ΑΡΟΥΝΤΑΤΙ ΡΟΪ
Το υπουργείο της υπέρτατης
ευτυχίας
μτφρ.: Μαρία Αγγελίδου
εκδ. Ψυχογιός, σελ. 576
Δεν ξέρω αν οφείλεται και στο ότι το διάβασα τις ημέρες του Πάσχα που προσφέρονται για περισυλλογή και καλλιεργούν την προσδοκία της Ανάστασης ή αν ήταν το ξύπνημα της φύσης και η έλευση της άνοιξης, αλλά «Το υπουργείο της υπέρτατης ευτυχίας» με παρέσυρε σαν πνοή φρέσκου ανέμου. Ωστόσο δεν είναι ανάλαφρο το νέο βιβλίο της βραβευμένης με Μπούκερ για το «Ο Θεός των μικρών πραγμάτων» Αρουντάτι Ρόι. Παρότι οι λέξεις του πετούν πάνω από τόπους και ανθρώπους, συχνά με σπασμένα φτερά, μολονότι ζωγραφίζουν κόσμους με έντονα χρώματα, είναι σκληρό, δηκτικό, επώδυνο, καταγγελτικό.
Με οδήγησε όμως, με ωδίνες, με πληγές, με αμυχές, σε μια κάθαρση και μια αίσθηση πληρότητας όπως μόνο ένα καλό βιβλίο μπορεί να κάνει, αφήνοντάς μου μια αίσθηση νοσταλγίας για τη στιγμή που διάβασα τις πρώτες του σελίδες, όταν ακόμα είχα την αίσθηση ότι ξεκινούσα μια νέα περιπέτεια ανακάλυψης.
Ξεκινώντας από τις πολυπληθείς γειτονιές του Παλαιού Δελχί, όπου τα παζάρια των φτωχών και οι παράγκες εναλλάσσονται με τα λαμπερά πολυκαταστήματα και τις περιποιημένες μονοκατοικίες, ταξιδεύει στις επαρχίες της Ινδίας που βάφονται με αίμα στον βωμό των πολιτικών παιχνιδιών εξουσίας και στα χιονισμένα βουνά και τις πανέμορφες κοιλάδες του Κασμίρ όπου ο πόλεμος και η ειρήνη συνυπάρχουν αξεδιάλυτα. Είναι ένα μωσαϊκό αταίριαστων ανθρώπων που συναντιούνται για να χωρίσουν και να ξανασυναντηθούν, που οι δρόμοι τους τέμνονται ανέλπιστα, αλλά και τόσο αναμενόμενα, ένα παζλ ιστοριών και χαρακτήρων που τα κομμάτια του αλλάζουν θέση, αλλά φτιάχνουν συνεχώς εικόνες πλούσιες σε μηνύματα, συμβολισμούς και στιγμιότυπα μιας ζωής που δεν θα μπορούσε να είναι δική μας, αλλά μοιάζει τόσο οικεία.
Η Αντζούμ, που γεννήθηκε Αφτάμπ, ένα κορίτσι φυλακισμένο στο σώμα ενός αγοριού, που μεγάλωσε ως χίτζρα (ευνουχισμένοι άνδρες που αυτοπροσδιορίζονται ως «τρίτο φύλο») σε μια κβάμπγκα (ένα κοινόβιο με χίτζρα) στο Δελχί, για να καταλήξει ένοικος και οικοδέσποινα (ζωντανή και εξόχως ζωηρή) ενός παλιού νεκροταφείου. Ο Σαντάμ Χουσεΐν, ένας νεαρός φτωχοδιάβολος, πολυτεχνίτης και καταφερτζής, θαυμαστής του νεκρού ηγέτη του Ιράκ, αποφασισμένος να εκδικηθεί τους δολοφόνους του πατέρα του. Η Τιλοτάμα ή Τίλο, μια γυναίκα ασυμβίβαστη, μοναχική, μυστικοπαθής, ατρόμητη, αλλά και τρομερά ευάλωτη, κόρη, σύζυγος, ερωμένη και άπατρις. Ο Μούζα Γεζούι, ένας πρώην φοιτητής Αρχιτεκτονικής, σύζυγος της δολοφονημένης Αρίφα, πατέρας της δολοφονημένης μικρούλας Μις Τζεμπίν και νυν διοικητής Γκιουλρέζ των ομάδων ανταρτών του Κασμίρ. Η Μις Τζεμπίν η Δεύτερη, ένα μωρό που βρέθηκε εγκαταλελειμμένο στα σκουπίδια, για να γίνει η κόρη που η Τιλοτάμα ή Τίλο δεν είχε ποτέ. Ο Μπιπλάμπ Νταζγκούπτα, φίλος της Τίλο και του Μούζα από τα φοιτητικά τους χρόνια, τομεάρχης της Υπηρεσίας Πληροφοριών που διατηρεί η Ινδία στο Κασμίρ. Ο δρ Αζάντ Μπαρτίγια, άστεγος, απεργός πείνας (εδώ και έντεκα χρόνια, τρεις μήνες και επτά μέρες) εναντίον του καπιταλισμού, των πυρηνικών όπλων, του κακού εκπαιδευτικού συστήματος, της διαφθοράς, της βίας, της ανεργίας και της υποβάθμισης του περιβάλλοντος.
Πρωταγωνιστές και κομπάρσοι ταυτόχρονα στις ίδιες τους τις ζωές, σε μια χώρα όμορφη παρά ή και εξαιτίας των αντιθέσεών της, ένα αφιλόξενο χωνευτήρι κοινωνικών τάξεων και καστών, θρησκειών και φύλων, κατακερματισμένη, αλλά αναποφάσιστη για το αν πρέπει να συγκρατήσει ή να απελευθερώσει τα κομμάτια της. Ολοι τους λυγίζουν κάτω από το βάρος της ύπαρξής τους, συντρίβονται από τα γεγονότα, αλλά στέκονται ξανά όρθιοι τρεφόμενοι με αγάπη, ελπίδα και τρυφερότητα.
Συναρπαστική αφήγηση
Η πένα της Ρόι είναι αιχμηρή, καλά ακονισμένη τις δύο τελευταίες δεκαετίες που αφιέρωσε στη συγγραφή δοκιμίων (στα ελληνικά, από τις εκδόσεις Ψυχογιός, κυκλοφορούν τα «Η αξία της ζωής», «Η άλγεβρα της αιώνιας δικαιοσύνης» και «Η σκοτεινή πλευρά της δημοκρατίας») και εργασιών πάνω σε πολιτικά και κοινωνικά θέματα. Είναι τρυφερή με τους ήρωές της, μοιάζει να πονά και να πληγώνεται μαζί τους, υποφέρει βαδίζοντας την πορεία τους, είναι όμως παράλληλα καταγγελτική με τη χώρα της και τους θυλάκους της εξουσίας.
Η αφήγησή της, περίτεχνη, συναρπαστική, εναλλάσσει τις δύο πλευρές του νομίσματος, την αγάπη και το μίσος, την ελπίδα και την απελπισία, την ευαισθησία και τη σκληρότητα, το φως και το σκοτάδι. Αλλωστε, όπως γράφει στο τελευταίο κεφάλαιο, «Πώς αφηγείσαι μια κατακερματισμένη ιστορία; Με το να γίνεσαι σταδιακά ο καθένας. Οχι. Με το να γίνεσαι σταδιακά το καθετί».