Μπορούμε να ταξινομήσουμε τους ανθρώπους σύμφωνα με τα πιο κοινά κριτήρια: σύμφωνα με το θυμικό τους, τις κλίσεις τους, τις ιδέες τους. Ιδέες ίσως αλλάζουμε ευκολότερα από τα υπόλοιπα, γιατί κάθε ιδέα έρχεται έξωθεν, από τις διαμορφώσεις και τα συμβεβηκότα του χρόνου. Υπάρχει όμως κάτι που βγαίνει από μέσα μας, που είμαστε εμείς, μια διηνεκής παρουσία, μια κοινή συνθήκη που τοποθετεί τους περισσότερους στο εσωτερικό του ίδιου ορισμού. Για παράδειγμα, μικροί απειθάρχητοι αμετανόητοι μπουρλοτιέρηδες τρέπουμε τη γιορτή σε επισφαλές θέαμα, από μια ακατανίκητη εσωτερική ροπή, κι ας μετράμε την επόμενη στιγμή τραυματίες, νεκρούς και στάχτες. Κανείς δεν θα είχε αντίρρηση για τη διατήρηση ενός φαντασμαγορικού εθίμου, π.χ. του ρουκετοπόλεμου στο Βροντάδο Χίου (όπου ορισμένοι ιδιοκτήτες σπιτιών έχουν προσφύγει κατά του εθίμου για τις ζημιές που υφίστανται οι περιουσίες τους – οι «Παναγούσοι» στοχεύουν τον τρούλο και το λιονταράκι του Αγίου Μάρκου και οι «Αγιομαρκούσοι» το ρολόι στο καμπαναριό της Παναγίας Ερειθιανής), όταν τηρούνται απόλυτα οι όροι ασφαλείας: ποια στιγμή, από ποιους, από ποια σημεία. Φέτος στο Βροντάδο γίνεται προσπάθεια οι ρουκέτες να περιοριστούν στις 10.000 από τις 100.000, να μειωθεί ο χρόνος ρίψης και να είναι συγκεκριμένες οι θέσεις. Θα είναι;
Συνήθως τα μπουρλότα είναι ανεξέλεγκτα στην ηπειρωτική χώρα και τα νησιά, παρά τις απαγορεύσεις, τις κατασχέσεις δεκάδων χιλιάδων κροτίδων, βεγγαλικών, φωτοβολίδων, καψυλλίων, και εν τέλει τους δεκάδες τραυματισμούς ετησίως, ενίοτε και τους θανάτους.
Πάντα στην υπερβολή, όχι για την πιστή αναπαράσταση της σεισμικής δόνησης που, σύμφωνα με τις Γραφές, ακολούθησε την Ανάσταση του Χριστού, όχι για το «παρών» των ορθοδόξων (όπως κατά την Τουρκοκρατία, που με την κόλαση της φωτιάς πάσχιζαν να απωθήσουν τον Τούρκο), όχι για τον εθνοτικό διαχωρισμό και την απομάκρυνση των αλλοθρήσκων, αλλά για ό,τι απέμεινε από τα παλιά ταραγμένα χρόνια, την άγρια χαρά αυτού καθαυτού του κρότου και της φωτιάς ως εκτίναξη του αισθήματος υπεροχής. Το έθιμο γνώρισε και σε ομαλούς καιρούς ανεξέλεγκτη έξαρση, όπως στα τέλη του 19ου αιώνα, με πολλούς θανάτους και τραυματισμούς και συγκρούσεις με την αστυνομία· μάλιστα το 1884 στην Πάτρα χρειάστηκε να επέμβει ο στρατός. Σε μια περίπτωση υπήρξε σύγκρουση μεταξύ δικαστικών και αστυνομικών αρχών, καθώς οι δεύτερες δεν υπάκουσαν στην εντολή των πρώτων για συλλήψεις.
Βαθιά, λοιπόν, στο θυμικό ότι γιορτή χωρίς φωτιά και κρότο δεν υπάρχει. Η έκσταση γίνεται αυτοσκοπός με εμπνεύσεις παράτολμες, η φαντασία σπαζοκεφαλιάζει για να ποικίλει και να πολλαπλασιάσει την ηδονή. Το μπουρλότο εγκλωβίζει τον νου στην επικράτεια του κινδύνου.
Μάλλον γι’ αυτό, παρά τα θύματα, αφήνουμε τον εαυτό μας να ξεσπάσει ανεξέλεγκτα, γιατί μόνο τότε νιώθουμε «εμείς». Αυτό μας παρηγορεί, μάλιστα οφείλει να μας παρηγορήσει, διαφορετικά πώς θα πιάναμε ξανά το ίδιο νήμα κάθε Ανάσταση και πώς θα ξαναπιστεύαμε στις παλιές «αλήθειες»;