Ο οργουελικός εφιάλτης «ξυπνά» στο Facebook

Ο οργουελικός εφιάλτης «ξυπνά» στο Facebook

6' 9" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Τις ημέρες που ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ κατέθετε ενώπιον του Κογκρέσου σχετικά με τις αποκαλύψεις για την εκμετάλλευση των προσωπικών δεδομένων των χρηστών του Facebook από την Cambridge Analytica (κατάθεση που ένα δυσθεώρητο ποσοστό των κατοίκων αυτού του πλανήτη παρακολούθησε μέσω… Facebook), ένας τεχνίτης γυναικείων αξεσουάρ στην Αθήνα πάλευε με τους δικούς του αλγοριθμικούς δαίμονες.

Οπως είχε προκύψει, η σελίδα του εργαστηρίου του στο Facebook, αυτή που είχε ιδρώσει να ανεβάσει στις 5.000 likes, έναν πολύ καλό αριθμό για μια μικρή επιχείρηση που απευθύνεται στην ελληνική αγορά, εμφάνιζε ένα περίεργο σύμπτωμα. Μολονότι ο ίδιος συνέχιζε να ανεβάζει ποστ με ευλάβεια, αυτά έπαψαν να έχουν likes, κανείς δεν φαινόταν να τα βλέπει, ακόμα κι όταν πλήρωνε για να ανεβαίνουν στην πλατφόρμα ως sponsored. «Να τον έπιανα στα χέρια μου!» μονολογούσε εννοώντας το Ζούκερμπεργκ, αυτόν τον περίεργο τύπο που πριν από λίγα χρόνια είχε βοηθήσει να ορθοποδήσει οικονομικά η επιχείρησή του και τώρα από ένα glitch, ένα τεχνικό τερτίπι, ήταν έτοιμος να την καταστρέψει.

Η «εξουσία» που έχει αποκτήσει το Facebook στη ζωή του καθενός από εμάς εκδηλώνεται με μυστήριους τρόπους. «Αυτό που κυρίως μάθαμε από το τελευταίο “σκάνδαλο” είναι ακριβώς αυτό, ότι το Facebook αποτελεί ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της ζωής όλων και οτιδήποτε συμβαίνει στη σφαίρα του γίνεται θέμα συζήτησης για όλους μας, είτε μιλάμε για ανθρώπους που δραστηριοποιούνται επαγγελματικά στην ψηφιακή σφαίρα είτε για απλούς χρήστες», λέει στην «Κ» ο Γιάννης Μαυρογιώργος, Communications Stategist στην εταιρεία επικοινωνίας ADMINE. «Ο μέσος χρήστης τσεκάρει το Facebook του 14 φορές την ημέρα και περνάει 3 ώρες από τη ζωή του κάθε μέρα εκεί.

Την ίδια στιγμή, το Faceboοk αντικαθιστά σιγά σιγά την τηλεόραση σαν το μαζικότερο μέσο επικοινωνίας, άρα γίνεται και η σημαντικότερη πλατφόρμα που χρησιμοποιούν brands και προϊόντα για να διαφημιστούν». Ολα αυτά μοιάζει να συνέβησαν αστραπιαία, να τρέξαμε όλοι από το μηδέν στο εκατό εν ριπή οφθαλμού, που ίσως εξηγεί γιατί ακόμα τόσοι πολλοί δεν γνωρίζουν πώς η επιχείρηση Facebook βγάζει τα έξοδά της. «Με αφορμή την υπόθεση αυτή, επίσης μάθαμε ότι σχεδόν κανείς δεν διαβάζει τους όρους χρήσης του ίδιου του Facebook – και εικάζω και των υπόλοιπων μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Σύμφωνοι, δεν είναι εύκολο να κατανοήσει ένας μέσος χρήστης ένα έγγραφο δεκάδων ή εκατοντάδων σελίδων με πολλή και στρυφνή ορολογία, αλλά έχει το ενδιαφέρον του ότι οι περισσότεροι, αν όχι όλοι οι χρήστες βασίζονται στην καλοσύνη των ξένων για την προστασία των προσωπικών τους δεδομένων», λέει ο ίδιος. «Ισως πάντως η “φεϊσμπουκολογία” των τελευταίων εβδομάδων να αποκτήσει τελικά θετικό πρόσημο αν αυτό οδηγήσει σε μια καλύτερη κατανόηση των privacy settings και πώς αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν προς όφελος της ιδιωτικότητας των χρηστών, σε συνδυασμό με την εφαρμογή από τον επόμενο μήνα της ευρωπαϊκής οδηγίας GDPR για την προστασία των ψηφιακών δεδομένων των χρηστών».

