Θυμάμαι ακόμα την έκφραση απορίας του πρώτου Ιταλού με τον οποίο είχα την ατυχία να μοιραστώ τη δημοφιλή έκφραση που υπονοεί την κοινή καταγωγή Ελλήνων και Ιταλών. Ημουν μικρό παιδάκι στο πρώτο μου ταξίδι στο εξωτερικό και ήθελα απεγνωσμένα να ανοίξω κουβέντα με τις τρεις ιταλικές λέξεις που ήξερα στα έντεκα.
Για να μη μακρηγορώ, ο άνθρωπος δεν είχε ακούσει ποτέ το «ούνα φάτσα ούνα ράτσα» κι όταν τελείωσα τη σύντομη διάλεξή μου σε ένα ακατάληπτο ιδίωμα κακών αγγλικών και κακών ιταλικών το βλέμμα του παρέμενε το ίδιο απλανές. Και ύποπτα συγκαταβατικό.
Επρεπε να περάσουν πολλά χρόνια για να συνειδητοποιήσω ότι η συγκεκριμένη έκφραση είναι περισσότερο οικεία στα αυτιά των νότιων Ιταλών, που αναγνωρίζουν μια κοινή πολιτισμική καταγωγή με τους Ελληνες. Προφανώς, ο φίλος μου στο πλοίο ήταν από το Μιλάνο ή το Τορίνο.
Για εμάς τους Ελληνες το «ούνα φάτσα ούνα ράτσα» είναι μια κολακευτική ερμηνεία των δεσμών μας με την Ιταλία. Κι επειδή η Ιταλία είναι μια χώρα που έχει γενικώς… ζήτηση (στυλ, ντιζάιν, κουζίνα, σινεμά, μουσική, κ.ά.) συμβαίνει ένας μικρός συνωστισμός οικειοποίησης της συμβολικής της γοητείας. Αν ψάξετε στο google, θα βρείτε Τούρκους που επιχειρούν να χρησιμοποιούν την ίδια έκφραση με σημείο αναφοράς τους δεσμούς της δικής τους χώρας με την Ιταλία χωρίς μεγάλη επιτυχία.
Η πρόσφατη πολιτική κρίση στη Ρώμη αναβάπτισε το περιεχόμενο του «ούνα φάτσα ούνα ράτσα», αυτή τη φορά με αρνητικό πρόσημο: η Ελλάδα και η Ιταλία ως πηγές προβλημάτων. Αλλά και πάλι διασκεδάζουμε να είμαστε στο ίδιο «τρένο» με τους καλοντυμένους, καλοφαγάδες και γοητευτικά εξωστρεφείς Ιταλούς. Συμβαίνει το ίδιο και με τα φανταστικά μας ξαδέλφια; Μάλλον όχι. Δύσκολα μπορώ να σκεφτώ έναν Τορινέζο ή έναν κάτοικο της Βενετίας να φουσκώνει από περηφάνια επειδή τον κατατάσσουν στην ίδια «ομάδα» με τους Ελληνες.
Πάντως, ο πρώτος γενετικός χάρτης της Ευρώπης μας προτρέπει να αναθεωρήσουμε: οι Ελληνες φαίνεται να έχουμε πολύ μικρότερη γενετική συγγένεια με τους Ιταλούς απ’ ό,τι με τους Ρουμάνους ή τους λαούς που συγκροτούσαν την πρώην Γιουγκοσλαβία, περιλαμβανομένων και των κατοίκων του κράτους στα βόρεια των συνόρων μας.