Ηταν περασμένα μεσάνυχτα στην Εγνατία Οδό, όταν περιπολικό της αστυνομίας εντόπισε το ανθρακί Renault Laguna στο ύψος των Ασπρων Χωμάτων Καβάλας. Κινείτο στο ρεύμα προς Θεσσαλονίκη και κρίθηκε ύποπτο για διακίνηση μεταναστών. Παρά τα ηχητικά και φωτεινά σήματα δεν σταμάτησε. Ανέβασε ταχύτητα, ώσπου στην έξοδο του Αγίου Σύλλα ο οδηγός έχασε τον έλεγχο. Το αυτοκίνητο προσέκρουσε δεξιά στις προστατευτικές μπάρες και ανατράπηκε κάνοντας δύο με τρεις περιστροφές. Οι αστυνομικοί απεγκλώβισαν δέκα άτομα από τις πίσω θέσεις – εκ των οποίων οι τρεις είχαν κρυφτεί στο πορτμπαγκάζ. Οταν άνοιξαν την πόρτα του οδηγού, όμως, έκπληκτοι είδαν πίσω από το τιμόνι έναν 15χρονο.
Τέσσερις ημέρες μετά το συμβάν, την 1η Ιουνίου, ο ανήλικος εμφανίστηκε στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Καβάλας. Με δυσκολία κοιτούσε τους συνηγόρους του στα μάτια και απαντούσε μονολεκτικά. Ούτε η παρουσία Πακιστανού διερμηνέα στην αίθουσα μετρίασε την αγωνία του. Στην αίτηση που είχε υποβάλει για χορήγηση πολιτικού ασύλου αναγραφόταν ως έτος γέννησής του το 2002. Και στην όψη, όμως, φαινόταν πολύ μικρός.
Αυτή δεν είναι η μοναδική υπόθεση που κυκλώματα διακίνησης μεταναστών τοποθετούν στη θέση του οδηγού ανηλίκους. Η «Κ» εντόπισε τους τελευταίους δύο μήνες τρία αντίστοιχα περιστατικά στη Βόρεια Ελλάδα με εμπλοκή 17χρονων. Αλλοι τρεις 18χρονοι συνελήφθησαν την ίδια περίοδο κατηγορούμενοι για διακίνηση. Αποστολή όλων ήταν να παραλάβουν μετανάστες που μόλις είχαν διασχίσει τον ποταμό Εβρο και να τους μεταφέρουν στη Θεσσαλονίκη.
Οπως προκύπτει από έρευνα της «Κ», τα κυκλώματα επιλέγουν σε κάποιες περιπτώσεις ως οδηγούς ανήλικους μετανάστες ή αγόρια που μόλις έχουν ενηλικιωθεί γιατί συνήθως δεν προφυλακίζονται, τυγχάνουν πιο ευνοϊκής ποινικής μεταχείρισης αργότερα, ενώ μπορούν πιο εύκολα να χειραγωγηθούν και να λάβουν μικρότερο μερίδιο από αυτό που αναλογεί στο πόστο τους.
Οι συγκεκριμένοι ανήλικοι -κάποιοι εκ των οποίων βρίσκονται ως ασυνόδευτοι στην Ελλάδα- δεν είναι αόρατοι από την πολιτεία καθώς έχουν καταγραφεί ή έχουν υποβάλλει αίτηση ασύλου, καταλήγουν όμως θύματα εκμετάλλευσης των κυκλωμάτων διακίνησης. Οπως φαίνεται από στοιχεία πρόσφατων υποθέσεων, οι έφηβοι με τις στοιχειώδεις γνώσεις οδήγησης πανικοβάλλονται στη θέα της αστυνομίας και κάποιες καταδιώξεις καταλήγουν σε τροχαία ατυχήματα.
«Τρακάραμε δυνατά»
Μόλις είχε χαράξει στις 15 Μαΐου, όταν μια κόκκινη BMW 318 πέρασε μπροστά από περιπολικό στον ανισόπεδο κόμβο Βαφέικων Ξάνθης. Η καταδίωξη κράτησε πάνω από μισή ώρα. Στον κόμβο Εξοχής το αυτοκίνητο βγήκε εκτός πορείας, σύρθηκε καταστρέφοντας 30 μέτρα προστατευτικών μπαρών και δέκα στηθαία και κατέληξε σε χωράφι.
«Στη διαδρομή κατάλαβα ότι το όχημα έτρεχε γρήγορα κι έστριβε απότομα. Κάποια στιγμή τρακάραμε δυνατά. Ημασταν κλεισμένοι στον χώρο των αποσκευών και δεν ξέραμε τι συμβαίνει», κατέθεσε αργότερα ο 20χρονος Πακιστανός Αρσλάν Μ. Χρειάστηκε η επέμβαση της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Ελευθερούπολης για να απεγκλωβιστεί. Είχε εκδορές στο σώμα και κατάγματα στα πλευρά από τα διαδοχικά χτυπήματα.
Η δικηγόρος Εβίτα Παπακυριακίδου, που έχει χειριστεί αντίστοιχες υποθέσεις στο πρόσφατο παρελθόν, διαπιστώνει πόσο τρομαγμένοι είναι οι ανήλικοι οδηγοί όταν φτάνει η ώρα της απολογίας τους. Οπως λέει στην «Κ», φαίνεται ότι δεν συνειδητοποιούν πλήρως τι έχει συμβεί.
Αξιωματικός της Διεύθυνσης Αλλοδαπών Θεσσαλονίκης, με πολυετή εμπειρία στη δίωξη κυκλωμάτων διακίνησης, επιβεβαιώνει την ύπαρξη αντίστοιχων περιστατικών και παλιότερα, εξηγώντας όμως ότι το φαινόμενο δεν είναι γενικευμένο. Μιλώντας στην «Κ» υπό τον όρο της ανωνυμίας, αναφέρει ότι πριν από δύο χρόνια είχε χειριστεί και ο ίδιος υποθέσεις δύο με ανήλικους οδηγούς 15 και 17 ετών. Σε μία καταδίωξη, μάλιστα, το όχημα που ακολουθούσαν είχε μπει σε μονόδρομο. «Πρώτο μέλημά μας είναι η γρήγορη αλλά ασφαλής οδήγηση. Δεν μπαίνουμε σε μονόδρομο, αλλά με άλλους τρόπους, όπως με τη συνδρομή περιπολικών ή τον συντονισμό από τα κέντρα άμεσης δράσης, γίνονται ενέργειες για να εγκλωβιστεί το όχημα», λέει.
Τα δρομολόγια της Εγνατίας Οδού απασχολούν εδώ και χρόνια τις Αρχές. Ανάλογα με την εγκληματική ομάδα που δραστηριοποιείται στον οδικό άξονα αλλάζει και ο τρόπος διακίνησης. Κάποιοι συνοδεύονται από προπομπούς. Ορισμένοι χρησιμοποιούν φορτηγά με ειδικές κρύπτες ή βανάκια, άλλοι επιλέγουν συμβατικά αυτοκίνητα για να μην κινήσουν υποψίες και συνήθως τοποθετούν στον χώρο αποσκευών από δύο έως και τρία άτομα.
Κρύπτες για διακίνηση ανθρώπων που βρέθηκαν σε παλιότερες έρευνες της ΕΛ.ΑΣ.