Ο χώρος του άυλου

O δημοσιογράφος και συγγραφέας Μανώλης Ανδριωτάκης, μολονότι συστηματικός χρήστης των κοινωνικών δικτύων είναι λιγότερο αισιόδοξος για το μέλλον. «Στο μικρόκοσμό μου, απολαμβάνω οφέλη από τη δικτύωση. Αλλά υπάρχει ένα μεγαλύτερο θέμα, αθροιστικό, από τα δεδομένα όλων μας, εκατομμυρίων ανθρώπων, το οποίο δημιουργεί φόβους για μια ολοκληρωτική προοπτική της κοινωνίας». Οπως λέει, παρά τις επιμέρους διορθωτικές κινήσεις και ρυθμίσεις, το φαινόμενο δεν μπορεί παρά να επεκτείνεται. «Δεν έχει φυσικά όρια, είμαστε στον χώρο του άυλου».

Ηδη, ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ αντιμετωπίζει και νέο σκάνδαλο που αφορά την αλίευση και επεξεργασία φωτογραφιών χρηστών για τη δημιουργία βάσης δεδομένων αναγνώρισης προσώπων. «Πότε δώσαμε τη συγκατάθεσή μας για όλα αυτά; Είναι αλήθεια ότι κανείς δεν διαβάζει τους όρους χρήσης, αλλά ακόμα και να τους διαβάσεις δεν θα καταλάβεις. Δηλαδή έχεις έλεγχο, αλλά στην πραγματικότητα όχι. Και αυτό κλονίζει την εμπιστοσύνη». Ο φόβος συγκρούεται με τη συνήθεια. «Ο κόσμος συνηθίζει στην επιτήρηση της ζωής του. Ξεκινήσαμε από τα μπλογκ, ένα ελεγχόμενο περιβάλλον στο οποίο δεν ήσουν αναγκασμένος να δώσεις προσωπικά στοιχεία, και πλέον έχει γίνει default, προκαθορισμένο, να δίνεις όλα τα στοιχεία σου. Αλλά υπάρχει άγνοια, σου λέει ο άλλος “έτσι είναι τώρα”.

Ο περισσότερος κόσμος μπαίνει στο Facebook για να κουτσομπολέψει και να βγει. Δεν τον νοιάζει αν σε δέκα χρόνια χρησιμοποιηθούν τα στοιχεία του για να του πουλήσει κάποιος απορρυπαντικά. Αλλά αν χρησιμοποιηθούν για να αποκλείσουν το παιδί του από ένα πανεπιστήμιο, ίσως εκεί καταλάβει πώς επηρεάζουν τη ζωή του. Και άντε να πεις στον αλγόριθμο ότι δεν είσαι ελέφαντας».

«Είπα δεν πάει άλλο, δεν μου χρειάζεται…»

Στον απόηχο της κατάθεσης του ιδρυτή του Facebook Μαρκ Ζούκερμπεργκ στο αμερικανικό Κογκρέσο, πολλοί ήταν αυτοί που διατύπωσαν (στο Facebook) την αντίθεσή τους στον τρόπο εκμετάλλευσης των προσωπικών μας δεδομένων από το μέσο, ενώ αρκετοί διατράνωσαν (στο Facebook) την απόφασή τους να απόσχουν από αυτό. «Κλείστε τα προφίλ σας!» έγραφαν μετρώντας πολλά λάικ και καρδούλες. Το ερώτημα, βεβαίως, είναι πόσο φιλόξενος είναι αυτός ο άγνωστος πλανήτης έξω από το Facebook.

