Πριν από ένα έτος, με την είσοδο Τραμπ στον Λευκό Οίκο, η παγκόσμια άνοδος των απολυταρχικών λαϊκιστών έμοιαζε ασυγκράτητη. Οι πολιτικοί που ισχυρίζονταν ότι μιλούσαν εξ ονόματος του «λαού» υπέθαλψαν την υποστήριξή τους μέσω της δαιμονοποίησης των μειονοτήτων, της επίθεσης κατά των αρχών των ανθρώπινων δικαιωμάτων και της ενίσχυσης της δυσπιστίας απέναντι στους δημοκρατικούς θεσμούς. Σήμερα, χάρη στην αντίσταση που εκδηλώνεται σε πολλές χώρες, το μέλλον αυτών των λαϊκιστών διαγράφεται λιγότερο βέβαιο. Εκεί όπου η αντίσταση είναι σθεναρή, η επέλαση των λαϊκιστών έχει καμφθεί. Αλλά εκεί όπου οι κυρίαρχοι πολιτικοί ενέδωσαν στα μηνύματα μίσους και αποκλεισμού, οι λαϊκιστές επικρατούν. Η Γαλλία ήταν το σημαντικότερο σημείο καμπής. Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Αυστρία και η Ολλανδία, κεντρώοι και κεντροδεξιοί πολιτικοί ανταγωνίστηκαν τους λαϊκιστές υιοθετώντας με τη σειρά τους τις εθνικιστικές τους θέσεις, με αποτέλεσμα απλά να ενισχύουν το μήνυμά τους. Αντιθέτως, ο Εμανουέλ Μακρόν κατατρόπωσε το Εθνικό Μέτωπο, υπερασπιζόμενος σθεναρά τις δημοκρατικές αρχές.
Μετά την εκλογή του Τραμπ, στις ΗΠΑ η κοινωνία των πολιτών, δημοσιογράφοι, δικηγόροι, δικαστές και πολίτες διατράνωσαν την προσήλωσή τους στα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο Τραμπ υιοθέτησε οπισθοδρομικά μέτρα, αλλά χάρη στην αντίδραση περιορίστηκε ο αρνητικός αντίκτυπος αυτών, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις προσπάθειές του να θεσπίσει τις διακρίσεις εναντίον των μουσουλμάνων κατά την είσοδό τους στις ΗΠΑ, την υπονόμευση των δικαιωμάτων των Αμερικανών στην υγειονομική περίθαλψη και τον αποκλεισμό των διεμφυλικών ατόμων από τις ένοπλες δυνάμεις.
Η Γερμανία απασχόλησε τα πρωτοσέλιδα όταν η «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD) αποτέλεσε το πρώτο ακροδεξιό κόμμα που μπήκε στην Μπούντεσταγκ εδώ και δεκαετίες. Αλλά πέραν των οικονομικά υποβαθμισμένων ανατολικών τμημάτων της χώρας, όπου από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και εξής δεν έχουν αντιμετωπιστεί ο διαδεδομένος ρατσισμός και η ξενοφοβία, η «AfD» έλαβε τις περισσότερες ψήφους στην πλούσια Βαυαρία, όπου η Χριστιανοκοινωνική Ενωση, εταίρος του κυβερνητικού συνασπισμού της Αγκελα Μέρκελ, υιοθέτησε περισσότερες εθνικιστικές θέσεις της «AfD» από ό,τι η Ενωση Χριστιανοδημοκρατών της Μέρκελ. Η αντιπαράθεση σε επίπεδο αρχών αποδείχθηκε πιο αποτελεσματική από τη συνειδητή εξομοίωση. Στην Κεντρική Ευρώπη, οι μεγάλες δημόσιες διαμαρτυρίες και η απειλή της προσφυγής στη Δικαιοσύνη από πλευράς της Ευρωπαϊκής Ενωσης αναχαίτισαν τις προσπάθειες της Πολωνίας να υπονομεύσει τη δικαστική ανεξαρτησία και το κράτος δικαίου και παρεμπόδισαν τα σχέδια της Ουγγαρίας να κλείσει το Πανεπιστήμιο Κεντρικής Ευρώπης, ένα προπύργιο ανεξάρτητης σκέψης που αντιτάχθηκε στην «ανελεύθερη δημοκρατία» την οποία προωθούσε ο πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπαν.
