Δεν διάβασα, πασχαλιάτικα, το επίμαχο άρθρο του Αντώνη Σαμαρά στην «Καθημερινή», για το οποίο έγινε όλη αυτή η φασαρία. Σόρι, πρόεδρε, αλλά αυτή είναι η αλήθεια…
Στην όψη, δηλαδή τυπωμένο, το άρθρο είχε κάτι από –να το πω μεταφορικά– κάτι από ηλεκτροπληξία. Ενιωθες, δηλαδή, αμέσως ένα «τζιζ», που λένε. Εμοιαζε σαν οικοδόμημα από λέγκο: μόνο γωνίες, καθόλου καμπύλες. Σύντομες προτάσεις, σαν συνθήματα. Θαυμαστικά και αποσιωπητικά σχεδόν σε κάθε πρόταση. Και μόνο με τη ματιά άκουγες τη φωνή του Αντώνη από το μπαλκόνι. Βαρύ δεν πέφτει για Μεγάλη Παρασκευή;
Παρεμπιπτόντως, το άρθρο του μου θύμισε, ως προς το ιδιαιτέρως στακάτο ύφος, την περίφημη ομιλία του Χ. Τρούμαν στο συνέδριο των Δημοκρατικών το 1948, χάρη στην οποία πέτυχε να κερδίσει τις καρδιές των Δημοκρατικών, οι οποίοι μέχρι εκείνη την ομιλία τον θεωρούσαν τελειωμένη υπόθεση. Θέλω να πω με όλα αυτά ότι το άρθρο, ακόμη και οι αυθαίρετοι ιστορικοί συσχετισμοί τους οποίους μου προκάλεσε, ήταν πολύ εκτός κλίματος της Μεγάλης Εβδομάδας. Δεν μπορούσα να επιτρέψω να μου ταράξουν την κατάνυξη! Το κοίταξα, λοιπόν, με τον προσήκοντα σεβασμό και επέστρεψα στον υπέροχο κόσμο του Γουόλτερ Σκοτ, συγγραφέα τον οποίο βρίσκω εξόχως πασχαλινό.
Το διάβασα κατόπιν εορτής το άρθρο και, ειλικρινά, ακόμη δυσκολεύομαι να συλλάβω πώς δέκα λέξεις έκαναν τέτοιο θόρυβο. Ο σάλος προκλήθηκε για την πρόταση: «Το Κίνημα Αλλαγής είναι απαραίτητος εταίρος αυτής της μεγάλης σύγκλισης». Για δέκα λέξεις, οι οποίες εκφράζουν το απολύτως αυτονόητο, για όσους τουλάχιστον έχουν καταλάβει τι μας οδήγησε στη χρεοκοπία και τι μας κρατάει κάτω επί οκτώ χρόνια.
Στο κάτω κάτω, μαζί δεν κυβέρνησαν Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ; Δεν νομίζω η Ν.Δ. να είχε κλειστά τα μάτια και να σκεπτόταν την Αγγλία όσο διαρκούσε η συγκυβέρνηση, όπως συμβούλευαν οι ευπρεπείς Αγγλίδες της βικτωριανής περιόδου τις θυγατέρες τους για την πρώτη νύχτα του γάμου. Νομίζω, αντιθέτως, ότι είχε τα μάτια ανοικτά και το απολάμβανε. Επομένως, τι νεύρο ήταν αυτό που χτύπησε ο Σαμαράς με το άρθρο του; (Μεταφορικά, πάντως, το έλεγες και «κροτίδα». Αλλωστε, η μεν Μεσσηνία έχει μακρά και αιματοβαμμένη παράδοση στις πασχαλιάτικες κροτίδες, ο δε Αντώνης είναι κυρίως Μεσσήνιος. Νιώθει τη Μεσσηνία περίπου όπως ο στρατηγός Ρόμπερτ Εντουαρντ Λι, στον αμερικανικό εμφύλιο, ένιωθε τη Βιρτζίνια. Περίπου…)
Αντιλαμβάνομαι να προκαλεί ανατριχίλα στο ΚΙΝΑΛ ακόμη και η πιο γενική έκκληση για συνεργασία, εφόσον προέρχεται από τη Ν.Δ. Αυτοί μόλις ξεκινούν και προσπαθούν να πείσουν τον κόσμο για την αυτονομία τους. Αγωνίζονται να γίνουν Κεντροαριστερά από Σαχλοαριστερά, που ήταν μέχρι τώρα. Οφείλουν να ανατριχιάζουν. Αλλά οι Νεοδημοκράτες γιατί να φρίττουν; Μέχρις ενός βαθμού –διότι ιδεολογικές και πολιτικές διαφορές δεν είναι δυνατόν να εξαλειφθούν πλήρως–, η σύγκλιση των δύο κομμάτων είναι αναπόφευκτη, αλλά και φυσιολογική, όσο και η συνεργασία του ΣΥΡΙΖΑ με τους ΑΝΕΛ.
