Δημιουργώντας νέες εμπειρίες στην Ανάφη

Δημιουργώντας νέες εμπειρίες στην Ανάφη

6' 50" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

ΑΝΑΦΗ – ΑΠΟΣΤΟΛΗ «Αντί να αγοράσουμε σπίτι στην Ανάφη, όπως ήταν η πρώτη μας σκέψη όταν βρεθήκαμε εδώ, αποφασίσαμε να επενδύσουμε σε αυτή τη διοργάνωση», λένε με μια φωνή ο Ιορδάνης Κερενίδης και ο Πιερτζόρτζιο Πέπε. Και εγένετο «Φαινόμενον». Συλλέκτες τέχνης και ερευνητές καθηγητές σε γαλλικά πανεπιστήμια, το έτερο, μαζί με τη Δήλο, νησί του Απόλλωνα τους αποπλάνησε για τα καλά.

Η «απόβαση»

Κερενίδης και Πέπε, μαζί με τους δέκα καλλιτέχνες που προσκάλεσαν στο residency, που προηγήθηκε της έκθεσης, και τους συλλέκτες, κυρίως από τη Γαλλία και την Ελλάδα, προσπάθησαν να χτίσουν μία νέα εμπειρία στο μικρό, γαλήνιο και –προσώρας τουλάχιστον– απείραχτο κυκλαδονήσι. Αυτό που κατάφεραν ήταν να μετατρέψουν την παραμονή αυτής της ιδιότυπης αποστολής καλλιτεχνών, θεωρητικών της τέχνης, επιμελητών του διεθνούς contemporary, συλλεκτών, φιλότεχνων και δημοσιογράφων, από διάφορα μέρη του κόσμου, σε ουσιαστική επαφή με τον τόπο και τους ντόπιους. Σε λιγότερο λυρικό επίπεδο, αλλά εξίσου σπουδαίο, σημαντική ήταν η επίδραση της «απόβασης» στην τοπική οικονομία – και, μάλιστα, off-season. Ο δήμαρχος και οι επαγγελματίες του νησιού μπορούν να σας το επιβεβαιώσουν. Χρειάζεται, όμως, να ζήσει κανείς από κοντά τον «ακροβολισμό» των «ξένων», που χρειάστηκαν λίγες ημέρες για να συντονιστούν με τον τόπο –τους άκουγες να σου το λένε–, στα καφενεία, στις ταβέρνες, στα μπαρ, στα σιωπηλά τον υπόλοιπο χρόνο κτίσματα του νησιού, στη θάλασσα της Ανάφης, η οποία μοιάζει να είναι αφ’ εαυτού της… φαινόμενον.

Οι Κερενίδης και Πέπε διεύρυναν τον όρο «συλλέκτης» στην οργάνωση της μπιενάλε σύγχρονης τέχνης «Φαινόμενον» στην Ανάφη (φέτος, έως τις 16 Ιουλίου), την οποία υποστήριξε ο οργανισμός ΝΕΟΝ του Δημήτρη Δασκαλόπουλου, αλλά και το Fondation Hippocrène. Για δεύτερη φορά, η πρώτη ήταν το 2015, τα «Γαλλάκια», όπως τους αποκαλούν ορισμένοι ντόπιοι («Τι παράξενο, κανείς από τους δυο μας δεν είναι Γάλλος!» μας είπε γελώντας ο Ιορδάνης Κερενίδης), εξακολουθούν να συλλέγουν γνώση για το νησί και τη σύγχρονη τέχνη διά των εκφραστών της, να συλλέγουν εμπειρίες, ταξιδεύοντας συνεχώς και ζώντας διαφορετικές εκφάνσεις του κόσμου μας, και να επιστρέφουν, ως αντίδωρο, την πολυεπίπεδη αυτή συλλογή τους στην Ανάφη, ενορχηστρώνοντας τη δική τους οπτική του κόσμου. Ταυτόχρονα, όμως, προσφέρουν και κάτι ακόμη, αυτή τη φορά στους «ξένους»: έναν τρόπο ζωής που έχει πλέον χαθεί.

«Πρεσβευτές»

Σημαντικότατη, επιπλέον, κρίνεται και η δημιουργία «πρεσβευτών καλής θέλησης». Οι συμμετέχοντες του «Φαινομένου» δικτυώνονται, χτίζουν κοινά πρότζεκτ, καλούν ο ένας τον άλλον στις χώρες τους, συνεργάζονται εκ του σύνεγγυς και του μακρόθεν, μεταφέρουν την «ύπαρξη» της Ανάφης, από τον Καναδά, τις ΗΠΑ, το Μεξικό και τη Βραζιλία έως την Ευρώπη – ξεκινώντας από μια κουκκίδα στον χάρτη. Μόνιμη έμπνευση, οι μελέτες της Μάργκαρετ Κένα, της διεθνούς φήμης κοινωνικής ανθρωπολόγου, η οποία περπάτησε σπιθαμή προς σπιθαμή την Ανάφη, στοχάστηκε, έγραψε, διάβασε, επηρέασε και γράφει το εισαγωγικό κείμενο του «Φαινομένου».