«Εχω ακούσει ότι υπάρχει ζωή και εκτός Facebook, αλλά υποψιάζομαι ότι πρόκειται για fake news», λέει χαριτολογώντας ο Γιάννης Μαυρογιώργος που ως ειδικός της ψηφιακής επικοινωνίας, δεν μπορεί παρά να μένει πάντα συνδεδεμένος. Ο συγγραφέας Μανώλης Ανδριωτάκης έχει δοκιμάσει τα νερά της offline ζωής αρκετές φορές, χωρίς να έχει πάρει ακόμα την οριστική απόφαση. «Το Facebook είναι πολύ εθιστικό. Εχω σκεφθεί πολλές φορές να αποσυρθώ, αλλά αυτή τη στιγμή κρίνω ότι τα οφέλη είναι αρκετά περισσότερα από τα κόστη. Κατά καιρούς βέβαια κάνω… δίαιτες».

Φυσικά, παρότι οι ενεργοί χρήστες του Facebook ξεπερνούν τα 2,1 δισ. (1,4 δισ. συνδέονται καθημερινά), οι μη χρήστες του Facebook υπερέχουν (ακόμα) αριθμητικά. Ολοι γνωρίζουμε κάποιον που δεν έχει προφίλ – και ενίοτε πρόκειται για ανθρώπους με τους οποίους μια χαρά μπορούμε να συνεννοηθούμε. Ο 31χρονος Β.Σ., γυμναστής, για παράδειγμα, είναι «καθαρός» δύο χρόνια από τη χρήση του Facebook, αφού μια μέρα αποφάσισε απλώς ότι δεν τον ένοιαζε αρκετά να διατηρεί εκεί λογαριασμό. «Είχα Facebook για περίπου 5 χρόνια, είχα φτιάξει προφίλ όταν έφτιαχναν όλοι», λέει στην «Κ». «Για λόγους FoMO (σ.σ. Fear Of Missing Out, ο φόβος μην χάσεις το τι συμβαίνει, μια τάση που έχουν γεννήσει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και κυρίως το Facebook). Κάτι γινόταν εκεί και ήθελα να είμαι κι εγώ μέσα».

Και λόγω δουλειάς, που δεν τον κρατάει σε ένα γραφείο, συνδεόταν με την πλατφόρμα περιστασιακά, όποτε το θυμόταν. Βοηθούσε το γεγονός ότι πολλοί φίλοι του δεν δημιούργησαν ποτέ λογαριασμό στο Facebook, οπότε το μέσο δεν λειτούργησε ποτέ ως χώρος συνάντησής τους. «Κάποια στιγμή συνειδητοποίησα ότι δεν μου έδινε κάτι στην καθημερινότητά μου, πέρα από άχρηστες πληροφορίες. Με εκνεύρισε και το γεγονός ότι άρχισα να εκτίθεμαι σε απόψεις εκ διαμέτρου αντίθετες από τις δικές μου. Χαρακτηριστικά θυμάμαι να διαβάζω κάτι υπέρ της Χρυσής Αυγής από κάποιο γνωστό μου που τον είχα κάνει φίλο. Και είπα δεν πάει άλλο, δεν μου χρειάζεται αυτό το πράγμα». Θεωρεί ότι οι τελευταίες εξελίξεις γύρω από τα προσωπικά δεδομένα δικαιώνουν την απόφασή του.

«Μοιράζεσαι πολλά προσωπικά δεδομένα στο Facebook – και τσάμπα. Μπαίνεις για κάτι άλλο και σου παίρνουν κάτι άλλο, δεν το θεωρώ έντιμο».

«Διαβάζω βιβλία…»

Πώς είναι λοιπόν «εκτός»; «Νιώθω ότι πολλοί αισθάνονται FoMO για μένα! Δηλαδή επειδή δεν είμαι στο Facebook, δεν ξέρουν τι κάνω, πού πηγαίνω, πώς περνάω και έχουν απορία. Οι περισσότεροι μου λένε ότι ίσως θα έπρεπε να είμαι μέσα για να προωθώ τη δουλειά μου, αλλά τους λέω ότι η δουλειά μου πάει πολύ καλά, ευχαριστώ πολύ, δεν το χρειάζομαι». «Και τι κάνεις στη διαδρομή στο λεωφορείο;», ρωτάμε. «Ξέρω γω; Κοιτάω έξω», λέει. Τι κάνεις όταν γυρίζεις στο σπίτι το βράδυ; «Ακούω μουσική, διαβάζω βιβλία, μπαίνω στο Ιντερνετ». Τι κάνεις στην καφετέρια όταν πας με τους φίλους σου; «Μιλάμε».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή