Facebook: Εδέμ με φίδια

3' 58" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Το Facebook εξελίχθηκε σε ένα παγκόσμιο οικοσύστημα, συνδέοντας τους πάντες και τα πάντα αμέσως και άμεσα, χωρίς έλεγχο, χωρίς μεσολαβητές, χωρίς τέλος. Μέσα σε λίγα χρόνια,έγινε η εστία και περιουσία δύο δισεκατομμυρίων ανθρώπων, όπου εκφράζονται, επικοινωνούν, ελπίζουν, φοβούνται και βρίζουν. Είναι ο τόπος όπου αποθηκεύουν πολύτιμες αναμνήσεις, φωτογραφίες και κείμενα. Εξελίχθηκε και σε μια ελεύθερη, απεριόριστη αγορά ιδεών και προκαταλήψεων, όπου τα πάντα διακινούνται χωρίς φραγμό – από τα όνειρα εφήβων έως τα πιο σκοτεινά εγκλήματα και την πιο επικίνδυνη προπαγάνδα.

Τελευταίως άρχισε να φαίνεται ολοένα και περισσότερο ότι αυτή η περίφρακτη Εδέμ της απόλυτης ελευθερίας και επικοινωνίας δεν υπάρχει για να υπηρετεί αυτούς που με τη θέλησή τους μετακόμισαν εκεί· αντιθέτως, αυτοί –ο τεράστιος αριθμός καταναλωτών και ψηφοφόρων– έγιναν το προϊόν, η περιουσία της εταιρείας. Η ισχύς του Facebook δεν βασίζεται τόσο στο τι θα πουλήσουν τρίτες εταιρείες στους πελάτες του μέσω διαφημίσεων, αλλά στο ότι η εταιρεία πουλάει τη δύναμη και τη διείσδυση που της δίνει ο μεγάλος αριθμός των μελών – πουλάει τον αριθμό ανθρώπων και τα δεδομένα που της παρέχουν. Το μοντέλο αυτό είναι άκρως επιτυχημένο, με την εταιρεία Facebook να εμφανίζει ετήσιο τζίρο 40,6 δισ. δολαρίων.

Σήμερα, όμως, η εταιρεία καλείται να εξηγήσει γιατί επέτρεψε (ή δεν εμπόδισε) τη διείσδυση τρίτων στα προσωπικά δεδομένα 87 εκατομμυρίων ανθρώπων, οδηγώντας, ίσως, στη χειραγώγηση των απόψεων και, συνεπώς, των ψήφων τους. Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι αυτή η επιρροή μπορεί να έπαιξε ρόλο στην ψήφο υπέρ Brexit και στην εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ.

Μεγάλος κίνδυνος σε ό,τι έχουμε να κάνουμε με το Διαδίκτυο, όπως όλοι γνωρίζουμε, είναι είτε ότι βαριόμαστε να διαβάσουμε τα ψιλά γράμματα πριν συμφωνήσουμε με τους όρους που θέτει κάποια εταιρεία για τις υπηρεσίες της είτε πιστεύουμε ότι η ανάγκη μας για την υπηρεσία υπερτερεί του κόστους των παραχωρήσεων που θα κάνουμε. Στην προκειμένη περίπτωση, όμως, φαίνεται ότι και αυτή η συνθήκη παραβιάστηκε. Σύμφωνα με όσα έχουν αποκαλυφθεί, μια εφαρμογή (η AIQ) ζήτησε από χρήστες τη συγκατάθεσή τους να περισυλλέξει τα δεδομένα τους, χωρίς να τους ενημερώσει ότι την ίδια ώρα θα «θέριζε» και όλα τα δεδομένα ανθρώπων που συνδέονται με αυτούς. Δηλαδή, εάν εγώ συμφωνούσα με την εταιρεία που μου παραχωρούσε την εφαρμογή, παρέδιδα και όλα τα στοιχεία όλων των ανθρώπων με τους οποίους ήμουν σε επαφή – χωρίς αυτοί να το γνωρίζουν.

