Μία φράση του συγγραφέα Καρίμ Αμελάλ, από τις «Ιστορίες» του ΣΚΑΪ την περασμένη Τρίτη, περιγράφει με ακρίβεια μια διαδικασία που έχει προηγηθεί για ένα μέλλον που έχει προβλεφθεί: «Ο Ζαν-Μαρί Λεπέν, το ’84, έλεγε κάτι που προανήγγειλε αυτό που συμβαίνει τώρα. Μιλούσε για τη Λεπενοποίηση των συνειδήσεων». Στον αυριανό, δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών το πιθανότερο είναι ότι η Μαρίν Λεπέν θα ηττηθεί, σύμφωνα, τουλάχιστον, με τις δημοσκοπήσεις. Τι ακριβώς σημαίνει, όμως, «ηττηθεί» όταν το ποσοστό της φαίνεται να κυμαίνεται γύρω στο 40%;
Εδώ και καιρό παρακολουθούμε τη σταδιακή αποδυνάμωση ενός ορθολογικού τρόπου πρόσληψης της εικόνας. Οι περιπτώσεις του Τραμπ και της Λεπέν είναι δύο παραδείγματα που λειτουργούν προς αυτήν την κατεύθυνση. Ούτε η γελοιοποίηση του ενός ούτε η σκληρότητα ή η άγνοια της άλλης μειώνουν, αναλόγως, τους ψηφοφόρους ή υποστηρικτές τους. Είτε γιατί η εικόνα χρεώνεται στα «συστημικά» μέσα ενημέρωσης είτε γιατί ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού σηκώνει, πλέον, αδιάφορα τους ώμους στο χειρότερο. Μια κλεφτή ματιά στο Διαδίκτυο, πληροφόρηση λειψή και στρεβλή, η αδιαφορία και η απόσυρση από τη δημόσια σφαίρα ενδυναμώνονται. Στο σημείο αυτό επεμβαίνει αποτελεσματικά ο λαϊκισμός, δεξιός και αριστερός, ο οποίος με δημαγωγία και λεκτική βία καμώνεται ότι μπορεί να βάλει τα πράγματα στη θέση τους.
Στη στενή πολιτικο-μιντιακή επικράτεια υπάρχουν «γεγονότα» που ελάχιστα έως καθόλου απασχολούν εκατομμύρια ανθρώπων. Η ευελιξία του λαϊκισμού να ανανεώνει τη στρατηγική του και τη ρητορική του, με ολοφάνερα ψέματα, χωρίς δεσμεύσεις, δεν προκαλεί και τόση αναταραχή.
Μιλούσαμε για το «σιωπηλό ανάμεσα», το μέρος του πληθυσμού που αποστρέφεται την ακρότητα, αλλά δεν εκδηλώνεται. Ολο και περισσότερο το σιωπηλό μετατρέπεται σε απόμακρο, σε ούτε υπέρ ούτε κατά, ούτε κρύο ούτε ζέστη. Η σιωπηλή πλειονότητα ενημερώνεται ελάχιστα, θεωρεί την τοξική ανοησία ή γελοιότητα αντίδραση στο κατεστημένο, επικροτεί την άγνοια, αφήνεται στην παραπλάνηση. Δεν πρόκειται για θέση αλλά για απενεργοποίηση. Τα βλέμματα είναι αφηρημένα, η αγωνία δεν τροφοδοτείται από τη δημόσια σφαίρα αλλά είναι εσωτερική, συγκεντρωμένη στην καθημερινότητα των πάσης φύσεως αδιεξόδων, κυρίως οικονομικών αλλά όχι μόνο.
Οσο το χειρότερο φαντάζει κανονικότητα και αναπόφευκτο, τόσο οι ψευδείς ειδήσεις θα θριαμβεύουν, ο «λεπενισμός» θα θεωρείται όλο και μικρότερη απειλή, η δημοκρατία θα γίνεται όλο και πιο εύθραυστη, η εξουσία θα παραδίδεται στο πιο οικείο, δηλαδή στο πιο αυταρχικό. Γιατί, δεν πρέπει να ξεχνάμε, πυρήνας του λαϊκισμού είναι η απόρριψη του πλουραλισμού.