Δεν κράτησε πολύ η περίοδος αισιοδοξίας για την Ευρωζώνη. Τα νέα στοιχεία για την οικονομία της ΟΝΕ, που δημοσίευσε χθες η Eurostat, επιβεβαιώνουν την τάση επιβράδυνσης. Σύμφωνα με τα δεδομένα για το δεύτερο τρίμηνο του 2018, η ευρωοικονομία αναπτύχθηκε κατά 1,4% σε ετησιοποιημένη βάση, έναντι 1,5% στο πρώτο τρίμηνο – και 4,1% για το β΄ τρίμηνο στις ΗΠΑ. Το ΑΕΠ της Ευρωζώνης ήταν αυξημένο κατά 0,3% σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο – ο χαμηλότερος ρυθμός ανάπτυξης σε τριμηνιαία βάση των τελευταίων δύο ετών.
Οι δείκτες εμπιστοσύνης της επιχειρηματικής τάξης στην Ευρωζώνη (o IHS Markit PMI για τη βιομηχανία, το Euro Area Business Climate Indicator) έχουν καταγράψει σημαντική πτώση σε σχέση με την αρχή του έτους, ενώ έχει ανακοπεί και η ανοδική ορμή της εξαγωγικής δραστηριότητας. Οι εντάσεις στις εμπορικές σχέσεις με τις ΗΠΑ, αλλά και η αβεβαιότητα σχετικά με την τελική μορφή της συμφωνίας για τη νέα σχέση Ε.Ε. – Ηνωμένου Βασιλείου, έχουν αναμφίβολα συμβάλλει σε αυτό. Η πρόσφατη συμφωνία Γιούνκερ – Τραμπ για μη επιβολή περαιτέρω δασμών μεταξύ των ΗΠΑ και Ε.Ε. ήταν μία θετική είδηση –αλλά οι μελλοντικές διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο πλευρών παραμένουν σύνθετες, με διόλου απίθανη μια νέα σύγκρουση.
Ακόμα μεγαλύτερης σημασίας για τις προοπτικές της Ευρωζώνης είναι το γεγονός ότι δεν έχει φροντίσει τα του οίκου της. Υπό την πίεση των επιθέσεων του Ντόναλντ Τραμπ και της ανάληψης της εξουσίας από τον αντιευρωπαϊκό συνασπισμό της Λέγκας και του Κινήματος των 5 Αστέρων στην Ιταλία, η καγκελάριος Μέρκελ επιχείρησε τη φυγή προς τα εμπρός, ανταποκρινόμενη τον περασμένο Ιούνιο σε μέρος των μεγαλεπήβολων σχεδίων του Εμανουέλ Μακρόν για εμβάθυνση της ΟΝΕ (κυρίως τη μετατροπή του ESM σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο και τη σταδιακή σύσταση ενός μικρού μεγέθους κοινού προϋπολογισμού για την Ευρωζώνη).
Ενώ όμως οι ηγέτες της Γαλλίας και της Γερμανίας όδευαν προς τον έντιμο –αν και σχετικά άτολμο– αυτό συμβιβασμό, η κ. Μέρκελ βρέθηκε ξαφνικά αντιμέτωπη με έναν εμφύλιο πόλεμο στο εσωτερικό του Χριστιανοδημοκρατικού στρατοπέδου. Ο Χορστ Ζεεχόφερ, επικεφαλής του CSU, αδελφού κόμματος του CDU στη Βαυαρία, υπό την απειλή του ακροδεξιού AfD στις επερχόμενες εκλογές στο κρατίδιο, ηγήθηκε εξέγερσης κατά της καγκελαρίου με αφορμή τη διαχείριση του προσφυγικού-μεταναστευτικού. Η καγκελάριος βρέθηκε μια ανάσα από το τέλος της πολιτικής της σταδιοδρομίας.
Παράλληλα, ακόμα και οι μετριοπαθείς γαλλογερμανικές προτάσεις για την Ευρωζώνη δέχθηκαν σφοδρή κριτική από μία διευρυμένη εκδοχή της άτυπης «Χανσεατικής Ενωσης» δημοσιονομικά συντηρητικών χωρών, με επικεφαλής την Ολλανδία, που δεν θεωρούν ότι η Ευρωζώνη χρειάζεται κοινό προϋπολογισμό και που γενικότερα αντιτίθενται σε οποιαδήποτε πολιτική που θα τις δεσμεύσει στη στήριξη οικονομικά ασθενέστερων χωρών.
Το Μάρτιο συντάσσονταν με την Ολλανδία επτά ακόμα χώρες· τον Ιούνιο την κριτική κατά των γαλλογερμανικών θέσεων σε επιστολή του Ολλανδού υπουργού Οικονομικών προς τον επικεφαλής του Eurogroup συνυπέγραψαν 11 ακόμα χώρες. Ακόμα και η πρόταση των 14 επιφανών οικονομολόγων (Γάλλων και Γερμανών) για ένα πανευρωπαϊκό ταμείο αντιμετώπισης κρίσεων («rainy day fund»), υπέρ του οποίου έχει ταχθεί και η Κριστίν Λαγκάρντ, έτυχε ιδιαίτερα αρνητικής υποδοχής στο EuroWorking Group, όταν παρουσιάστηκε εκεί. Η συνεχιζόμενη άνοδος των εθνικιστικών δυνάμεων ασκεί έντονες πιέσεις, έμμεσα (σκληραίνοντας τη στάση των κυβερνητικών κομμάτων) ή και άμεσα (ως κυβερνητικοί εταίροι), κατά ουσιωδών μέτρων βαθύτερης ενοποίησης της Ευρωζώνης.
Από την άλλη πλευρά, ο κ. Τραμπ, παρά τα ψεύδη, τα αίσχη και τις παλινωδίες, δείχνει να ενισχύεται πολιτικά από την ισχυρή ανάπτυξη της αμερικανικής οικονομίας. Στην πιο πρόσφατη δημοσκόπηση της Wall Street Journal και του NBC, αμέσως μετά το φιάσκο της συνάντησης με τον Πούτιν, το ποσοστό επιδοκιμασίας του έφτασε το 45% – το υψηλότερο της προεδρίας του. Παρά τις προφανείς διαφορές, αυτό είναι ένα σήμα προς τους ομοϊδεάτες του στην Ευρώπη ότι η ξενοφοβία και ο οικονομικός εθνικισμός είναι μία συνταγή που μπορεί να πετύχει.
Η μάχη, με άλλα λόγια, γίνεται πιο δύσκολη. Θα μπορέσουν οι θιασώτες του ευρωπαϊσμού και του φιλελευθερισμού να την κερδίσουν;