Πολυτέλεια για τα ελληνικά πανεπιστήμια θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ο διάλογος που απασχολεί την πλειονότητα των ΑΕΙ στις ΗΠΑ για τα όρια της ελευθερίας έκφρασης και της πολιτικής ορθότητας. Και αυτό, διότι στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί τα κρούσματα βίας, τα οποία αποτελούν ουσιαστικά μια προσπάθεια φίμωσης και λογοκρισίας των πανεπιστημιακών. Εν προκειμένω, οι επιτιθέμενοι επιλέγουν θύματα με βάση τις απόψεις τους ή την επαγγελματική τους δράση. «Στην Ελλάδα οποιαδήποτε άποψη που δεν ευθυγραμμίζεται με την κρατούσα στα πανεπιστήμια (αυτή που επιτρέπει τους βανδαλισμούς, τις καταλήψεις και τις άλλες παράνομες ενέργειες) όχι μόνο δεν βρίσκει χώρο να εκφραστεί, αλλά επιπλέον οι φορείς της προπηλακίζονται, απειλούνται και εκφοβίζονται», παρατηρεί, μιλώντας στην «Κ», για το θέμα, η Βάσω Κιντή, καθηγήτρια Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η κατάσταση πλέον επιδεινώνεται με ταχείς ρυθμούς εάν κρίνουμε ότι, λόγω των συνεχών κρουσμάτων βίας, ο όποιος διάλογος στις κοινωνικές επιστήμες έχει γίνει εσωστρεφής και φοβικός. Αυτό αποτελεί σημείο οπισθοδρόμησης.
Ειδικότερα, όπως αναφέρουν οι Washington Times, η λίστα των «δέκα χειρότερων πανεπιστημίων για την ελευθερία του λόγου», που δημοσίευσε το Ιδρυμα Ατομικών Δικαιωμάτων στην Εκπαίδευση, περιλαμβάνει και το Χάρβαρντ και το Μπέρκλεϊ. Ο λόγος είναι ότι η ακαδημαϊκή κοινότητα των δύο ιδρυμάτων –φοιτητές, διδάσκοντες, ηγεσία– δίνει ιδιαίτερο βάρος στην πολιτική ορθότητα. Σύμφωνα με τον πρόεδρο του ιδρύματος, η κουλτούρα της ορθότητας «φιμώνει» την ελεύθερη έκφραση και «οδηγεί σε ένα αποστειρωμένο περιβάλλον».
Ο Aφροαμερικανός πρύτανης του Γέιλ, Τζόναθαν Χόλογουεϊ, απευθύνεται στο πλήθος των διαμαρτυρόμενων φοιτητών, εκφράζοντας τη στήριξή του.
Στη χώρα μας, ωστόσο, τα πανεπιστήμια έχουν αποκτήσει «ιδιότυπα», ελληνοκεντρικά χαρακτηριστικά. «Είναι τουλάχιστον υποκρισία να χαιρόμαστε στην Ελλάδα με ειδήσεις που λένε ότι περιορίζεται η ελευθερία του λόγου σε διάσημα ΑΕΙ. Είναι σαν να θέλουμε να πάρουμε την εκδίκησή μας: το Χάρβαρντ και το Μπέρκλεϊ μας περνούν στα ακαδημαϊκά, οπότε κι εμείς σπεύδουμε να τα κατηγορήσουμε ότι υστερούν στην ελευθερία του λόγου για την οποία εμείς κοπτόμαστε μόνο στα λόγια και περιφρονούμε στην πράξη», λέει η κ. Κιντή. Βεβαίως, η ίδια παραδέχεται ότι υπάρχουν κατά καιρούς προβλήματα ελευθερίας του λόγου και στις ΗΠΑ. Υπάρχουν όμως πολύ περισσότερα στην Ελλάδα. Κι αυτό μπορεί να το βεβαιώσει οποιοσδήποτε έχει εμπειρία και των δύο ακαδημαϊκών παραδόσεων, ελληνικής και αμερικανικής. Και τονίζει: «Η ελευθερία του λόγου και η ακαδημαϊκή ελευθερία ειδικά στα πανεπιστήμια είναι πολύ σημαντικές. Αλλά δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ως προκάλυμμα για να κρύβονται πίσω τους το μίσος και η προσβλητική μεταχείριση. Ούτε πρέπει να συγχέεται η ελευθερία του λόγου με την προστασία του ιδιαίτερου χαρακτήρα που θέλει να έχει ένα ίδρυμα. Δεν σέβεσαι τις αρχές και τη φυσιογνωμία σου ως ίδρυμα και δεν υπερασπίζεσαι την ελευθερία του λόγου όταν επιτρέπεις σε καταδικασμένους τρομοκράτες να μιλούν από τη φυλακή σε πανεπιστημιακά αμφιθέατρα, όπως έχει συμβεί στην Ελλάδα».
Το άλλοθι
«Η πολιτική ορθότητα δεν πρέπει να είναι τίποτε άλλο από έναν (απαραίτητο) κώδικα δεοντολογίας που μας βοηθάει να αντιμετωπίζουμε με σεβασμό και ευαισθησία όσους διαφέρουν από μας. Οταν όμως η πολιτική ορθότητα μετατρέπεται σε άλλοθι για τον περιορισμό της ελευθερίας της έκφρασης, έχουμε φαινόμενα σαν κι αυτά που συμβαίνουν σε πολλά αμερικανικά (αλλά και ελληνικά!) πανεπιστήμια, όπου η ακαδημαϊκή ελευθερία έχει περιοριστεί σοβαρά από ριζοσπαστικές ομάδες της Αριστεράς που έχουν αναλάβει με την ανοχή ή τη συνενοχή των πανεπιστημιακών αρχών τον ρόλο του λογοκριτή» παρατηρεί, από την πλευρά του, στην «Κ» ο Αριστείδης Χατζής, αναπληρωτής καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου και Θεωρίας Θεσμών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. «Είναι πολύ λυπηρό γιατί αυτό συμβαίνει στις ΗΠΑ όπου ισχύει ακόμα η πρώτη τροποποίηση του συντάγματος: το κράτος δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να περιορίσει τον λόγο. Δεν μπορώ να φανταστώ, όμως, χειρότερο περιορισμό της ελευθερίας του λόγου από αυτόν που επιβάλλεται στους διδάσκοντες και τους φοιτητές ενός πανεπιστημίου.
Στα αμερικανικά πανεπιστήμια, πολλά κτίρια φέρουν τα ονόματα επιφανών ευεργετών που στο παρελθόν είχαν υπάρξει υποστηρικτές της σκλαβιάς.
Ληστεύουν την ανθρωπότητα όσοι το κάνουν, έγραφε ο Τζον Στιούαρτ Μιλ. Είμαι περήφανος όμως γιατί το Πανεπιστήμιο του Σικάγου, στο οποίο σπούδασα, ξεκαθάρισε πρόσφατα ότι όσες/οι σπουδάζουν εκεί δεν θα “προστατευθούν” από απόψεις διαφορετικές από τις δικές τους, δεν θα μπουν σε αποστειρωμένα κουκούλια, θα εκτεθούν στις ιδέες χωρίς πατερναλιστικούς περιορισμούς. Θα μάθουν δηλαδή ότι η ελευθερία, ακόμα κι όταν είναι επώδυνη, είναι πολύτιμη».
Η φοιτητική κοινότητα του Γέιλ ύψωσε τη φωνή της κατά του ενδημικού ρατσισμού και της υποβάθμισης της διαφορετικότητας στο πανεπιστήμιο.