Βλέπετε τι γίνεται εκεί έξω, σωστά; Δεν μπορεί να μην το έχετε πάρει χαμπάρι. Η ανάπτυξη ήρθε, λέει. Η κρίση τελειώνει. Του χρόνου τέτοιο καιρό θα είμαστε έξω απ’ τα μνημόνια, θα πετάμε στα ουράνια, θα μπαινοβγαίνουμε στις αγορές κατά το δοκούν. Το διαβάζετε στα πρωτοσέλιδα των ολοένα και περισσότερων φιλοκυβερνητικών εφημερίδων, στα κρατικά-κυβερνητικά κανάλια, σε συνεντεύξεις και εκδηλώσεις των στελεχών της κυβέρνησης, σε πρακτορεία ειδήσεων και σε πολυάριθμα σάιτ, το μήνυμα περνάει και πολλαπλασιάζεται από trolls και από bots στα social media, ασφαλώς θα έχει φτάσει και στα δικά σας αυτιά και μάτια: Η κρίση τελείωσε. Όλα θα πάνε καλά.
Έλα μου όμως που η κρίση δεν τελείωσε, ούτε και τελειώνει. Αρκεί κάποιος να ρίξει μια πιο προσεκτική ματιά στα νούμερα -και το κάνουν ήδη πολλοί- για να το καταλάβει. Οι εξαγωγές αυξάνονται λίγο, μεν, αλλά αυξάνονται περισσότερο οι εισαγωγές. Το ΑΕΠ αυξάνεται λίγο, μεν, αλλά η αύξηση οφείλεται στην αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης. Η κατανάλωση αυξάνεται, μεν, αλλά μειώνονται και τα εισοδήματα (λόγω και της υπερφορολόγησης), οπότε μοιραία μειώνονται και οι καταθέσεις.
Αυτά τα δεδομένα και πολλά άλλα σαν κι αυτά δεν περιγράφουν μια οικονομία σε ανάκαμψη. Περιγράφουν μια οικονομία σε τέλμα. Σε βούρκο. Κανένας δεν μπορεί να κοιτάζει πραγματικά τι συμβαίνει στην Ελλάδα σήμερα και να καταλήγει στο συμπέρασμα ότι “η κρίση τελειώνει”. Βεβαίως, το αφήγημα του καθεστώτος είναι ακριβώς αυτό. Η κρίση τελειώνει. Ο ήλιος βγαίνει από τη δύση. Ο πόλεμος είναι ειρήνη. Η άγνοια είναι δύναμη.
Θυμάμαι στις απαρχές της κρίσης που αφελείς φίλοι από το στρατόπεδο “της λογικής” (τρομάρα μας) έλεγαν ότι η κρίση είναι ευκαιρία, για να μάθει ο λαός μας επιτέλους πόσο στρεβλό και καταδικασμένο σε χρεοκοπία ήταν το προηγούμενο οικονομικό μοντέλο της χώρας μας, εκείνο το βασισμένο στο πανίσχυρο πελατειακό κράτος. Μπούρδες. Ο λαός μας δεν έμαθε τίποτε. Το αίτημά του μέχρι και σήμερα δεν είναι να εξυγιανθεί το κράτος και να απορρίψουμε το αποτυχημένο μοντέλο του παρελθόντος, αλλά να το κρατήσουμε αυτό το μοντέλο, έστω στην εντατική, όσο περισσότερο γίνεται. Ακόμα και σήμερα οι δημοσκοπήσεις θέλουν ένα 20-25% των πολιτών να δηλώνουν ότι θα ψηφίσουν πάλι ΣΥΡΙΖΑ. Το 85% των πολιτών που ψήφισαν “ΟΧΙ” στο δημοψήφισμα του 2015 δηλώνουν ότι αν τους δινόταν η ευκαιρία πάλι “ΟΧΙ” θα ψήφιζαν.
Αλλά η κρίση δεν απεικονίζεται μόνο στους δείκτες και στα νούμερα. Αυτά, θα έλεγε κανείς, είναι τα συμπτώματα της πραγματικής κρίσης.
Η πραγματική κρίση είναι το ότι δεν είμαστε ένα κανονικό κράτος.
Ένα κράτος υπάρχει για να θέτει και να εφαρμόζει τους κανόνες, να εξασφαλίζει ότι οι θεσμοί του λειτουργούν και να προσφέρει συγκεκριμένες υπηρεσίες στους πολίτες. Το δικό μας δεν τα έχει κάνει μόνο μπάχαλο στα οικονομικά του, αλλά δε μπορεί να ολοκληρώσει τη δίκη της Χρυσής Αυγής μετά από τέσσερα χρόνια, δε μπορεί να περιορίσει μια σχετικά μικρή πετρελαιοκηλίδα δίπλα στις ακτές της πρωτεύουσας της χώρας, δεν μπορεί να προστατεύσει δάση και οικισμούς από τις πυρκαγιές του καλοκαιριού, έχει εγκαταλείψει τον έλεγχο της αστυνόμευσης σε κτίρια ή και ολόκληρες συνοικίες της πρωτεύουσας, εμποδίζει με κάθε δυνατό τρόπο τις επενδύσεις, δεν μπορεί να εισπράξει τους φόρους, δεν μπορεί να προσφέρει υψηλού επιπέδου υπηρεσίες εκπαίδευσης και υγείας, δεν ξέρει πώς να διευκολύνει την επιχειρηματικότητα, δεν ξέρει να κάνει σχεδόν τίποτε σωστά.
Το κράτος που έχουμε φτιάξει μαζί από το 1974 και μετά είναι σάπιο, αναποτελεσματικό και διεφθαρμένο, κι όσες εφημερίδες κι αν προσεταιριστεί, όσα bots κι αν αγοράσει ο μηχανισμός του καθεστώτος, αυτή την πραγματικότητα δεν μπορεί να τη διαστρεβλώσει. Αλλά δεν έχει σημασία, είπαμε, είμαστε ο λαός που δεν κάνει ποτέ λάθος. Κι αφού φτιάξαμε αυτό το χρεοκοπημένο κράτος, μπράβο μας, μπορεί να είναι χρεοκοπημένο, αλλά το φτιάξαμε εμείς άρα είναι καλό και ωραίο. Θα ψηφίσουμε όποιον δεσμευτεί να το διατηρήσει ακριβώς έτσι.
Ίσως η μόνη χρησιμότητα της κρίσης να είναι το ότι καταλαβαίνουμε γιατί αυτή εδώ η χώρα έχει χρεοκοπήσει τόσες φορές στην ιστορία της. Βλέπουμε στην πράξη ότι από την κρίση δεν μαθαίνουμε τίποτε. Η ίδια η κρίση δεν μας διδάσκει τίποτε. Δεν αντιλαμβανόμαστε ποτέ τι κάνουμε λάθος. Αυτό μαθαίνουμε: Ότι είμαστε ανίκανοι να μάθουμε. Συμπέρασμα; Αν ποτέ (μαγικά, ακατανόητα) τελειώσει αυτή εδώ η κρίση, ένα θα είναι το σίγουρο: Ότι μερικά χρόνια αργότερα -ίσως δεκαετίες, αν είμαστε πάλι τυχεροί-, θα χρεοκοπήσουμε ξανά.