Το αποστακτήριο Puni, στην ιταλική πόλη Glurns, κοντά στα σύνορα με την Ελβετία, είναι το μοναδικό στη χώρα που φτιάχνει ουίσκι. Το κτίριό του, σχεδιασμένο το 2012 από τον αρχιτέκτονα Βέρνερ Τσολ, είναι ένας τεράστιος κοκκινωπός κύβος από τούβλα, που ξεπροβάλλει ανάμεσα σε χωράφια με ελιές και αμπέλια. Ο Τσολ ήθελε, κατά κάποιον τρόπο, να αποτίσει φόρο τιμής στην αγροτική αρχιτεκτονική της περιοχής. Το Switch House, η νέα 10ώροφη πτέρυγα της λονδρέζικης Tate Modern (2016), είναι ένας… αιχμηρός πύργος με πρόσοψη από 336.000 τούβλα, που μοιάζει να στροβιλίζεται γύρω από τον εαυτό του. Οι διάσημοι Eλβετοί αρχιτέκτονες Χέρτσογκ και Ντε Μερόν ήθελαν να «συμβιώνει» αρμονικά με τον πρώην Σταθμό Παραγωγής Ενέργειας του Bankside, που από το 2000 στεγάζει την πιο δημοφιλή ευρωπαϊκή γκαλερί μοντέρνας τέχνης. To Auditorium Theatre, στη μικρή πόλη της Καταλωνίας Llinars del Valles, φτιάχτηκε το 2015 εξ ολοκλήρου από τούβλα κλίνκερ, σε σχέδιο του διακεκριμένου Πορτογάλου αρχιτέκτονα Αλβάρο Σίζα. Ολοένα και περισσότεροι αρχιτέκτονες σε όλο τον κόσμο εκτιμούν, χρησιμοποιούν και αναδεικνύουν το επί δεκαετίες παραγνωρισμένο –και συνήθως επιμελώς κρυμμένο– οικοδομικό υλικό: το τούβλο.
Η αρχή της αρχιτεκτονικής
«Η αρχιτεκτονική αρχίζει εκεί που ενώνονται προσεκτικά δύο τούβλα», είχε πει κάποτε ο Γερμανός Λούντβιχ Μις φαν ντερ Ρόε, που θεωρείται ένας από τους κορυφαίους αρχιτέκτονες του 20ού αιώνα, δίπλα στον Λε Κορμπιζιέ και στον Φρανκ Λόιντ Ράιτ. Οποιος ξεφυλλίσει το λεύκωμα «100 Contemporary Brick Buildings» που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Taschen, συνειδητοποιεί πόσο δίκιο είχε. Με εντυπωσιακά παραδείγματα (μουσεία, κατοικίες, δημόσια κτίρια) από την Αργεντινή μέχρι το Ιράν και από τη Γερμανία μέχρι την Ινδία, η έκδοση αφηγείται τη συναρπαστική ιστορία του τούβλου, διερευνά τους τρόπους που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και αποδεικνύει τη διαχρονική αξία του.
Κτίρια από την Ελλάδα δεν περιλαμβάνει. Αν και στη χώρα μας το τούβλο έχει μακρά παράδοση. «Πλινθοπερίκλειστες τοιχοποιίες, σταυροί, ρόδακες, γράμματα, γεωμετρικά πλέγματα, οδοντωτές ταινίες και γείσα, φυαλοστόμια, δισέψιλον, κλειδόμορφα στοιχεία και σύμβολα παντού – ο κεραμοπλαστικός διάκοσμος των βυζαντινών. Αυτοκρατορικά παλάτια, περικαλλείς ναοί και ταπεινά ξωκκλήσια. Και το υλικό για όλα αυτά; Πλίνθοι και κέραμοι. Χους ει και εις χουν απελεύσει. Η γη! Είναι βαριά η κληρονομιά –δομική, μορφολογική αλλά κυρίως συμβολική– από τη βυζαντινή και ασφαλώς από τη ρωμαϊκή παράδοση στο πεδίο των οπτόπλινθων, κοινώς των τούβλων», λέει στην «Κ» η Αμαλία Κωτσάκη, καθηγήτρια της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Πολυτεχνείου Κρήτης. «Αξίζει να σκύψουμε πάνω της στοχαστικά. Το συναπάντημά της με απαντήσεις σε αρχιτεκτονικά αιτήματα του σήμερα είναι παραπάνω από βέβαιο».
«Παιδική» μονάδα
Γοητευμένος από το τούβλο δηλώνει και ο Θεσσαλονικιός αρχιτέκτονας Λεωνίδας Τραμπούκης, που ζει και εργάζεται στη Νέα Υόρκη. «Αυτό το πρωταρχικό υλικό, είτε είναι φτιαγμένο από πηλό, τσιμέντο, ξύλο ή λάσπη, μικρής διάστασης ή υπερμέγεθες, αυτή η σχεδόν… παιδική κατασκευαστική μονάδα μπορεί να δημιουργήσει όγκο και επιφάνεια, συμπαγή ή διάτρητη, να δώσει έντονη αίσθηση υλικότητας και να προσφέρει ανεξάρτητη δομική στήριξη με απίστευτη δημιουργική ευελιξία. Είναι ακόμα πολύτιμο εργαλείο στα χέρια του αρχιτέκτονα, του κτίστη, και αποτελεί αντικείμενο προς εξερεύνηση και πειραματισμό».