Τους –έστω λιγοστούς– Αναφιώτες επισκέφθηκαν, πάντως, σχεδόν πόρτα πόρτα, οι Κερενίδης και Πέπε, ζητώντας άδεια να κολλήσουν έργα και αφίσες στη Χώρα και στις στάσεις του λεωφορείου. Την ίδια στιγμή, τα «Γαλλάκια» ήταν σε διαρκή συνεννόηση με τις δημόσιες και δημοτικές υπηρεσίες και αρχές για τη χρήση χώρων (παλαιό και νέο σχολείο, αίθουσα αναμονής λιμανιού, πολιτιστικό κέντρο κ.λπ.), μοιράζοντας ακριβοδίκαια τα δείπνα και τα πάρτι σε όλα τα μαγαζιά της Χώρας. «Θέλαμε να κάνουμε τα πάντα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο σε όλα τα επίπεδα. Δεδομένων των συνθηκών, βασική μας πυξίδα ήταν πάντοτε τα μεγέθη και οι αντοχές της Ανάφης. Ηρθαμε να ενταχθούμε και να εμπλέξουμε τους ντόπιους με όποιον τρόπο εκείνοι επιθυμούν. Τον σεβόμαστε τον τόπο», μου λένε οι Ιορδάνης Κερενίδης και Πιερτζόρτζιο Πέπε.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της εβδομάδας που προηγήθηκε των εγκαινίων της έκθεσης, που έλαβαν χώρα το Σάββατο 8 Ιουλίου, στο νέο σχολείο της Ανάφης, συναντήσαμε ντόπιους που μας μετέφεραν ότι πυροδοτήθηκαν συζητήσεις –έστω και «στο πόδι»– για τα έργα που εμφανίζονταν στον αναφιώτικο δημόσιο χώρο. Η συνομιλία μαζί τους σου έδινε την αίσθηση ότι, ακόμη κι αν δεν καταλάβαιναν τι συμβαίνει, ήξεραν ότι αυτό λεγόταν «Φαινόμενον» και το υποδέχονταν ανοιχτόκαρδα. Ακόμη κι αν ήταν «κάτι παράξενοι» αυτοί που «μαντρώθηκαν στο παλιό σχολείο με αυτήν τη ζέστη», οι Αναφιώτες επανειλημμένως αναρωτήθηκαν «και τι είναι αυτό που δείχνετε;». «Περισσότερο χαίρονται τα παιδιά του νησιού, κυρίως διότι κανείς δεν τους είπε ότι αυτό δεν είναι γι’ “αυτά”. Οπως και το 2015, φέτος, καλούμε και πάλι όλα τα παιδιά της Ανάφης για να χρησιμοποιήσουν την έκθεση ως έμπνευση για οτιδήποτε: μια ζωγραφιά, μια έκθεση ιδεών, μια “μίμηση” των έργων. Είναι πολύ δεκτικά», λένε οι Κερενίδης και Πέπε.

Κατά την παραμονή μου στο νησί, πηγαινοερχόταν στο μυαλό μου μια φράση, που αποδίδεται σε πασίγνωστο Ελληνα εικαστικό: «Στη σύγχρονη τέχνη, να μην ελπίζεις σε εξήγηση· να ελπίζεις σε γοητεία». Την εξήγηση προσπάθησαν να δώσουν οι –πολλάκις ούλτρα εξειδικευμένες– περφορματίφ διαλέξεις των προσκεκλημένων καλλιτεχνών και θεωρητικών, οι συνομιλίες των συμμετεχόντων μεταξύ τους, οι ιδιωτικές συζητήσεις που δεν σταμάτησαν – εκτός, βέβαια, από τις στιγμές που σε μάγευαν η θάλασσα στον Ρούκουνα ή στο Κλεισίδι και η άγρια «ενδοχώρα».

Ρευστή γοητεία

Η γοητεία; Η ρευστή ταυτότητα της εννοιολογικής τέχνης, αλλά όχι μόνον αυτής, που βρίσκεται διαρκώς υπό διαμόρφωση, τα όρια της τέχνης και, ακόμα ακόμα, της περφόρμανς, η ανάδειξη ενός τόπου σχεδόν εγκαταλελειμμένου, όπου ο θερινός περιοδεύων πολιτισμός «έρχεται πολύ δύσκολα ώς εδώ και γι’ αυτό ευχαριστούμε το “Φαινόμενον”», όπως μας είπε ο δήμαρχος του νησιού Ιάκωβος Ρούσσος, η πολυεπίπεδη ώσμωση καλλιτεχνών, ντόπιων, ελεύθερων κατασκηνωτών και «ανελεύθερων» παραθεριστών, ο αέρας που δεν σου επιτρέπει, λόγω αμμοβολής, να κάνεις ηλιοθεραπεία και, λόγω φασαρίας, να συνομιλήσεις, η κοινότητα που δημιουργείται – δεν είναι λίγα για να γοητευθείς.