Με αυτά τα δεδομένα, μια άλλη εταιρεία, η Cambridge Analytica (γράψαμε για αυτήν σε σχόλιο τον περυσινό Μάρτιο, «Ο Φάουστ και ο Καθένας μας»), δημιουργούσε το προφίλ ανθρώπων. Ετσι, τα στελέχη πολιτικών εκστρατειών μπορούσαν να επηρεάσουν ψηφοφόρους με διαφημίσεις, κείμενα και σχόλια που τους έπειθαν υπέρ ή κατά της μιας ή της άλλης πλευράς. Η ιστοσελίδα της Cambridge Analytica γράφει: «Συλλέγουμε έως 5.000 στοιχεία για περισσότερους από 220 εκατ. Αμερικανούς και χρησιμοποιούμε πάνω από 100 μεταβλητά στοιχεία για να σχηματίζουμε ομάδες και να προβλέπουμε τη συμπεριφορά ανθρώπων που ομονοούν». Μένει να φανεί εάν αυτά τα στοιχεία προέκυψαν από αθέμιτες πρακτικές και τι ρόλο έπαιξαν στην κάλπη. Ξεχωριστό πρόβλημα είναι και η ρωσική ανάμειξη, που πιστεύεται ότι κι αυτή συνέβαλε τουλάχιστον σε ένα βαθμό στο Brexit και στην εκλογή Τραμπ.

Επιπλέον, υπάρχουν περιπτώσεις όπου ιδιωτικές εταιρείες έχουν εισβάλει στον ιδιωτικό χώρο πολιτών. Ανατριχιαστική είναι αυτή της παραγωγού smart τηλεοράσεων Vizio: οι εποπτικές αρχές των ΗΠΑ βρήκαν ότι οι συσκευές της κατέγραφαν κρυφά τους θεατές, για να δουν εάν παρακολουθούσαν το πρόγραμμα ή έκαναν κάτι άλλο. Το πρόστιμο των 2,2 εκατ. δολαρίων φαίνεται αστείο μπροστά στο τι σημαίνει μια συσκευή να καταγράφει την εικόνα μας όταν πιστεύουμε ότι βρισκόμαστε μόνοι στο σπίτι.

Με τις δημοσιογραφικές έρευνες (κυρίως των Observer/Guardian στη Βρετανία και των New York Times) και με τις έρευνες της βρετανικής Βουλής και του Κογκρέσου των ΗΠΑ, φαίνεται ολοένα πιο καθαρά πόσο επικίνδυνη είναι η ανεξέλεγκτη χρήση των πληροφοριών, αλλά και πόσο δύσκολο θα είναι να επιβληθούν κανόνες που δεν θα περιορίσουν την ελευθερία που παρέχει το Διαδίκτυο. Στις ΗΠΑ, όπου ο διευθύνων σύμβουλος του Facebook, Μαρκ Ζούκερμπεργκ, κατέθεσε στο Κογκρέσο την περασμένη εβδομάδα, ακόμη δεν διαφαίνεται τι μέλλει γενέσθαι. Μεταξύ των πιθανοτήτων είναι αυστηρότερος έλεγχος στη χρήση των στοιχείων των χρηστών, καθώς και περισσότερη προσοχή στο περιεχόμενο μηνυμάτων και διαφημίσεων. Η Ευρωπαϊκή Ενωση ήδη προχωρεί, υποχρεώνοντας τα κοινωνικά δίκτυα να παρέχουν περισσότερη προστασία στα προσωπικά δεδομένα, δίνοντας στους χρήστες περισσότερες επιλογές να ελέγξουν τι θα χρησιμοποιούν οι εταιρείες.

Αυτό που πρέπει να θυμόμαστε είναι ότι η δύναμη της Facebook και άλλων εταιρειών είναι ο αριθμός των χρηστών-μελών-πελατών. Εναπόκειται στον καθένα να γνωρίζει πόσο απροστάτευτος είναι και να δρα αναλόγως. Είτε να απαιτεί περισσότερα εχέγγυα είτε να απέχει από τη συγκεκριμένη πλατφόρμα, να βρει άλλον τρόπο να επικοινωνεί με τους φίλους και τον κόσμο. Δεν είναι εύκολο, επειδή πολλοί επένδυσαν πολλά χρόνια στη δημιουργία του ψηφιακού τους κόσμου στο Facebook. Αλλά έρχεται η ώρα που θα κρίνουμε ότι εάν δεν φύγουν τα φίδια, θα πρέπει να φύγουμε εμείς.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή