Η ελευθερία, η ανομία και οι ευθύνες μας

Η ελευθερία, η ανομία και οι ευθύνες μας

3' 24" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Μ​​ισός αιώνας πέρασε από την υφαρπαγή της εξουσίας από στρατιωτικούς και την κατάλυση ελευθεριών των πολιτών. Εδώ και χρόνια πιστεύαμε ότι η Δημοκρατία δεν μπορεί να κινδυνεύσει με τον ίδιο τρόπο, από την άμεση επιβολή καθεστώτος ανελευθερίας. Οι διεθνείς εξελίξεις, όμως, μας υπενθυμίζουν ότι η ελευθερία δεν είναι δεδομένη, ότι η δημοκρατία απαιτεί επίμονη προστασία και συνεχή εγρήγορση, ώστε όσα αποκτήθηκαν με θυσίες και αγώνες να μη χαθούν από απροσεξία. Οι κίνδυνοι είναι πολλοί και οι παγίδες δεν είναι πάντα ορατές.

Η πιο δραματική μορφή της απειλής είναι αυτή που παρατηρούμε στη γειτονική Τουρκία αλλά και στη μακρινή Βενεζουέλα, με τα στρατιωτικά πραξικοπήματα, τα οποία και στις δύο χώρες απέτυχαν (μην ξεχνάμε την απόπειρα του Τσάβεζ το 1992), αλλά και με τις σημερινές εξελίξεις, οι οποίες αποδεικνύουν ότι και εκλεγμένες κυβερνήσεις μπορούν και αυτές να υπονομεύσουν τα θεμέλια της δημοκρατίας. Στην Τουρκία είδαμε πόσο γρήγορα και εύκολα μπορεί να επιβληθεί καθεστώς ανελευθερίας. Η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, η καθεστωτική βία, με χιλιάδες φυλακίσεις, απολύσεις, απαγορεύσεις εντύπων, με τη δυσφήμηση κάθε φωνής αντίρρησης, με απειλές και προπηλακισμούς, έχουν ως αποτέλεσμα να απλώνονται ο φόβος και η μοιρολατρία. Κάθε μέρα που περνάει εδραιώνεται ολοένα περισσότερο η αίσθηση ότι έτσι είναι τα πράγματα, ότι δεν μπορούν να αλλάξουν. Οι οπαδοί του καθεστώτος ενθαρρύνονται, οι αντίπαλοι απελπίζονται, ο διχασμός και ο πρωτογονισμός υπονομεύουν και τους τελευταίους θεσμούς που θα μπορούσαν να γεφυρώσουν τα χάσματα. Είναι εντυπωσιακή η ταχύτητα με την οποία η ποιότητα της ζωής στην Τουρκία αλλοιώθηκε τους τελευταίους μήνες και τραγικό να αναλογιστούμε το μακρόχρονο κόστος που αυτό θα έχει για τη χώρα.

Η στέρηση ελευθερίας, όμως, δεν επιβάλλεται μόνο με τα όπλα ή με την κρατική εξουσία. Μπορεί να παραμονεύει μέσα στην καθημερινότητα του καθενός μας, να τη συνηθίζουμε σταδιακά – έως τη στιγμή που δεν μπορούμε να ξεφύγουμε πλέον. Αυτό αφορά είτε τα αυξημένα μέτρα ασφαλείας που αποδεχόμαστε, έχοντας πειστεί ότι η ταλαιπωρία αξίζει επειδή συμβάλλει στη δική μας προστασία, έως την εξάρτησή μας από τεχνολογίες που μας προσφέρουν μια αίσθηση παντοδυναμίας με αντάλλαγμα την εισβολή στην τελευταία γωνία της ιδιωτικής μας ζωής. Νομίζουμε ότι βλέπουμε και μαθαίνουμε τα πάντα και την ίδια ώρα αδυνατούμε να λειτουργήσουμε εκτός αυτού του νέου οικοσυστήματος, αδυνατούμε και να προστατεύσουμε τα προσωπικά μας δεδομένα. Δεν γνωρίζουμε ακόμη εάν η τεχνολογία μάς κάνει πιο δυνατούς ή, δίνοντας σε άλλους καθετί δικό μας, μας αφήνει έρμαια της βούλησης άλλων.

Γνωρίζουμε ότι η δημοκρατία βασίζεται στην ισότητα και στην ισονομία. Και όλοι κατανοούμε πλέον ότι στην εποχή μας –παρόλο που περισσότεροι άνθρωποι γλίτωσαν από την απόλυτη φτώχεια– η ανισότητα μεταξύ πλουσίων και φτωχών διευρύνεται συνεχώς. Την περασμένη εβδομάδα το ΔΝΤ σημείωσε ότι στις ανεπτυγμένες χώρες το πλουσιότερο 1% του πληθυσμού αυξάνει το πραγματικό του εισόδημα με σχεδόν τριπλάσιο ρυθμό από το υπόλοιπο 99%, εκφράζοντας την ανησυχία ότι αυτό ίσως συμβάλλει στην ενίσχυση του εθνικισμού, του προστατευτισμού και της ξενοφοβίας. Η αίσθηση κοινωνικής και οικονομικής αδικίας από μόνη της είναι μια στέρηση ελευθερίας – επειδή όποιος αισθάνεται αδικημένος δεν θεωρεί εαυτόν ελεύθερο. Ετσι μπορεί να γίνει επιθετικός ή να παραδοθεί στην απελπισία. Επίσης, όταν πολίτες δεν αντέχουν τα χρέη, τα μειωμένα έσοδα, την ανεργία, δεν είναι ελεύθεροι, είναι παγιδευμένοι. Αυτό, με τη σειρά του, μπορεί να οδηγήσει σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, είτε σε προσωπικό επίπεδο είτε σε εθνικό, με επιπόλαιες πολιτικές επιλογές υπό την επιρροή δημαγωγών.

Πολλοί είναι οι τρόποι με τους οποίους περιορίζεται ή ελέγχεται η ελευθερία – και τους συναντάμε σε όλον τον κόσμο. Στη χώρα μας, όμως, αναπτύσσεται και μια άλλη, σχεδόν αυτοφυής, μορφή ανελευθερίας: η ανασφάλεια και το αίσθημα αδικίας που προκαλούνται από την εκτός ορίων συμπεριφορά πολλών ομάδων, από τη φοροδιαφυγή και την ανομία (λόγω επιλεκτικής ή ελλιπούς εφαρμογής των νόμων), από το επιχείρημα ότι η καταπάτηση ή καταστροφή δημόσιας ή ιδιωτικής περιουσίας είναι πράξεις αντίστασης, δικαίωμα στην αέναη επανάσταση της οργής και της αγανάκτησης.

Ασφαλώς, οι πολίτες έχουν χρέος να προστατεύσουν την ελευθερία τους, να αντισταθούν σε ό,τι την υπονομεύει. Αλλά όσο απαράδεκτη είναι η επιβολή των νόμων μέσω κρατικής βίας και τρόμου τόσο επικίνδυνη είναι η ανοχή στην ανομία. Χωρίς ελευθερία δεν μπορεί να υπάρξει ασφάλεια, αλλά χωρίς αίσθημα ασφαλείας και δικαιοσύνης, κινδυνεύει η ελευθερία.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή