Οι 100 ημέρες της documenta 14 στην Αθήνα τελειώνουν αύριο. Η διεθνής αυτή εικαστική διοργάνωση με έδρα το Κάσελ, που πρώτη φορά στην πολύχρονη ιστορία της διέσχισε τα γερμανικά σύνορα και φιλοξενήθηκε ισότιμα και σε μιαν άλλη ευρωπαϊκή πόλη, προκάλεσε κύματα αντιπάθειας, δυσφορία από εντελώς διαφορετικές ιδεολογικά μεταξύ τους πηγές, επιθέσεις πέρα από το όριο της γελοιότητας, αλλά και εγκωμιαστικά σχόλια και αποδοχή, έστω και πιο περιορισμένα. Εγκαινιάστηκε τόσο στην Αθήνα (8 Απριλίου) όσο και στο Κάσελ (10 Ιουνίου) παρουσία των Προέδρων των δύο χωρών κ. Σταϊνμάγερ και Παυλόπουλου, των δημάρχων κ. Χίλγκεν και Καμίνη, εκφωνήθηκαν λόγοι γεμάτοι μηνύματα για τη «συνοχή της Ευρωπαϊκής Ενωσης», για τον τίτλο της διοργάνωσης «Μαθαίνοντας από την Αθήνα», κ.ο.κ. Κάπως έτσι κύλησε ο καιρός. Περίπου 300.000 επισκέπτες (πάνω από το 50% ξένοι) πέρασαν από τους εκθεσιακούς χώρους, που απλώνονται σε 40 σημεία της Αθήνας (τέσσερα τα βασικά), η ελληνική πρωτεύουσα συζητήθηκε διεθνώς με αφορμή τη σύγχρονη τέχνη και όχι μονομερώς για το χρέος, τη φτώχεια, την κρίση.
Εδώ θα μπορούσε να μπει μια τελεία, συμβατική και απρόσωπη. Δεν θα είχαμε πει τίποτα για τις εκατέρωθεν αγκυλώσεις, της documenta 14 αλλά και ημών των γηγενών για την Ελλάδα της κρίσης, για τα στερεότυπα περί «ασυναρτησίας της σύγχρονης τέχνης» που γράφτηκαν και ακούστηκαν αλλά και τις μπροσούρες εναντίον της παγκοσμιοποίησης και των μνημονίων, που απέπνεαν ορισμένα έργα και δρώμενα. Δεν θα είχαμε πει, κυρίως, το σπουδαιότερο: ότι η documenta του Κάσελ και ο Ανταμ Σίμτσικ προσωπικά (ο καλλιτεχνικός διευθυντής της) μας έκαναν ένα μεγάλο δώρο. Εγκατέστησαν την Αθήνα και τη σύγχρονη εικαστική δημιουργία της στο επίκεντρο του διεθνούς πολιτιστικού ενδιαφέροντος, μετέφεραν τη σύγχρονη ελληνική τέχνη στο Κάσελ. Η λέξη-κλειδί είναι το «σύγχρονο». Με τα μεγέθη, τη δυναμική, το εύρος του, τις αδυναμίες και τα κενά του. Εκεί, στο Κάσελ, μιλούν για την Ελλάδα αλλιώς. Εδώ, στην Αθήνα, παραμένουμε στενάχωροι, ξινοί, δύσθυμοι, παγιδευμένοι στο πώς μας βλέπουν οι άλλοι και όχι στο πώς βλέπουμε (και αν) εμείς τους άλλους. Ο ριζοσπαστισμός, απ’ όπου κι αν προέρχεται, αναλώνεται στην άρνηση, ριζωμένη στον συντηρητισμό και στην ευκολία της απόρριψης. Η documenta 14, ακόμη κι αν δεν την κατανοούσαμε ή μας ενοχλούσε, θα μπορούσε να μας κάνει πιο ευρύχωρους, πιο φιλοπερίεργους, πιο γενναιόδωρους, πιο ανεκτικούς. Μας έκανε;