Τα στοιχεία της αστυνομίας δείχνουν ότι υπάρχει αυξητική τάση. Το πρώτο εξάμηνο του 2017 σε όλη τη Βόρεια Ελλάδα συνελήφθησαν 293 διακινητές (σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται βαρκάρηδες στον Εβρο, οδηγοί αυτοκινήτων και φορτηγών της Εγνατίας Οδού και άλλοι που δρουν στην Κεντρική και Δυτική Μακεδονία). Αντίστοιχα, την ίδια περίοδο πέρυσι δεν είχαν ξεπεράσει τους 159. Εχουν υπάρξει και περιπτώσεις υποτροπής με διακινητές που εντοπίστηκαν ξανά στο τιμόνι μόλις δέκα ημέρες μετά την αποφυλάκισή τους. Συνήθως το ποσό που δίνει τμηματικά κάθε διακινούμενος για όλο το ταξίδι (Κωνσταντινούπολη-Εβρος-Θεσσαλονίκη) ξεπερνάει τις 2.000 ευρώ.
Ανάγκη για χρήματα
Γιατί, όμως, συμμετέχουν και ανήλικοι στη διακίνηση; Ο 17χρονος οδηγός της κόκκινης BMW έδωσε τη δική του απάντηση στην απολογία του: «Το έκανα επειδή δεν είχα λεφτά μαζί μου. Ο αδελφός μου έχει κομμένο πόδι και η μαμά μου είναι άρρωστη. Δεν έχω σπίτι ούτε φαγητό. Στη Θεσσαλονίκη που μένω ένας φίλος μου είπε ότι θα έπαιρνα 200 ευρώ και αν δεχόμουν θα μου έδινε μόνιμη δουλειά». Προτού καταθέσει, φέρεται να υποβλήθηκε σε ακτινογραφία χειρός για να εξακριβωθεί από την αξιολόγηση του μεγέθους και της μορφής των οστικών στοιχείων η ηλικία του. Αφού απολογήθηκε αφέθηκε ελεύθερος με περιοριστικούς όρους και προθεσμία καταβολής εγγύησης ύψους 30.000 ευρώ -χρήματα τα οποία ήταν αδύνατο να διαθέσει.
Αντίστοιχα ο 15χρονος Πακιστανός που οδηγούσε το Renault στις 27 Μαΐου υποστήριξε ότι τον ενέπλεξε ομοεθνής του που ζει στην Αθήνα. Η αμοιβή του φέρεται ότι θα ήταν 150 ευρώ. Ο ιδιοκτήτης του συγκεκριμένου οχήματος εμφανίζεται να ζει στην Ελευσίνα. «Οταν είδα τους μετανάστες φοβήθηκα, αλλά δεν μπορούσα να κάνω τίποτα. Δεν ήξερα ότι δεν είχαν χαρτιά. Οταν μας κυνήγησε η αστυνομία κατάλαβα ότι κάναμε κάτι παράνομο. Ζητάω συγγνώμη και δεν θα το ξανακάνω», είπε ο ανήλικος στην απολογία του και αφέθηκε ελεύθερος με περιοριστικούς όρους.
Οπως υποστήριξε ο ίδιος, για κάποιο διάστημα έμενε σε ξενώνα της ΑΡΣΙΣ στη Θεσσαλονίκη, ενώ σε άλλη πόλη στην Ελλάδα ζει συγγενής του με τον οποίο δεν έχει σχέσεις. Είπε ακόμη ότι έκανε περιστασιακές εργασίες, χωρίς να διευκρινίσει τι ακριβώς. Η «Κ» επικοινώνησε μέσω τηλεφώνου και e-mail με την οργάνωση, για να διαπιστώσει εάν και πόσο καιρό ο ασυνόδευτος ανήλικος φιλοξενήθηκε σε δομή της και εάν έχει επιστρέψει εκεί. Σε τηλεφωνική του επικοινωνία με την «Κ» δικηγόρος της οργάνωσης δεν επιβεβαίωσε ούτε διέψευσε τον ισχυρισμό του ανηλίκου και δεν παρείχε πληροφορίες επικαλούμενος προσωπικά δεδομένα. Σήμερα, δεν είναι ξεκάθαρο εάν ο 15χρονος βρίσκεται σε ασφαλές περιβάλλον.