες, αισθάνεστε Μακεδόνες. Γιατί ν’ αλλάξετε όνομα;». Η Μόσχα, πάντως, στήριξε και στηρίζει το εθνικιστικό VMRO, με τον διεθνή Τύπο (Politico) να παρουσιάζει τη ρωσική πρεσβεία στα Σκόπια ως «φωλιά κατασκόπων».