Στις αρχές της κυβερνητικής θητείας των ΣΥΡΙΖΑ -ΑΝΕΛ, ο πρόεδρος της Εθνικής Γ. Ζανιάς και ο διευθύνων σύμβουλος Αλ. Τουρκολιάς υπέβαλαν την παραίτησή τους. Ωστόσο, με τον SSM να είναι πλέον το αρμόδιο εποπτικό όργανο, η νέα κυβέρνηση δεν μπορούσε αυτόνομα να διορίσει τη νέα ηγεσία. Οι δύο προτάσεις για την προεδρία και τη θέση του διευθύνοντος συμβούλου –η Λούκα Κατσέλη και ο Γιώργος Μιχελής αντιστοίχως– ταξίδεψαν στη Φρανκφούρτη για να υποβληθούν στη βάσανο της διαδικασίας συνέντευξης και να κριθεί αν είναι «κατάλληλοι» (fit and proper) για τις θέσεις αυτές.
«Κράτησε δύο ώρες και ήταν εξονυχιστική», θυμάται η κ. Κατσέλη. «Τους ενδιέφερε πολύ το ζήτημα της ανεξαρτησίας μου από κυβερνητικές επιλογές, θέματα σχετικά με τον νόμο για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά… Και μου ζήτησαν να αναστείλω την πολιτική μου δραστηριότητα – κάτι που είχα ήδη κάνει». Η πρώην υπουργός εγκρίθηκε τελικά από τον SSM – όχι όμως και ο κ. Μιχελής, η απόρριψη του οποίου διέρρευσε ενώ ήταν στην πτήση επιστροφής στην Αθήνα.
Ηταν η εποχή που ο Γιάνης Βαρουφάκης, ο νέος υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας, τακτικά αποκαλούσε τη χώρα που εκπροσωπούσε «πτωχευμένη». Στις πρώτες μέρες της ταραχώδους θητείας του, ο κ. Βαρουφάκης ενημέρωσε επίσης τον κόσμο ότι η Ελλάδα δεν δεσμευόταν πλέον από το πρόγραμμα προσαρμογής το οποίο είχαν υπογράψει οι προκάτοχοί του.
Η στρατηγική Βαρουφάκη έφερε τον Μάριο Ντράγκι σε πολύ δύσκολη θέση. Το waiver που έχει χορηγηθεί τον Μάιο του 2010 ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με την παραμονή της χώρας εντός προγράμματος. Οι παρασκηνιακές παραινέσεις του προέδρου της ΕΚΤ προς τον κ. Βαρουφάκη, ωστόσο, δεν ευδοκίμησαν. Ετσι, στις 4 Φεβρουαρίου, μέρα συνάντησης των δύο ανδρών στη Φρανκφούρτη, η ΕΚΤ απέσυρε το waiver. Οι ελληνικές τράπεζες, πλέον, θα μπορούσαν να δανείζονται μόνο μέσω του ELA, πολύ ακριβότερα.
Τους μήνες που ακολούθησαν, ενώ οι διαπραγματεύσεις της ελληνικής κυβέρνησης και των «θεσμών» καρκινοβατούσαν, στα ενδότερα της ΕΚΤ εξελισσόταν μία αυξανόμενα τεταμένη συζήτηση. H συνεχής αύξηση της χορήγησης ELA στις ελληνικές τράπεζες έθετε σε κίνδυνο την ΕΚΤ σε πιθανή έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ και προκαλούσε διογκούμενες αντιδράσεις από τους Γερμανούς και άλλα μέλη του Δ.Σ., που μιλούσαν για νομισματική χρηματοδότηση (η οποία απαγορεύεται από το καταστατικό της τράπεζας). Σε κάθε συνεδρίαση, οι πολέμιοι του ELA αυξάνονταν. Η ΕΚΤ, όπως αναφέρει πηγή με άμεση γνώση του θέματος, ζήτησε νομικές συμβουλές κατά την περίοδο αυτή, τόσο σχετικά με το πόσο ακόμα μπορούσαν να αυξήσουν το ανώτατο όριο του ELA και για το αν νομιμοποιούνταν να διακόψουν την παροχή του στις ελληνικές τράπεζες.
Η προκήρυξη του δημοψηφίσματος στις 26 Ιουνίου οδήγησε σε ανεξέλεγκτο bank run. Στην περίοδο από τον Νοέμβριο του 2014 ώς τον Ιούλιο του 2015, 43,5 δισ. ευρώ σε καταθέσεις έφυγαν από τις τράπεζες – το τρίτο και πιο συντριπτικό πλήγμα στην καταθετική τους βάση, μετά τους πρώτους μήνες του 2010 και την περίοδο μεταξύ των δύο εκλογών του 2012.
Την Κυριακή 28/6 το μεσημέρι, σε τηλεδιάσκεψη με το Δ.Σ. της ΕΚΤ, ο κ. Στουρνάρας ζητεί αύξηση του ELA κατά 6 δισ. ευρώ. Η πρόταση απορρίπτεται. Η συζήτηση περνά σε πιο δραστικά σενάρια, όπως η διακοπή του ELA και η ανάκληση των αδειών των τραπεζών από τον SSM ή ακόμα και η αποκοπή της Ελλάδας από το Target-2, το σύστημα πληρωμών της Ευρωζώνης – που θα σήμαινε έξοδο από το ευρώ. Ακολουθεί μία μέρα με εντονότατο παρασκήνιο, που περιλαμβάνει την εισήγηση Βαρουφάκη για μη έκδοση του διατάγματος για την επιβολή κεφαλαιακών ελέγχων αλλά, αντ’ αυτού, τη θεσμοθέτηση παράλληλου συστήματος πληρωμών και την επαναφορά της Τράπεζας της Ελλάδος υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης. Η κυβέρνηση τελικά εκδίδει την αναγκαία Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου, λίγα λεπτά πριν τη δεύτερη τηλεδιάσκεψη του Δ.Σ. της ΕΚΤ, τα μεσάνυχτα ώρα Ελλάδος.
«Η μη επιβολή κεφαλαιακών ελέγχων θα είχε οδηγήσει σε ανεξέλεγκτη απόσυρση καταθέσεων. Η Ελλάδα τότε αναγκαστικά θα αποκοβόταν από το Target-2», λέει σήμερα στην «Κ» υψηλόβαθμη πηγή της ΕΚΤ. Ο κ. Βαρουφάκης έχει ξεκινήσει εκστρατεία για να υποχρεώσει την ΕΚΤ να δημοσιεύσει το περιεχόμενο των νομικών εισηγήσεων με βάση τις οποίες στήριξε τις αποφάσεις, εκείνες τις ταραχώδεις μέρες.
Την επόμενη εβδομάδα: Το νέο ρυθμιστικό πλαίσιο και οι συγκρούσεις που προκάλεσε.