Εντυπωσιακό είναι το επίπεδο της ερευνητικής εργασίας στο Ινστιτούτο Ερευνας και Τεχνολογίας στην Κρήτη, ενώ συνολικά η Ελλάδα μπορεί να μπει σε δρόμο προόδου αναπτύσσοντας την πρωτοποριακή έρευνα.
Αυτό είναι το μήνυμα του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ερευνας (ERC) Ζαν-Πιερ Μπουργκινιόν, μιλώντας αποκλειστικά στην «Καθημερινή» μετά την επίσκεψή του στο ΙΤΕ. Τα προηγούμενα χρόνια, με 80 εκατ. ευρώ επιχορηγήθηκαν 50 Ελληνες ερευνητές.
«Θέλω να ενθαρρύνω τους Ελληνες ερευνητές να υποβάλουν αίτηση για επιχορηγήσεις στο ΕΣΕ, παρουσιάζοντας τα πιο φιλόδοξα σχέδιά τους. Εχω δει πολύ ταλέντο εδώ αυτές τις ημέρες, και η Ευρώπη, και πιο συγκεκριμένα η Ελλάδα, το χρειάζεται», τονίζει ο κ. Μπουργκινιόν.
– Ποια είναι η συμβολή του ΕΣΕ στην ανάπτυξη της έρευνας στην Ευρώπη;
– Κατά την τελευταία δεκαετία, το ΕΣΕ χρηματοδότησε περισσότερα από 7.000 φιλόδοξα σχέδια σε ολόκληρη την Ευρώπη και σε διάφορους κλάδους. Οι ερευνητές μπορούν να αναπτύξουν την έρευνα που ονειρεύονται για πάνω από πέντε χρόνια, ενώ έχουν την ανεξαρτησία να δημιουργούν ερευνητικές ομάδες.
Με αυτόν τον τρόπο έχουν βρει απασχόληση πάνω από 50.000 ερευνητές. Το ΕΣΕ βοήθησε να γίνει η Ευρώπη ελκυστικότερος τόπος για σπουδαία ταλέντα. Το ΕΣΕ αύξησε το επίπεδο αριστείας στην έρευνα για την ήπειρό μας. Δύο ανεξάρτητες μελέτες έχουν δείξει ότι πάνω από το 70% των έργων που χρηματοδοτούνται από το ΕΣΕ έχουν οδηγήσει σε ανακαλύψεις ή σημαντικές επιστημονικές εξελίξεις.
– Αποτελεί σήμερα η έρευνα συγκριτικό πλεονέκτημα της Ευρώπης;
– Πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι το χάσμα μεταξύ των ερευνητικών επιδόσεων των ΗΠΑ και των χωρών της Ε.Ε., το οποίο υπολογίζεται με βάση το 1% των πλέον αναφερόμενων επιστημονικών άρθρων, έχει μειωθεί τα τελευταία 10 χρόνια. Σε αυτό συνέβαλαν και οι δημοσιεύσεις σε κορυφαία περιοδικά από τους ερευνητές που επιχορηγούνται από το ΕΣΕ.
Η επιστήμη υψηλής ποιότητας είναι πραγματικά διεθνής και η Ευρώπη πρέπει να είναι στο παιχνίδι, προσελκύοντας τους καλύτερους από όλο τον κόσμο. Η ευρέως αναγνωρισμένη επιτυχία του ΕΣΕ υπογραμμίζει την ανάγκη αύξησης του προϋπολογισμού του από το 2021 και μετά. Πολλοί ερευνητές, που οι ίδιοι και οι ιδέες τους αναγνωρίστηκαν ως εξαιρετικού επιπέδου κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αξιολόγησης, δεν έγινε δυνατόν να χρηματοδοτηθούν, λόγω ελλείψεως κεφαλαίων. Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι οι λαμπρές ιδέες που γεννιούνται στην Ευρώπη μπορούν να αναπτυχθούν πλήρως εντός των συνόρων της.
– Ποιες είναι οι εντυπώσεις σας από την πρώτη σας επίσκεψη στο ΙΤΕ στην Κρήτη;
– Βοήθησε πολύ την ενημέρωσή μας η συνάντηση με ορισμένους ερευνητές, καθώς και το ότι είδαμε από κοντά την εμπνευσμένη ατμόσφαιρα στο ΙΤΕ, υπό την ηγεσία του καθηγητή Νεκτάριου Ταβερναράκη. Είναι εντυπωσιακό το επίπεδο της έρευνας και η δέσμευση των επιστημόνων που εργάζονται στο ΙΤΕ για συνεργασία. Παρατήρησα τη συμπληρωματικότητα των εργασιών που πραγματοποιούνται και την αξιοποίηση των εξαιρετικών τεχνικών εγκαταστάσεων του ΙΤΕ. Εχω ακούσει επανειλημμένως επαίνους για την υψηλή ποιότητα των σπουδαστών που προσελκύονται από το ΙΤΕ.
– Η Ελλάδα περνά βαθιά ύφεση με σοβαρές κοινωνικές συνέπειες. Ποια θα μπορούσε να είναι η συμβολή της έρευνας για την έξοδο από το τούνελ;
– Η Ελλάδα διανύει περίοδο έντονων πιέσεων, αλλά φαίνεται ότι βρίσκεται στον δρόμο της ανάκαμψης, γεγονός που θεωρώ πολύ ελπιδοφόρο. Η ανάπτυξη πρωτοποριακής έρευνας μπορεί να ανοίξει τον δρόμο για νέες επιχειρήσεις που θα συμβάλουν στην τόνωση της οικονομίας και στη δημιουργία θέσεων εργασίας υψηλής ποιότητας. Κατακτώντας μια θέση στην πρώτη γραμμή της έρευνας και της καινοτομίας, καλλιεργώντας μια οικονομία στηριγμένη στην επιστημονική πρόοδο, δίνοντας τη δυνατότητα στην επόμενη γενιά ερευνητών να δημιουργήσουν σε υψηλό επίπεδο, θα βοηθηθεί η χώρα να ξαναμπεί στον χάρτη και να επιτευχθεί ευρύτερη πρόοδος.
– Υπάρχουν οι δυνατότητες για μια ερευνητική έκρηξη στην Ελλάδα;
– Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε ότι μια κουλτούρα έρευνας με βάση την αξία είναι απολύτως απαραίτητη για να προσφέρει καλές προοπτικές ανάπτυξης σε ταλαντούχους μαθητές.
Με τις σημερινές προσπάθειές μας να αναμορφώσουμε και να αναπτύξουμε την έρευνα σε μια δύσκολη στιγμή, δίδοντας προτεραιότητα στην ποιότητα. Με αυτό τον τρόπο το ελληνικό ερευνητικό τοπίο μπορεί να προχωρήσει περαιτέρω και περισσότερα ταλέντα να ευδοκιμήσουν εδώ. Κατά τη διάρκεια της συνάντησής μας στο ΙΤΕ, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας και ο υπουργός Κωνσταντίνος Φωτάκης επανέλαβαν τη δέσμευσή τους σε αυτή την πολιτική.
Θέλω επίσης να ενθαρρύνω τους Ελληνες ερευνητές να υποβάλουν αίτηση για επιχορηγήσεις ΕΣΕ, παρουσιάζοντας τα πιο φιλόδοξα σχέδιά τους. Εχω δει πολύ ταλέντο εδώ αυτές τις ημέρες και η Ευρώπη, και πιο συγκεκριμένα η Ελλάδα, το χρειάζεται. Μέχρι στιγμής, περίπου 80 εκατ. ευρώ, μέσω περίπου 50 υποτροφιών από το ΕΣΕ, έχουν απονεμηθεί σε επιστήμονες που εργάζονται στην Ελλάδα. Ελπίζω τα στοιχεία αυτά να αυξηθούν σημαντικά στο εγγύς μέλλον.
– Ωστόσο, οι εγχώριες δαπάνες για έρευνα και καινοτομία παραμένουν χαμηλές. Ποια θα μπορούσε να είναι η συμβολή του ΕΣΕ ή άλλων ευρωπαϊκών θεσμών;
– Τα ευρωπαϊκά κονδύλια για τη στήριξη της έρευνας αντιπροσωπεύουν μόνο το 8% των συνολικών ερευνητικών δαπανών στην Ευρώπη. Συνεπώς, μπορούν μόνο να συμπληρώνουν τις εθνικές προσπάθειες για τη βελτίωση του τοπίου της έρευνας.
Εχω επισκεφθεί πολλές χώρες σε ολόκληρη την Ευρώπη, συναντώντας τους διαμορφωτές των εθνικών πολιτικών και μαθαίνοντας για τις βέλτιστες πρακτικές.
Η διάδοση των ιστοριών των ερευνητών που χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ενωση όσο το δυνατόν ευρύτερα μπορεί να συμβάλει στην αναγκαία ώθηση για επενδύσεις στην έρευνα σε εθνικό επίπεδο και να υποστηρίξει την επόμενη γενιά ερευνητικών ταλέντων, προσφέροντάς τους ενθαρρυντικές προοπτικές για την ανάπτυξη της έρευνάς τους.