Ιστορικό ελληνικό Ρέκβιεμ σε παγκόσμια πρώτη

Ιστορικό ελληνικό Ρέκβιεμ σε παγκόσμια πρώτη

3' 47" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Περίπου 130 χρόνια έπρεπε να περάσουν πριν ακουστεί παγκοσμίως για πρώτη φορά η Λειτουργία υπέρ τεθνεώτων (Missa pro defunctis) του Πατρινού συνθέτη Δημητρίου Λιάλιου. Το έργο γράφτηκε το 1889 στο Μόναχο όπου σπούδαζε ο Λιάλιος και είναι πιθανότατα το πρώτο Ρέκβιεμ από χέρι Ελληνα συνθέτη. Το παρουσίασε η Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών στον χώρο τέχνης και πολιτισμού «Αρτεμις» στις 9 Απριλίου, Κυριακή των Βαΐων, υπό τη διεύθυνση του ακούραστου Βύρωνα Φιδετζή.

Οσοι παραβρέθηκαν είχαν την ευκαιρία να απολαύσουν ένα έργο χαρακτηριστικό της ύστερης περιόδου του κεντροευρωπαϊκού ρομαντισμού, μελωδικό όσο και επιβλητικό, το οποίο απέδιδε με συναισθηματική δύναμη το λατινικό κείμενο της νεκρώσιμης ακολουθίας της καθολικής εκκλησίας. Αποτελείται από διακριτά μέρη, αρκετά από τα οποία είναι αμιγώς χορωδιακά, ενώ σε ορισμένα προβλέπονται μονωδοί. Τραγούδησαν οι υψίφωνοι Λυδία Ζερβάνου και Ζωή Κάππου, οι μεσόφωνοι Χρυσάνθη Σπιτάδη και Ιρένα Αθανασίου καθώς επίσης ο βαρύτονος Μιχάλης Ψύρρας. Τη Μεικτή Χορωδία του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών δίδαξε ο Νίκος Μαλιάρας και τη Μεικτή Χορωδία του Ωδείου Κόνταϊ ο Μιχάλης Πατσέας.

Ο Λιάλιος χειρίζεται μεγάλες μουσικές δυνάμεις με τέχνη και σκιαγραφεί γλαφυρά το βασικό συναίσθημα κάθε ενότητας, τη λυρική παρακλητική διάθεση του αρχικού τροπαρίου για βαρύτονο, το δέος μπροστά στην «Ημέρα οργής», την ποιητική διάσταση των στίχων

«Θυμήσου, ω ελεήμονα Ιησού» («Recordare, Jesu pie») όπως την εκφράζει μέσα από τη φωνή της πρώτης υψιφώνου, τη μεγαλόπρεπη διάθεση στους στίχους «Θυσίες και προσευχές Σου προσφέρουμε Κύριε» («Hostias et preces tibi»). Συνολικά ένα έντονα λυρικό έργο, με ενότητα και ενδιαφέρον συχνά μεγαλύτερο από αρκετά ανάλογα διασημότερων συνθετών. Ενα Ρέκβιεμ, το οποίο αξίζει να ακουστεί σε μεγαλύτερη αίθουσα, όπου ο ήχος θα μπορεί να αναπτυχθεί όπως του αξίζει.

Πριν από το επιβλητικό έργο του Λιάλιου ακούστηκαν δύο σύντομες Συμφωνίες του Μικέλε Στρατίκο, Μιχαήλ Στρατίκου ή Στρατηγού, με καταγωγή από την Κρήτη. Συνθέτης του 18ου αιώνα, ο Στρατίκο γεννήθηκε στην επικράτεια της Δημοκρατίας της Βενετίας και διαμορφώθηκε μουσικά στην Πάδοβα. Ανάμεσα σε άλλα έργα, κληροδότησε στον μουσικό πολιτισμό της Δύσης περισσότερες από 170 σονάτες για βιολί, 61 κοντσέρτα και 35 Συμφωνίες. Οι δύο που ακούστηκαν κατά τη συγκεκριμένη συναυλία, παρά τα προφανή κοινά χαρακτηριστικά τους, την τριμερή δομή, την ομοφωνική γραφή και άλλα, διέφεραν ως προς τη διάθεση, καθώς η πρώτη σε ντο μείζονα υπήρξε περισσότερο ανάλαφρη και αισιόδοξη, ενώ τη δεύτερη σε ρε μείζονα διέκρινε δραματική διάθεση.

