HANS FALLADA
Και τώρα, ανθρωπάκο
μτφρ.: Ιωάννα Αβραμίδου
εκδ. Gutenberg, σελ. 636
Η περίπτωση του Χανς Φάλαντα (1893-1947), όπως το έργο και η ζωή του, εμφανίζει παραδοξότητες και ιδιαιτερότητες που δεν τις συναντά κανείς συχνά στην ιστορία της σύγχρονης γερμανικής λογοτεχνίας. Κατ’ αρχάς, ο Ρούντολφ Ντίτσεν δανείζεται το λογοτεχνικό του ψευδώνυμο απευθείας από τη «Χηναρού», των αδελφών Γκριμ, και δη από το ομιλούν άλογο της πριγκιποπούλας του παραμυθιού. Αν και από ευκατάστατη οικογένεια, ο Ντίτσεν δεν θα γίνει «πριγκιπόπουλο»: πατρικός αυταρχισμός, αυτοκτονικές (προ)διαθέσεις, αλκοολισμός και ψυχότροπες ουσίες θα ταράξουν από νωρίς την ευαίσθητη ψυχή του νέου, ενώ ο γάμος θα του εξασφαλίσει πρόσκαιρα μόνον την οικογενειακή γαλήνη και την αναγκαία σταθερότητα για τη συγγραφική σταδιοδρομία. Στο βιβλίο του Μαρσέλ-Ράιχ Ρανίτσκι, του «Πάπα» της λογοτεχνικής κριτικής, «Η δική μου ιστορία της γερμανικής λογοτεχνίας», το όνομά του δεν βρίσκεται δίπλα στους Α. Ντέμπλιν, Ε. Κέστνερ, Κ. Τουχόλσκι ή στην Α. Ζέγκερς και από πολλές ανθολογίες κλασικών Γερμανών συγγραφέων επίσης απουσιάζει. Από την άλλη, μεσουρανεί για λίγο μόνο διάστημα, στις αρχές της δεκαετίας του ’30, αφού η «φαιά πανούκλα» θα εξορίσει στο πυρ το εξώτερον συγγραφείς και έργα, και μετά το 1945, ουσιαστικά 2 χρόνια πριν από τον θάνατό του, θα βρει καταφύγιο στη νεοσύστατη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας (DDR), υπό την προστασία του εξπρεσιονιστή ποιητή και πρώτου υπουργού πολιτισμού Γιοχάνες Ρ. Μπέχερ. Το «ριμέικ» της πρώτης κινηματογραφικής μεταφοράς του μυθιστορήματος «Μόνος στο Βερολίνο» (Jeder stirbt für sich allein, 1976), με πρωταγωνίστρια τη σημαντική ηθοποιό Χίλντεγκαρντ Κνεφ, θα επαναφέρει από την αφάνεια τον λησμονημένο (και πάντως πολιτικά αμφιταλαντευόμενο) συγγραφέα, ο οποίος, μετά την Πτώση του Τείχους, θα συναντήσει επιτέλους το εθνικά ενιαίο αναγνωστικό κοινό, ενώ τα τελευταία χρόνια το έργο του, με αναθεωρημένες και ολοκληρωμένες επανεκδόσεις, θα γνωρίσει εκ νέου εκδοτική επιτυχία και πέρα από τα σύνορα της χώρας του.
Ο Χανς Φάλαντα, αδικημένος από τη μοίρα και την εποχή του, αλλά και πολιτικά αμφίρροπος απέναντι στο ναζιστικό καθεστώς, θα συγγράψει το «Και τώρα, ανθρωπάκο;» ουσιαστικά στη σκιά του «Μπερλίν Αλεξάντερπλατς». Κι όμως, το μυθιστόρημα, που παρουσιάζει κάποιες «εκλεκτικές συγγένειες» με το μυθιστόρημα του Ντέμπλιν και κάλλιστα μπορεί να διαβαστεί παράλληλα με την ιστορία του Χανς Μπίμπερκοπφ, όπως και με τον «Φάμπιαν» του Ε. Κέστνερ, θα γνωρίσει μεγάλη επιτυχία στη Γερμανία και το εξωτερικό εκείνη την περίοδο. Ο Φάλαντα γνωρίζει «από πρώτο χέρι» τις δυσκολίες της μικροαστικής ζωής στον αγώνα για διαρκή επιβίωση είτε στην επαρχία είτε στην πόλη, κυρίως στις συνθήκες της οικονομικής κρίσης της εποχής, αλλά και στις πολιτικές αναταράξεις της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Εξίσου καλά γνωρίζει τα όνειρα και τα προβλήματα του απλού ανθρώπου, τη σκληρότητα, αλλά και τη σαγήνη που ασκεί σε αυτόν η μητρόπολη, ειδικά στη φαντασμαγορία της νύχτας, όπως και την ισχυρή φύση της γυναίκας, μοτίβα που τα επεξεργάζεται ο συγγραφέας με ιδιαίτερη επιτυχία και πειστικότητα, ώστε να εκτιμηθεί ως εκπρόσωπος της «νέας αντικειμενικότητας» (Neue Sachlichkeit), μαζί με τον Ε. Μ. Ρεμάρκ ή τον Κ. Τουχόλσκι. Η ελληνική έκδοση πατάει στέρεα στη μετάφραση της Ιωάννας Αβραμίδου, με την εισαγωγή του Κώστα Κουτσουρέλη και το επίμετρο του Χ. Σβενκ, και δικαιωματικά συμπεριλαμβάνεται στην εξαιρετική σειρά «Orbis Literae».