Πολλοί είναι εκείνοι που χαρακτηρίζουν «ανίερη» ή «αφύσικη» την κατάσταση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ. Το κάνουν από κεκτημένη ταχύτητα, επειδή σκέπτονται ακόμη με τον τρόπο και τα υποδείγματα της εποχής που τελείωσε. Η κυβερνητική συνεργασία ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ, όμως, ήταν η φυσική εξέλιξη της ώσμωσης του αριστερού με τον δεξιό λαϊκισμό, μιας διεργασίας που προχωρούσε κάτω από την επιφάνεια των πραγμάτων επί χρόνια ολόκληρα. Είχε και αυτή η συνεργασία τα όριά της, όπως το διαπιστώνουμε τώρα. Η ένωσή τους όμως ήταν γάμος κανονικός: με λαό, βλαχοπανήγυρι, κλαρίνα, ζεϊμπεκιές, μπαλοθιές και τα ρέστα. Αυτό που είχαν η Ν.Δ. με το ΠΑΣΟΚ, την περίοδο της δικής τους συγκυβέρνησης, δεν ήταν βέβαια γάμος, ούτε όμως και one night stand. Ηταν αυτό που, στη δική μου εποχή, ονομαζόταν «σχεσούλα». Είχε, δηλαδή, κάποιο ελάχιστο βάθος· όχι τίποτε πολύ ιδιαίτερο, αλλά υπήρχε.
Οι νέοι συσχετισμοί είναι αναπόφευκτοι, διότι έχει αλλάξει πια η διαχωριστική γραμμή στην πολιτική. (Είναι, βεβαίως, πολιτικά «ινκορέκτ» να αναφέρεσαι σε διαχωριστικές γραμμές, αλλά αυτό δεν αλλάζει την πραγματικότητα: διαχωριστικές γραμμές πάντα υπήρχαν και πάντα θα υπάρχουν.) Είναι η νοητή γραμμή που χωρίζει το παρελθόν από το μέλλον της χώρας – αν έχει μέλλον, όπως ελπίζω. Χωρίζει, από τη μια, την πεποίθηση στην αναπαλαίωση του συστήματος που οδήγησε στη χρεοκοπία και, από την άλλη, την Ελλάδα που αναπτύσσεται επειδή παρακολουθεί τις συνθήκες της πραγματικότητας. Νέα Δημοκρατία και Κίνημα Αλλαγής έχουν πια κοινούς εχθρούς: τον λαϊκισμό και τον κρατισμό, όπως τους έχουμε βιώσει (και πληρώσει) τρεις δεκαετίες τώρα.
Με βάση μια πολιτική την οποία ορίζουν οι αξίες και οι θέσεις, είναι εκτός λογικής η υστερική αντίδραση σε μια γενικόλογη έκκληση για συνεργασία μεταξύ των δύο κομμάτων. Εξηγείται, εντούτοις, με βάση μια άλλη λογική, εκείνη των συμφερόντων και της πολιτικής επιβίωσης. Δεν είναι ούτε η προσκόλληση σε αρχαίες έριδες ούτε διαφορές θέσεων το ζήτημα. Αυτό που τρέμει, κυριολεκτικά, μια μερίδα της Ν.Δ. είναι η αποκάλυψη του ρόλου της διακυβέρνησης 2004-2009 στην οικονομική κατάρρευση του κράτους. Αυτό το βάρος, εκείνοι που το προκάλεσαν το φόρτωσαν –πολύ βολικά– στον ΓΑΠ. (Εκείνος το φορτώθηκε προθύμως, για τους γνωστούς λόγους· και όταν πια κατάλαβε, ήταν πολύ αργά.) Αυτό ήταν το νεύρο που χτύπησε πασχαλιάτικα ο Σαμαράς και τους έπεσε βαρύ το κοκορέτσι…