Συμφωνικός θρύλος

Λίγες εβδομάδες νωρίτερα, στις 22 Μαρτίου στον ίδιο χώρο, σταθερά προσηλωμένος στον στόχο ανάδειξης της ελληνικής μουσικής δημιουργίας, ο Φιδετζής παρουσίασε ένα πρόγραμμα που περιστράφηκε γύρω από τις αξίες της «εθνικής σχολής».

Στο πρώτο μέρος ακούστηκε ο συμφωνικός θρύλος «Βασίλης ο Αρβανίτης» του Γιάννη Ανδρέου Παπαϊωάννου, έργο σε έντεκα εικόνες, βασισμένο στην ομώνυμη νουβέλα του Στρατή Μυριβήλη. Πρόκειται για σύνθεση του 1944/5, η οποία γράφτηκε πριν ο Παπαϊωάννου στραφεί στον μεταπολεμικό μοντερνισμό. Οι έντεκα σύντομες εικόνες της συνθέτουν μία αφήγηση, άλλοτε λυρική, σπανιότερα επική κι άλλοτε πάλι περισσότερο περιγραφική, με σαφείς αναφορές στην παραδοσιακή μουσική. Ο Παπαϊωάννου χειρίζεται με οικονομία τις δυνάμεις μεγάλης συμφωνικής ορχήστρας και αξιοποιεί συχνά σε σολιστικό ρόλο όργανα με ιδιαίτερο χαρακτήρα, όπως το κόντρα φαγκότο, η τρομπέτα, το κλαρινέτο, το κόρνο ή το αγγλικό κόρνο.

Το δεύτερο μέρος της βραδιάς ξεκίνησε με την έντονα δραματική ραψωδία για βιολί και ορχήστρα του Θεόδωρου Καρυωτάκη, όπου στο πλαίσιο της προσωπικής του γλώσσας, ο συνθέτης παντρεύει με διακριτικό τρόπο ελληνικά στοιχεία με μία διεθνή γλώσσα. Στο σύντομο αλλά ενδιαφέρον αυτό έργο, το σολιστικό μέρος απέδωσε εκφραστικά ο βιολονίστας Χάρης Χατζηγεωργίου.

Πατριωτικός Καλομοίρης

Η βραδιά ολοκληρώθηκε με σειρά από νεανικές συνθέσεις του Μανώλη Καλομοίρη για χορωδία, σόλο φωνή και ορχήστρα. Τραγούδια σε ποίηση των Βαλαωρίτη, Δροσίνη, Μυριβήλη, Σολωμού, Παλαμά αλλά και σε δημοτική ποίηση, αποδόθηκαν από την υψίφωνο Τζούλια Σουγλάκου, τη χορωδία «Ambitus» του Λεοντείου Λυκείου Νέας Σμύρνης σε διδασκαλία Κατερίνας Βασιλικού και τη χορωδία του Ελληνικού Ωδείου σε διδασκαλία Σπύρου Κλάψη. Εμφορούμενα από έντονα πατριωτικά συναισθήματα, γραμμένα λίγο πριν, κατά τη διάρκεια ή μετά τους Βαλκανικούς πολέμους, τα έργα έχουν κυρίαρχα επικό χαρακτήρα, με την «Εληά» να αγγίζει τα όρια του θούριου. Η Τζούλια Σουγλάκου απέδωσε την ηρωική αυτή διάσταση, διέθετε όμως και τις αποχρώσεις για τις πιο τρυφερές σελίδες.

Ο Βύρων Φιδετζής είναι περισσότερο από τον καθένα εξοικειωμένος με το μουσικό ιδίωμα των έργων της «εθνικής σχολής». Εντοπίζει εύκολα την απαραίτητη ισορροπία, αναδεικνύοντας χωρίς πρόβλημα τις συνιστώσες των εκάστοτε έργων, φωτίζοντας το «εθνικό» χρώμα στο πλαίσιο της «διεθνούς» γλώσσας, χωρίς να προβάλει το ένα σε βάρος του άλλου.

Ας σημειωθεί ότι οι ιδρυτές της Φιλαρμόνιας τηρούν τις υποσχέσεις που έδωσαν εξαγγέλλοντας τη νέα ορχήστρα: μπορεί κανείς ήδη να παρακολουθήσει από το youtube και μάλιστα με εικόνα υψηλής ευκρίνειας αρκετές από τις συναυλίες που έχουν πραγματοποιηθεί.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή