Είναι αργά το απόγευμα σε μια γειτονιά της Ηλιούπολης. Μπαίνω στο μεγάλο σχολικό συγκρότημα της περιοχής, αφήνοντας πίσω μου τις φωνές των πωλητών της βιολογικής λαϊκής. Στο κεντρικό προαύλιο γίνονται οι τελευταίες πρόβες πριν από την πρεμιέρα της «Αντιγόνης» του Σοφοκλή, που συν-σκηνοθετούν φέτος ο Αιμίλιος Χειλάκης και ο Μανώλης Δούνιας. Η πρόβα είναι σε εξέλιξη και τα χορικά γεμίζουν τον χώρο με λόγια και μουσική, οι τσιμεντένιοι τοίχοι του σχολείου σχεδόν πάλλονται από την ενέργεια που μεταδίδουν.
«Για τους περισσότερους η παράσταση είναι το αποτέλεσμά της, για εμάς είναι όλη η διαδικασία, και υπάρχει μια μικρή θλίψη που τελειώνει. Οι τελευταίες μέρες είναι σαν να αποχαιρετάς μια περίοδο που επιτρέπεται να κάνεις λάθος. Είναι δύσκολος αποχαιρετισμός», μου λέει ο Αιμίλιος Χειλάκης. Μαζί με την Αθηνά Μαξίμου και τον Μιχάλη Σαράντη ερμηνεύουν τους πρωταγωνιστές του δράματος, ακολουθώντας την αρχαία μέθοδο των τριών υποκριτών που αναλαμβάνουν όλους τους ρόλους – ο Αιμίλιος Χειλάκης ερμηνεύει τον Κρέοντα και την Ευρυδίκη, η Αθηνά Μαξίμου την Αντιγόνη και τον Τειρεσία, και ο Μιχάλης Σαράντης τον Αίμονα, τον Σκοπό και την Ισμήνη. Με τον τρόπο αυτόν, μου εξηγεί η Αθηνά Μαξίμου, «επί της ουσίας ο ηθοποιός καλείται να υπηρετήσει την ιστορία της παράστασης».
Αυτή είναι η δύναμη του αφηγηματικού θεάτρου και η αρχαία τραγωδία είναι η επιτομή του: «Δεν υπάρχει ψυχολογία. Όταν υπήρχαν τρεις ηθοποιοί για να υποδυθούν τους έξι ή επτά ρόλους, ο κάθε υποκριτής δεν έμπαινε στην ψυχολογία του Κρέοντα ή της Αντιγόνης, γιατί αυτός που έκανε την Αντιγόνη έκανε και τον Τειρεσία, αυτός που έκανε τον Κρέοντα έκανε και την Ευρυδίκη, δεν ήταν δηλαδή όπως με τους κανόνες του ψυχολογικού θεάτρου. Ο 20ός αιώνας ήταν μεγάλο βάσανο για την υποκριτική, γιατί κάποια στιγμή χάθηκε το μεγαλείο του θεάτρου που λέει ιστορίες. Οι ηθοποιοί του 20ού αιώνα ψάχναμε να βρούμε τι έφαγε ο ήρωας χθες· δεν μας ενδιαφέρει τι έφαγε η Αντιγόνη το προηγούμενο βράδυ», λέει ο Αιμίλιος Χειλάκης. «Δεν σκέφτομαι τον Κρέοντα από το πρωί μέχρι το βράδυ, όπως θα έκανα αν έπαιζα μόνο τον Κρέοντα. Δεν με βασανίζει το μικρόδραμα του ήρωα. Εδώ είμαστε κομμάτι μιας παράστασης, η οποία στα μέρη της έχει κάποιους χαρακτήρες που λένε κάποια λόγια. Τα λόγια που λένε είναι πολύ πιο σημαντικά από το πώς θα τα νιώσουμε εμείς για να τα πούμε. Το πολύ ωραίο που συμβαίνει στο αφηγηματικό θέατρο είναι ότι λες εσύ την ώρα που παίζεις “και είπε ο Κρέοντας…”, δεν το λέω εγώ, σας λέω πως το είπε ο Κρέοντας, ήμουν εκεί και τον άκουσα… Υπάρχει μια συμφωνία μεταξύ κοινού και ηθοποιών. Εμείς σας λέμε αυτό που καταλάβαμε, εξ ου και η λέξη “ερμηνεία”. Εγώ αυτό έχω αντιληφθεί, αυτή είναι η ερμηνεία μου για τα πράγματα, και σας τη λέω. Δεν την “παθαίνω” την ερμηνεία, σας την παίζω. Μου αρέσει η έκφραση “παίζω θέατρο”».
«Μην τους ακούτε, πουλάνε μούρη»
Το βράδυ της Τρίτης 10 και της Τετάρτης 11 Ιουλίου θα ανέβουν στη σκηνή του Ηρωδείου. Είναι τελικά για «κουλτουριάρηδες» η αρχαία τραγωδία; Το κοινό που παρακολουθεί παραστάσεις αρχαίου δράματος είναι πιο «ψαγμένο»; «Μην τους ακούτε, πουλάνε μούρη», μου λέει ο Αιμίλιος Χειλάκης με ένα μειδίαμα και η Αθηνά Μαξίμου προσθέτει: «Αυτά τα έργα είναι πολύ λαϊκά, με την καλή έννοια, απευθύνονται στον λαό, στους πολίτες μιας κοινωνίας. Για τους λαϊκούς ποιητές ήταν οχήματα για να πουν κάτι για τη συμπεριφορά της κοινωνίας τους. Το τραγικό είναι ότι τα ίδια ακριβώς προβλήματα έχουμε και σήμερα».
Όλο το καλοκαίρι θα περιοδεύσουν ανά την Ελλάδα και η προοπτική τούς ενθουσιάζει. Το κοινό διαφέρει από πόλη σε πόλη, μου λένε: «Υπάρχει κοινό που έρχεται να δει την πρότασή μας, υπάρχουν άλλες πόλεις που έρχονται να δουν τον διάσημο και τη διάσημη, δεν πειράζει», λέει ο Αιμίλιος Χειλάκης. Η Αθηνά Μαξίμου βλέπει ότι «υπάρχουν πόλεις όπου οι άνθρωποι είναι κουρασμένοι και έχουν ανάγκη να ξεχαστούν ακούγοντας ένα παραμύθι, να τους απλώσεις το χέρι και να κάνουν μαζί σου ένα ταξίδι. Στην περιοδεία έρχεσαι σε επαφή και με το πώς είναι οι άνθρωποι, οσμίζεσαι τι περνούν».
«Πολίτες δεν υπάρχουν μόνο στον αστικό ιστό, στις μεγάλες πόλεις. Πολίτης είναι αυτός που αντιλαμβάνεται την ίδια υποχρέωση και το ίδιο δικαίωμα μ’ εσένα κάτω από τους εκάστοτε νόμους», παρεμβαίνει ο Αιμίλιος Χειλάκης και εξομολογείται κάτι ελπιδοφόρο: «Οι πολίτες της Ελλάδας μέσα από παραστάσεις των τελευταίων χρόνων νομίζω ότι έχουν αρχίσει να επιστρέφουν στην έννοια της κρίσης ως σκέψη, όχι ως κακό. Αν καταφέρουμε να το κάνουμε αυτό, η κρίση να μας κάνει να σκεφτόμαστε το πρόβλημα και όχι απλώς να μεμψιμοιρούμε, τότε κάτι έχουμε κερδίσει από αυτήν». Εντοπίζουν και στη δική μας πολιτεία Κρέοντες και Αντιγόνες; Αναλαμβάνει να απαντήσει ο Αιμίλιος Χειλάκης: «Δεν είμαστε ούτε Αντιγόνη ούτε Κρέοντας, είμαστε ο χορός, όλοι μας είμαστε ο χορός». ■
Η ταυτότητα της παράστασης
Μετάφραση: Γιώργος Μπλάνας
Σκηνοθεσία: Αιμίλιος Χειλάκης-Μανώλης Δούνιας
Μουσική: Σταμάτης Κραουνάκης
Σκηνικά-κοστούμια: Εύα Νάθενα
Ερμηνεύουν: Αθηνά Μαξίμου, Αιμίλιος Χειλάκης, Μιχάλης Σαράντης
Χορός: Σωκράτης Πατσίκας, Παναγιώτης Κλίνης, Κρις Ραντάνοφ, Σμαράγδα Κάκκινου, Μαρία Τζάνη, Πάρις Θωμόπουλος, Τίτος Λίτινας, Άννα Λάκη