Στη Βενεζουέλα πολυάριθμοι διαδηλωτές κατέβηκαν στους δρόμους, καθώς η ανίκανη απολυταρχία κατέστρεψε την οικονομία αυτής της δυνητικά πλούσιας σε πετρέλαιο χώρας. Πολλές κυβερνήσεις της Λατινικής Αμερικής ένωσαν κι εκείνες τη φωνή τους, αφήνοντας κατά μέρος τη διστακτικότητα που επεδείκνυαν παραδοσιακά στην άσκηση κριτικής στην καταστολή σε γείτονα χώρα.
Στην Αφρική αρκετοί καταχραστές δυνάστες, ορισμένοι από αυτούς έχοντας βάψει τα χέρια τους με αίμα, επικαλέστηκαν τον αφρικανικό εθνικισμό για να σχεδιάσουν τη μαζική έξοδο των χωρών τους από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ICC). Αλλά το κύμα αυτό ατόνησε όταν ξέσπασε η λαϊκή υποστήριξη υπέρ του ICC από την κοινωνία των πολιτών σε ολόκληρη την Αφρική, πείθοντας τις περισσότερες αφρικανικές κυβερνήσεις να συνεχίσουν να στηρίζουν το Δικαστήριο.
Μερικές φορές, σε περιπτώσεις που τα πιο ισχυρά κράτη επιχείρησαν να παρακωλύσουν ή να μην υποστηρίξουν την υπεράσπιση δικαιωμάτων, τα μικρότερα κράτη πρωτοστάτησαν στη θωράκισή τους. Το Συμβούλιο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών άνοιξε μια έρευνα για καταχρήσεις που πραγματοποιήθηκαν από όλες τις πλευρές στην Υεμένη, χάρη στην πρωτοβουλία της Ολλανδίας.
Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ παρέκαμψε το βέτο της Ρωσίας στο Συμβούλιο Ασφαλείας και διόρισε εισαγγελέα για εγκλήματα πολέμου στη Συρία, χάρη στην πρωτοβουλία του Λιχτενστάιν. Η Ισλανδία πρωτοστάτησε σε μια προσπάθεια στους κόλπους του Συμβουλίου Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, ώστε να αμφισβητηθεί η εκστρατεία συνοπτικών εκτελέσεων του προέδρου των Φιλιππίνων Ροντρίγκο Ντουτέρτε για υπόπτους αναφορικά με τη χρήση ή το εμπόριο ναρκωτικών.Δεν είναι βέβαιο αν η αντίσταση αυτή θα στεφθεί με επιτυχία. Οι απολυταρχικοί ηγέτες έχουν το πλεονέκτημα της χαλιναγώγησης της κρατικής εξουσίας. Αλλά η αντίσταση δείχνει ότι ο πραγματικός αγώνας έχει ξεκινήσει.
Αντίθετα, όπου κάμπτεται η εγχώρια αντίσταση και απουσιάζει ο διεθνής προβληματισμός, οι λαϊκιστές και άλλες δυνάμεις που καταβαραθρώνουν τα ανθρώπινα δικαιώματα βρίσκουν πρόσφορο έδαφος. Ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αποδεκάτισε το δημοκρατικό σύστημα της Τουρκίας, καθώς η Ε.Ε. εστίασε αντιθέτως στη συστράτευσή του προκειμένου να αναχαιτιστούν οι ροές των προσφύγων προς την Ευρώπη.
Το βασικό δίδαγμα είναι ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα όντως μπορούν να θωρακίζονται από το πλήγμα του λαϊκισμού και της απολυταρχίας. Σε αυτόν τον αγώνα απαιτείται η υπεράσπισή τους με βάση τις αρχές και όχι η συνθηκολόγηση, η ανάληψη δράσης και η απόγνωση.
*Ο Kenneth Roth είναι εκτελεστικός διευθυντής της Human Rights Watch. Ακολουθήστε τον στο Twitter: @KenRoth.