Τα Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα αναλαμβάνουν να «ξεπλύνουν» την ντροπή της χώρας σε ό,τι αφορά τη συλλογή και καταστροφή ναρκών κατά προσωπικού, που προβλέπει η συμφωνία της Οττάβα. Σύμφωνα με έγγραφο του υπουργείου Εξωτερικών που υπογράφεται από τον γ.γ. του υπουργείου πρέσβη κ. Δ. Παρασκευόπουλο, η Ελλάδα είναι υπερήμερη στην κατασκευή 650.000 ναρκών, διακόσιες χιλιάδες από τις οποίες βρίσκονται αποθηκευμένες στο εργοστάσιο της VIDEX στη Βουλγαρία, που ανατινάχθηκε σε ατύχημα το 2014. H έκρηξη προκλήθηκε, σύμφωνα με τα πορίσματα των βουλγαρικών αρχών, από ελλείψεις στον τομέα της ασφάλειας. Μεταξύ των 15 ατόμων που είχαν σκοτωθεί, ήταν και ο γιος του Βούλγαρου ιδιοκτήτη του εργοστασίου. To εργοστάσιο πουλήθηκε σε νέο ιδιοκτήτη και τον Δεκέμβριο του 2017 εμφανίσθηκε ως εκπρόσωπος της VIDEX ο γνωστός από την υπόθεση πώλησης των βλημάτων στη Σαουδική Αραβία Βασίλης Παπαδόπουλος. O τελευταίος αλλά και άλλες ελληνικές επιχειρήσεις είχαν μακροχρόνιες σχέσεις με τη VIDEX.
Η βουλγαρική κυβέρνηση έχει διαμαρτυρηθεί δύο φορές στην ελληνική –επί υπουργίας Αβραμόπουλου και πρόσφατα– επειδή παρότι έχει καταστρέψει τις «δικές» της νάρκες, η ίδια εμφανίζεται να μην έχει ανταποκριθεί στις συμβατικές της υποχρεώσεις εξαιτίας του αριθμού των ελληνικών ναρκών που έχουν αποθηκευθεί στη Βουλγαρία.
Η Ελλάδα έπρεπε να έχει συγκεντρώσει και καταστρέψει το σύνολο των ναρκών (1,5 εκατομμύριο) έως 31 Μαρτίου 2008. Πλέον μαζί με την Ουκρανία είναι η μόνη υπερήμερη χώρα από όσες υπέγραψαν το 2001 τη συμφωνία της Οττάβα. Επειδή στη χώρα μας δεν υπάρχουν διαπιστευμένες επιχειρήσεις που να διαθέτουν τις σχετικές άδειες για να καταστραφούν οι νάρκες, μεγάλο μέρος τους εξήχθη στη Βουλγαρία. Από αυτή την άποψη «η Σόφια δεν έχει δικαίωμα να διαμαρτύρεται», είπαν πηγές κοντά στις σχετικές διαδικασίες. «Εχει δώσει άδεια εισαγωγής. Το ατύχημα συνέβη σε βουλγαρικό έδαφος. Η σύμβαση ισχύει ακόμα», προσέθεσαν. Στη Βουλγαρία υπάρχουν ακόμα 250.000 νάρκες, ενώ 400.000 είναι αποθηκευμένες, αλλά όχι απενεργοποιημένες, σε ελληνικά στρατόπεδα.
Τις νάρκες έχουν κατασκευάσει τα Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα. Τον Οκτώβριο του 2017 τα ΕΑΣ κατέστρεψαν, με τη βοήθεια εταιρείας από τη Λάρισα, 3.000 νάρκες για να δοκιμάσουν την επάρκεια ενός συστήματος καταστροφής, που αποκαλείται «Κασταλία». Σε πιο πρώιμη φάση του, το σύστημα είχε δοκιμαστεί στο Κυψελοχώρι της Λάρισας, στην Ελασσόνα και το Μεγάλο Δέρειο. Οι δοκιμές προκάλεσαν καταγγελίες –και στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ– η διερεύνηση των οποίων ωστόσο δεν κατέληξε στο συμπέρασμα ότι επιβαρύνθηκε το περιβάλλον ούτε ότι ζημιώθηκε το Δημόσιο, παρά την εμπλοκή στρατιωτικών, και μη, εισαγγελέων.
Ο στόχος
Τα ΕΑΣ στοχεύουν στην καταστροφή 10.000 ναρκών τους επόμενους μήνες. Στη συνέχεια, θα χρειασθεί να μεταφερθούν από τις διάφορες μονάδες οι νάρκες που είναι αποθηκευμένες για να καταστραφούν στο Λαύριο. Πριν από την οριστικοποίηση της σύμβασης υπεργολαβίας, που αναμενόταν να γίνει αυτές τις μέρες, η διοίκηση των ΕΑΣ ήθελε να διασφαλίσει τη συμμετοχή της εταιρείας στα κέρδη από την επιχείρηση καταστροφής ναρκών, αλλά και την ανταπόκριση του εργολάβου στις προδιαγραφές της σύμβασης (κάλυψη αστικής ευθύνης). Επίσης, εργαζόμενοι έχουν καταγγείλει ότι ο υπεργολάβος δεν είχε προσκομίσει μεταξύ των άλλων και βεβαίωση ότι θα ασφαλίσει την επιχείρηση απενεργοποίησης των ναρκών. Ωστόσο, άλλες πηγές κοντά στη διοίκηση των ΕΑΣ ανέφεραν ότι στη δοκιμαστική απενεργοποίηση των 3.000 ναρκών, ο εργολάβος προσκόμισε ασφαλιστική κάλυψη.
Σε ό,τι αφορά το ζήτημα της διαπίστευσης της «Κασταλίας», η διοίκηση της εταιρείας επιμένει ότι το σύστημα έχει επιδειχθεί σε αντίστοιχο αμερικανικό κέντρο, χωρίς να γίνει σαφές αν είναι διαπιστευμένο. Αλλες πηγές που βρίσκονται κοντά στις διαπραγματεύσεις των ΕΑΣ με τον εργολάβο από τη Λάρισα, αναφέρουν ότι το σύστημά του δεν είναι διαπιστευμένο, καθώς καμία επιχείρηση στην Ελλάδα δεν διαθέτει διαπιστευμένο σύστημα. Η χαμηλή τιμή για την καταστροφή των ναρκών –η αρχική συμφωνία του 2009 προέβλεπε τιμή 0,30 ευρώ για κάθε κομμάτι– δεν έχει προσελκύσει άλλους εργολάβους.
Η βουλγαρική επιχείρηση VIDEX που είχε αναλάβει την καταστροφή των ναρκών διέθετε ειδικά μηχανήματα, με τα οποία αφαιρούσε την εκρηκτική ύλη από τις νάρκες, την οποία χρησιμοποιούσε στη συνέχεια σε παράλληλες δραστηριότητες δημοσίων έργων. Τα μέταλλα πωλούνταν σε ξεχωριστό «ρεύμα» ανακύκλωσης. Η Βουλγαρία είναι η δεύτερη χώρα της περιοχής στην οποία παρόμοια διαδικασία απενεργοποίησης παλιού πολεμικού υλικού οδήγησε σε μεγάλο ατύχημα. Το 2008, 26 άτομα σκοτώθηκαν στο Γκερντέτσι, έξω από τα Τίρανα, σε έκρηξη που προκλήθηκε σε παρόμοιες εργασίες της εταιρείας Alb Demil για λογαριασμό Αμερικανού εργολάβου.