Στα ψιλά πέρασαν τα περί αλληλέγγυας, δημοκρατικής, ανταποδοτικής Ευρώπης. Μεταξύ όσων, από το όραμα Μακρόν, προκάλεσαν αίσθηση ήταν η πρόταση για δημιουργία ευρωπαϊκού στρατού. Με τις αναμενόμενες αντιδράσεις περί απώλειας εθνικής κυριαρχίας και ελέγχου των χωρών μέσω της υποβάθμισης των εθνικών στρατών. Αντιρρήσεις στην «περιφέρεια» όσων συζητούνται στην Ευρώπη – άλλωστε εμείς ζούμε στα «βαθιά» της κρίσης. Η συζήτηση περί κοινής στρατιωτικής δύναμης, η οποία να μη στηρίζεται –στην τελευταία της εκδοχή– στις δυνάμεις του ΝΑΤΟ, κρατά τουλάχιστον από το 2000, όταν, μετά την κρίση της Γιουγκοσλαβίας και την αδυναμία της Ε.Ε. «να σταματήσει το μακελειό στο Σεράγεβο, το Βούκοβαρ, το Ντουμπρόβνικ, τη Σρεμπρένιτσα», κατατέθηκε από την πορτογαλική προεδρία το πρώτο αναλυτικό σχέδιο.
Πιο εντατικά έγιναν τα βήματα της Ε.Ε. για ενοποίηση των παρεμβάσεών της σε συνθήκες κρίσης και μεγαλύτερες ευθύνες σε παγκόσμιο επίπεδο μετά το Brexit (η Βρετανία τασσόταν πάντα κατά της δημιουργίας ευρωπαϊκού στρατού) και την εκλογή Τραμπ. Ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ επανειλημμένως έχει ταχθεί υπέρ, όπως και αρκετοί Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, ενώ άλλοι, όπως ο Αυστριακός και ο Βέλγος υπουργός Αμυνας θεωρούν ότι είναι ένα εγχείρημα «πολιτικά μη ρεαλιστικό» («ο στρατός αντιπροσωπεύει την κυριαρχία ενός κράτους και δεν υπάρχει στην Ε.Ε. κανένα κράτος που θα παραχωρούσε ένα κομμάτι της κυριαρχίας του», «τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. παραμένουν προσκολλημένα στα εθνικά τους συμφέροντα»).
Για άλλους, τα μεγαλύτερα εμπόδια είναι οι διαφορετικές αμυντικές προτεραιότητες και οι δυσκολίες στη λήψη αποφάσεων χωρίς ενιαία πολιτική εξουσία. Ενώ ορισμένοι, πίσω από την προσπάθεια για αμυντική ενοποίηση βλέπουν τα σχέδια για κοινά εξοπλιστικά προγράμματα (ανάπτυξη νέων στόλων μαχητικών), δεδομένου του μεγάλου κόστους. Η Ε.Ε. δαπανά ετησίως 190 δισ. ευρώ για την άμυνα, ενώ διαθέτει 1,5 εκατ. στρατιώτες. Θα μπορούσε και η δαπάνη να περιοριστεί και ο στρατός να συρρικνωθεί στις 300.000 με 400.000.
Είναι όμως η αμυντική ολοκλήρωση το κύριο «ευρωπαϊκό χαρτί;». Ή μήπως ότι η Ευρώπη, με ή χωρίς στρατό, δεν χρειάζεται αίμα για να υπάρξει, εξάγει κανόνες, όχι βία, λύνει τις συγκρούσεις με το δίκαιο; Οτι προσβλέπει σε έναν πολιτικό χώρο δίχως πόλεμο όπου καμιά χώρα δεν θα διεκδικεί την ηγεμονία;