Το σκηνικό έχει στηθεί – στο σαλόνι μου, στο μυαλό μου, δεν έχει σημασία: ένα λαμπερό, χαρούμενο χριστουγεννιάτικο δέντρο με φόντο το χιονισμένο βουνό που διαγράφεται στο νοτισμένο παράθυρο, μια κουνιστή πολυθρόνα που τη «ζεσταίνει» μια καρό κουβέρτα και στο γείσο του αναμμένου τζακιού μισό ποτήρι κόκκινο γιορτινό κρασί. Σκέφτομαι τη χρονιά που αποχαιρετάμε σε λίγες μέρες. Στις φλόγες, σαν σε καλειδοσκόπιο, πρόσωπα και γεγονότα εναλλάσσονται και μπερδεύονται, μαζί με τα συναισθήματα και τις αναμνήσεις από το 2017. Υπάρχουν συλλογικά και προσωπικά στοιχήματα που κερδήθηκαν και, φυσικά, αυτά που χάθηκαν. Υπάρχουν κέρδη και απώλειες στο χρηματιστήριο της ζωής του καθενός μας και σε αυτό της Λεωφόρου Αθηνών – ή της Νέας Υόρκης για τους πιο κοσμοπολίτες. Υπάρχουν επώδυνες πτώσεις, αλλά και πτήσεις πέρα από τα στενά όρια του μικρόκοσμού μας ή και του πλανήτη μας.
Από το 2017 θα κρατήσω την οικογένεια και τους φίλους μου, όχι γιατί αυτό πρέπει να λέμε στους δημόσιους απολογισμούς μας, αλλά για όλους τους ουσιαστικούς λόγους: Γιατί τα παιδιά μου μου θυμίζουν ότι «η χαρά της ζωής» και «η ευτυχία στα μικρά πράγματα» δεν είναι σχήματα λόγου, υπάρχουν εκεί έξω, προσπαθούν να βρεθούν στο οπτικό μας πεδίο, που το σκοτεινιάζουν οι απλήρωτοι λογαριασμοί, οι δόσεις της εφορίας, το άγχος της κίνησης, οι υποχρεώσεις της δουλειάς. Οι φίλοι είναι το δίχτυ ασφαλείας όλων μας, πιο πολύτιμοι από ποτέ, σε μια εποχή που η μοναξιά, ο ατομικισμός, η αποξένωση, η ντροπή για τις αδυναμίες και τις αποτυχίες μας, η έλλειψη χρημάτων, η ανυπαρξία κοινωνικής πρόνοιας και υποστηρικτικών δομών κάνουν τον φόβο και την απομόνωση να μοιάζουν μονόδρομος, την αλληλοβοήθεια και την προσφορά να μοιάζουν παρωχημένες.
Γι’ αυτό και στο κολάζ των αναμνήσεών μου θα έχουν περίοπτη θέση όλοι οι άνθρωποι που δεν ξέχασαν να βοηθούν τον φίλο που δεν έχει πού να αφήσει το άρρωστο παιδί του, τον γείτονα που έμεινε από αυτοκίνητο, τους συμπολίτες του που έχασαν τα υπάρχοντά τους στις φυσικές καταστροφές που έπληξαν την Αττική, τη Λέσβο και την Κω, τους πρόσφυγες στη Μόρια, στον Ελαιώνα, στον Πειραιά. Οι άνθρωποι που διεύρυναν τα όρια της ευθύνης τους πέρα από τα τετραγωνικά του σπιτιού τους, που αντιλαμβάνονται ότι το «εμείς» και όχι το «εγώ» τούς δίνει δύναμη μέσα στο απέραντο σύμπαν.
Σε όλες τις κοινωνίες, σε κάθε γωνιά της Γης, οι άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι όσο στέκονται μαζί θα μένουν όρθιοι. Είτε βγαίνουν στους δρόμους για να συμπαρασταθούν στα θύματα της τρομοκρατίας, είτε δηλώνουν #metoo για να ενισχυθεί η φωνή των θυμάτων σεξουαλικής παρενόχλησης, είτε οργανώνουν κινητοποιήσεις με ανθρωπιστικά, περιβαλλοντικά, κοινωνικά κίνητρα, βάζουν ακόμa ένα λιθαράκι στο οικοδόμημα της κοινωνίας των πολιτών, που μπορεί να γίνει το θεμέλιο για έναν καινούργιο κόσμο. Γιατί την ίδια στιγμή πληθαίνουν στον πλανήτη οι φωνές που ευαγγελίζονται τον απομονωτισμό, την περιχαράκωση στα παλιά και τη δημιουργία νέων συνόρων. Ο πλανητάρχης δρα απρόβλεπτα και μονομερώς, απομονώνει τις ΗΠΑ και αποσύρεται από τις συλλογικές πρωτοβουλίες και δράσεις. Η Ευρωπαϊκή Ένωση στέκει άφωνη και άβουλη μπροστά στις φυγόκεντρες δυνάμεις στο εσωτερικό της, στα αποσχιστικά κινήματα, στα ακροδεξιά σχήματα και στις αυθάδεις μεμονωμένες πολιτικές κλειστών συνόρων. H τρομοκρατία χτυπά τυφλά, σπέρνοντας θύματα και φόβο, και θανατηφόρες πολεμικές μηχανές βρίσκονται στα χέρια ανεύθυνων, επικίνδυνων πολιτικών ηγετών.
Μπορεί αυτές τις ημέρες ο χρόνος να μετράει αντίστροφα για το 2017, το τικ τακ του ρολογιού όμως μας οδηγεί ταυτόχρονα στην αφετηρία μιας καινούργιας χρονιάς, που είναι στο χέρι όλων μας να την κάνουμε λίγο καλύτερη από αυτήν που ετοιμαζόμαστε να αποχαιρετήσουμε. Κι αν τώρα που τελειώνει αυτό το κείμενο αναρωτιέστε για το «ποτήρι» του 2017, κατέληξα ότι ήταν μισογεμάτο – το κρασί που το δρόσιζε ήταν από την κάβα της γειτονιάς μου, γιατί τελικά τα καλά πράγματα σε αυτή τη ζωή είναι πάντα πιο κοντά από όσο νομίζουμε. ■