Η κατάρρευση της κοινής δήλωσης Ε.Ε. – Τουρκίας (Μάρτιος 2016) είναι πλέον ένα σοβαρό ενδεχόμενο λόγω της αδυναμίας (ή ηθελημένης ανικανότητας της χώρας μας) να την εφαρμόσει. Το σκέλος της συμφωνίας που προέβλεπε επιστροφές μεταναστών και αιτούντων άσυλο στην Τουρκία δεν έχει τεθεί σε εφαρμογή από την πλευρά της Ελλάδας εδώ και ενάμιση χρόνο, με αποτέλεσμα χιλιάδες άνθρωποι να στοιβάζονται σε άθλιες συνθήκες στα νησιά. Την ίδια στιγμή, οι μετακινήσεις προς την ενδοχώρα δεν λύνουν το πρόβλημα της αποσυμφόρησης. Μόνο τον τελευταίο μήνα, 3.515 αιτούντες άσυλο έχουν μεταφερθεί στην ενδοχώρα ως ευάλωτοι, πληροφορία την οποία αξιοποίησαν καταλλήλως οι λαθροδιακινητές στέλνοντας ισάριθμο αριθμό ατόμων με βάρκες στα ελληνικά νησιά… «Παρακολουθούν ακριβώς τι συμβαίνει. Δεν είναι τυχαίο ότι οι ροές κατευθύνονται ακριβώς στα νησιά από τα οποία τις προηγούμενες ημέρες έχει μεταφερθεί κόσμος προς την ενδοχώρα», αναφέρει χαρακτηριστικά στην «Κ» υψηλόβαθμο στέλεχος του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, συμπληρώνοντας: «Γιατί οι ροές δεν πηγαίνουν στη Λέρο ή στην Κω όπου υπάρχει χώρος;».
Για ποιον λόγο όμως δεν πραγματοποιούνται επιστροφές στην Τουρκία όπως προβλέπεται; Ο βασικότερος είναι ότι η διαδικασία εξέτασης των αιτημάτων ασύλου καθυστερεί τραγικά όχι λόγω έλλειψης προσωπικού, όπως συχνά λέγεται, αλλά λόγω της ελληνικής νομοθεσίας για την απόδοση ασύλου. Στην Ελλάδα η νομοθεσία –η οποία ψηφίστηκε επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ τον Απρίλιο του 2016– δίνει τη δυνατότητα σχεδόν… αέναης προσφυγής στους αιτούντες άσυλο των οποίων η αίτηση απορρίπτεται σε α΄ αλλά και σε β΄ βαθμό.
Συγκεκριμένα, μετά την έκδοση αρνητικής απόφασης σε β΄ βαθμό, οι μετανάστες κρατούνται προκειμένου να επιστραφούν στην Τουρκία. Ομως, οι περισσότεροι, αξιοποιώντας το δικαίωμα που τους δίνει η ελληνική νομοθεσία (ν. 4375/2016), καταθέτουν και πάλι αίτημα ασύλου (το χρονικό περιθώριο είναι 60 ημέρες), με αποτέλεσμα η διαδικασία να ξεκινά από την αρχή. Παράλληλα, προσφεύγουν στα διοικητικά πρωτοδικεία των νησιών αιτούμενοι την άρση της κράτησης. Ενδεικτικά, τον τελευταίο μήνα: Με την υπ’ αριθμ. 227/2017 απόφαση του Διοικητικού Πρωτοδικείου Μυτιλήνης «έγιναν δεκτές αντιρρήσεις και άρθηκε η κράτηση του αντιλέγοντος αλλοδαπού, καθόσον κρίθηκε ότι η εις βάρος του απόφαση κράτησης δεν ήταν επαρκώς αιτιολογημένη υπό τους όρους και τις προϋποθέσεις του άρθρου 46 του ν. 4375/2016». Αντίστοιχες αποφάσεις υπάρχουν και από το Διοικητικό Πρωτοδικείο Χίου.
Τα άρθρα των προσφυγών
Στα άρθρα 7 (παράγραφος 5), 61 και 62 του νόμου 4375/2016, ο οποίος ψηφίστηκε λίγες μόνον ημέρες μετά την κοινή δήλωση Ε.Ε. – Τουρκίας, προβλέπεται ακριβώς αυτή η διαδικασία των συνεχών προσφυγών που επιμηκύνει ίσως και για χρόνια τη διαδικασία εξέτασης του αιτήματος ασύλου καθιστώντας στην πράξη ανεφάρμοστη την κοινή δήλωση Ε.Ε. – Τουρκίας. Ο κ. Βασίλης Παπαδόπουλος, τέως γ.γ. του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής, επί των ημερών του οποίου συντάχθηκε ο συγκεκριμένος νόμος, είναι ξεκάθαρος στις απόψεις του και έχει ταχθεί πολλές φορές κατά της κοινής δήλωσης Ε.Ε. – Τουρκίας.
Η διγλωσσία του ΣΥΡΙΖΑ και η μη εφαρμογή στην πράξη της κοινής δήλωσης έχουν οδηγήσει τα νησιά σε ασφυξία και κρατούν τους αιτούντες άσυλο εγκλωβισμένους σε άθλιες συνθήκες, για ένα απραγματοποίητο όνειρο, εφόσον η Ευρώπη έχει κλείσει τα σύνορά της.