Ξημερώματα Δευτέρας, εν πλω στ’ ανοιχτά της Ανάφης, αναρωτιόμουν τι νίκησε: η γοητεία ή η εξήγηση; Δεν έχει σημασία. Γίναμε συλλέκτες εμπειριών και ερανιστές καλλιτεχνικών σπαραγμάτων, που διεύρυναν την αντίληψή μας για τη σύγχρονη τέχνη.

Τι είδαμε, τι ακούσαμε

• «Διάλογος»: Διάλεξη, με χρήση βίντεο, του επιμελητή Grégory Castéra. Ο Καστέρα διερεύνησε τον τρόπο με τον οποίο οι εικόνες επαναπροσδιορίζονται σε διαφορετικό κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο.

• «Σειρήνες, Σύμβολα, Τυχαιότητα»: διάλεξη του θεωρητικού των Μέσων Paul Feigelfeld. Ο Φέιγκελφελντ μίλησε για την επινόηση της ελληνικής γλώσσας, την εκστρατεία του Kittler προς αναζήτηση των Σειρήνων, αλλά και για τις προσωπικές οδύσσειες.

• «Τα ποτάμια και τα νησιά»: Μουσική διάλεξη του εικαστικού Mario Garcia Torres. Ο Τόρες συμμετέχει στην έκθεση με το «Once remembered…», διά του οποίου «επιστρέφει» μια γυναικεία κεφαλή από το Λούβρο στην Ανάφη, όπου είχε βρεθεί αρχικά, για να ταξιδέψει ξανά ως καρτ ποστάλ, που διατίθενται από τα μαγαζιά της Ανάφης. Για τη στάση λεωφορείου, αφίσες ενεργοποιούνται σε διάφορα μέρη του κόσμου και στην τοπική γλώσσα, στην Ανάφη, στο Παρίσι, στο Ρίμινι, στην Πόλη του Μεξικού.

• «Πεθαίνοντας στη σκηνή»: Διάλεξη, με χρήση βίντεο, του εικαστικού Χριστόδουλου Παναγιώτου, ο οποίος συμμετέχει στην έκθεση με τρεις εικόνες, που παράγονται όπως οι αγιογραφίες, αιωρούμενες στο σημείο όπου εφαρμόζεται η χρυσή επίστρωση και εμφανίζεται το φωτοστέφανο.

• «Transition & Exile»: Περφόρμανς της εικαστικού Dora Garcia, με τη συμμετοχή ενός Αναφιώτη και ενός Γάλλου από το κοινό, οι οποίοι, κατά την πολύωρη περιπλάνησή τους στο νησί κατέγραφαν σε ημερολόγια την προσπάθεια να επικοινωνήσουν μεταξύ τους αλλά και με το νησί. Για τη στάση λεωφορείου, μια απλή αλλά αδύνατη επιβεβαίωση –«Πάντα λέω την αλήθεια»– εμφανίζεται χειρόγραφη.

• Η χορογράφος και χορεύτρια Λενιώ Κακλέα, «προσαρμοσμένη» στον προγραμματισμό του «Φαινομένου», έδινε pop-up περφόρμανς καθ’ όλη τη διάρκεια της εβδομάδας. Ετσι, ο θεατής μπορούσε να τη δει να παρουσιάζει αποσπάσματα του έργου της από απόσταση σε διάφορα μέρη του νησιού. Για την έναρξη της έκθεσης, η Κακλέα εκτέλεσε ολόκληρο το έργο της «Arranged by Date Alphabet».

• Στην εγκατάσταση «Broken Glass» του Ignasi Aballi, κάθε κομμάτι ενός σπασμένου γυαλιού φωτογραφίζεται ξεχωριστά στην αρχική του θέση, από τη μία ένα απροσδιόριστο κομμάτι και μία υπενθύμιση ενός αδιευκρίνιστου συνόλου. Για τη στάση λεωφορείου, ο καλλιτέχνης δημιούργησε ένα πορτρέτο του νησιού επιλέγοντας τέσσερα χρώματα από έναν κατάλογο χρωμάτων, το άσπρο, το μπλε, το γαλάζιο και το καφέ.

• Η Χρυσάνθη Κουμιανάκη, στην εγκατάσταση «A band called Phaistos or Nestor or Mycenae», επανασχεδιάζει αρχαιολογικά θραύσματα κρατώντας μόνο τα σχήματά τους, ταυτόχρονα ακυρώνοντάς τα και επιτρέποντας την επανεγγραφή τους. Για τη στάση λεωφορείου, τα θραύσματα επανεμφανίζονται ως κατάλογος αφηρημένων μορφών.

• Ο Julien Nédélec, στην εγκατάσταση «Hope for Digamma», δημιουργεί ένα Z που καθρεφτίζει το περιβάλλον του σε έναν τοίχο κοντά στο Γυμνάσιο. Ενώ το Z είναι το 6ο γράμμα του ελληνικού αλφάβητου, το ρωμαϊκό αλφάβητο το κατέστειλε, για να το προσθέσει χρόνια αργότερα ως το τελευταίο του γράμμα.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή