Ενα φάντασμα πλανιέται πάνω από τη χώρα. Το φάντασμα του χαμένου σχεδίου. Αυτό αντικατέστησε το φάντασμα της κακής διαπραγμάτευσης. Οπως πριν από λίγο καιρό όλοι ήταν σίγουροι πως τα δεινά της χώρας οφείλονται στη διαπραγμάτευση (των άλλων, φυσικά), έτσι και σήμερα όλοι ξέρουν πως το μόνο που λείπει στον κασιδιάρη είναι ένα πενταετές πλάνο οικονομικής και παραγωγικής ανάπτυξης. Κανείς δεν λέει ποιο πρέπει να είναι αυτό το σχέδιο. Απλώς όλοι ξέρουν ότι κάποιος άλλος πρέπει να το συντάξει. Ουδείς το περιγράφει, έστω σε αδρές γραμμές. Ολοι χαρωπά μονολογούν «ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός», ειδικά αν υπάρχει εκείνο το φοβερό και τρομερό σχέδιο.
Κάποια στιγμή, λοιπόν, πρέπει να σταματήσουμε να κοροϊδευόμαστε σε αυτή τη χώρα. Δεν μας λείπει το σχέδιο. Τα λεφτά μάς λείπουν. Ή, έστω, δεν περισσεύουν για να συντηρούμε 40 ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα με διάσπαρτα τμήματα σε κάθε βουνό και ραχούλα που φτιάξαμε τη «χρυσή» δεκαετία του 2000. Τα μισά τουλάχιστον πρέπει να κλείσουν και τα υπόλοιπα να συγχωνευτούν. Αυτό σημαίνει απολύσεις καθηγητών (κατά προτίμηση εκείνων που αποφαίνονται ότι «δεν υπάρχει σχέδιο»), διοικητικού προσωπικού και ενίσχυση όσων παραμείνουν.
Το ίδιο πρέπει να γίνει και με τα νοσοκομεία, που την εποχή των παχέων αγελάδων 2000-2009 εγκαινιάζονταν δύο δύο σε κάθε νομό. Πρέπει να συγχωνευτούν για να έχει κάθε περιφέρεια ένα πλήρες νοσοκομείο και διάσπαρτα μεγάλα κέντρα υγείας για τις άμεσες ανάγκες. Υπάρχει κανείς από όσους αναζητούν το μεγάλο σχέδιο να πάει στην Κύμη και στην Κάρυστο για να τους πει όχι ότι χρειάζεται σχέδιο, αλλά ότι δεν χρειάζεται αυτοτελής διοικητική μονάδα νοσηλείας στην πόλη τους; Διότι το 2011 υπήρχε σχέδιο για συγχώνευση των νοσοκομείων. Ομως το 2012 –ύστερα από σφοδρές αντιδράσεις των κατοίκων, ακόμη και με ομηρία διοικητικών στελεχών– μπήκε στα συρτάρια. Ετσι, σήμερα, κάθε δήμαρχος της χώρας επαίρεται πως έχει νοσοκομείο –με διοικητή και διοικητικό συμβούλιο– αλλά από κάθε νοσοκομείο όλο και κάτι λείπει· το ένα δεν έχει γιατρούς, το διπλανό δεν έχει εργαστήρια, στο παραδίπλα λείπουν οι νοσηλευτές κι όλα τα περιστατικά καταλήγουν να επιβαρύνουν τα μεγάλα νοσοκομεία του κέντρου.
Τέσσερα μηνιάτικα
Μα να κλείσουν νοσοκομεία και ΑΕΙ; Ακούγεται φριχτό, όπως φριχτό ακουγόταν π.χ. το 2009 να μειωθούν οι συντάξεις. Πόσο δε μάλλον να μην πληρωθούν καθόλου. Στο βιβλίο «Game Over» (εκδ. Παπαδόπουλος) ο πρώην υπουργός Οικονομικών Γιώργος Παπακωνσταντίνου αναρωτιέται: «Υπήρχαν άραγε τρόποι να συγκρατηθεί το έλλειμμα πολύ χαμηλότερα –ας πούμε στο μαγικό 9,9%– το τελευταίο τρίμηνο του έτους; Τα αριθμητικά δεδομένα είναι και πάλι αμείλικτα. Το ταμειακό έλλειμμα μέχρι τον Οκτώβριο, καταγεγραμμένο επίσημα από την ΤτΕ, ήταν ήδη 10% του ΑΕΠ… Για να μειωθεί το έλλειμμα κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες την περίοδο Οκτωβρίου – Δεκεμβρίου 2009, θα έπρεπε από την πρώτη ημέρα μετά τις εκλογές να γίνουν περικοπές περίπου 7 δισ. ευρώ. Με τη συνολική μισθοδοσία και τις συντάξεις του δημόσιου τομέα στα 30 δισ. ευρώ, αυτό θα σήμαινε να μην πληρωθούν καθόλου μισθοί και συντάξεις το τελευταίο τρίμηνο. Οχι να αναβληθούν οι πληρωμές – να μη γίνουν καθόλου».
Θα μπορούσαν να δώσουν τέσσερα μηνιάτικα (μαζί με το δώρο) οι δημόσιοι υπάλληλοι και συνταξιούχοι έτσι ξαφνικά, όταν ουδείς κατανοούσε το μέγεθος της κρίσης; Μάλλον πρέπει να το θεωρήσουμε απίθανο. Δεν υπήρχε περίπτωση να συναινέσουν οι κοινωνικές δυνάμεις σε τέτοιες βαθιές περικοπές, όταν μέχρι και ο συνετός πρώην πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης στην πρώτη του παρέμβαση για το μνημόνιο θεωρούσε απαράδεκτη την περικοπή της 13ης και 14ης σύνταξης και έλεγε ότι «πρέπει να καταβληθούν και πάλι» («Πρώτο Θέμα» 16.5.2010).
Γράφαμε και παλιότερα («Αναζητώντας το “μεγάλο σχέδιο” για την κρίση» 17.2.2013) ότι το εθνικό σχέδιο για την οικονομία που όλοι ονειρευόμαστε δεν μπορεί να είναι τίποτε περισσότερο από μια «καμήλα» όπως τη φαντάστηκε ο Αλεκ Ισιγκόνις. Ο διάσημος σχεδιαστής είχε πει κάποτε ότι «η καμήλα είναι ένα άλογο που σχεδιάστηκε από επιτροπή». «Κάπως έτσι θα είναι και το “Εθνικό Σχέδιο Εξόδου από την Κρίση”, αν ποτέ υπάρξει. Θα είναι δύσμορφο διότι θα εμπεριέχει πολλαπλούς συμβιβασμούς αντικρουόμενων συμφερόντων, και θα καταλήξει να επιδοτεί κλωστοϋφαντουργίες αντί για επιχειρήσεις πληροφορικής, οι οποίες έχουν επιδείξει κάποιες τρομακτικές επιτυχίες αλλά και υψηλότατο ποσοστό αποτυχίας. Μη μιλήσουμε για ευκαιρίες σε ακόμη πιο νέους τεχνολογικούς τομείς, που η συντριπτική πλειονότητα ημών δεν ξέρουμε καν ότι υφίστανται».
Πριν υπάρξουν…
Αλήθεια, υπήρχε άραγε γραφειοκράτης του Δημοσίου που θα επιδοτούσε το Taxibeat πριν αυτό υπάρξει; Φυσικά όχι, και πολύ καλά θα έκανε, διότι διαχειρίζεται ξένα λεφτά και ιδέες σαν αυτή του κ. Νίκου Δρανδάκη και των συνεργατών του αποδεικνύονται εκ του αποτελέσματος μεγαλειώδεις. Οταν πρωτοκατατίθενται, όμως, είναι απλώς ένα μεγάλο ρίσκο. Ας σκεφτούμε μόνο πόσοι τσακωμοί θα γίνονταν στη Βουλή εάν κάποιος υπουργός αποφάσιζε να χρηματοδοτήσει την πρωτοποριακή ιδέα «Pay By Touch», να πληρώνουμε δηλαδή με το δακτυλικό μας αποτύπωμα. Αυτό ήταν ένα πραγματικό πρότζεκτ που χρηματοδοτήθηκε με 340 εκατ. δολάρια την περίοδο 2002-2008 και τελικά πήγε άπατο. Δεν θα στήνονταν 2-3 ειδικά δικαστήρια για υπουργούς που υπέγραψαν αυτό το τρελό σχέδιο;
Προς τι, λοιπόν, όλη αυτή η συζήτηση για το «εθνικό σχέδιο εξόδου από την κρίση»; Κατ’ αρχάς, για να έχουμε κάτι να λέμε. Είναι σύνηθες σε αυτήν τη χώρα να μεταθέτουμε όλα τα ζητήματα σε μια μεγάλη ιδέα· σε ένα σύστημα (γενικώς) που μας καταδυναστεύει, σε ένα «γκράντε σχέδιο» που θα λύσει όλα μας τα προβλήματα. Δεύτερον, είναι φυσιολογικό για μια χώρα που δεν έζησε τίποτε άλλο από τον άμεσο ή έμμεσο κρατικό σχεδιασμό, να αντιληφθεί την εξελικτικού τύπου πρόοδο της οικονομίας.
Οι περισσότεροι από εμάς συνηθίσαμε να βλέπουμε την οικονομική πραγματικότητα ως το αποτέλεσμα του «μεγάλου σχεδίου» ενός θεού που το ονομάσαμε κράτος. Αδυνατούμε να καταλάβουμε πως η διαδικασία δοκιμής και λάθους μπορεί τελικώς να έχει αγαθά αποτελέσματα. Πιθανότατα νιώθουμε την ίδια αποστροφή που νιώθουν οι χριστιανοί για τη δαρβινική θεωρία. Δεν μπορούμε να καταλάβουμε ότι η οικονομία προοδεύει με ρίσκο, καταστροφή παλιών δομών και ανάδυση νέων. Η ίδια η μετάθεση της συζήτησης στο σχέδιο δείχνει την αλλεργία του πολιτικοοικονομικού συστήματος στην ιδιωτική πρωτοβουλία που μπορεί να βρει τρόπους να βγάλει τη χώρα από την κρίση.
Να σημειώσουμε για μία ακόμη φορά ότι στην Ελλάδα δοκιμάσαμε όλους τους πιθανούς σχεδιασμούς της ιδιωτικής οικονομίας. Από την ένταξή μας στην ΕΟΚ ψηφίστηκαν πέντε αναπτυξιακοί νόμοι κι έγιναν χιλιάδες ρυθμίσεις στο όνομα της επιχειρηματικότητας. Αν το καλοσκεφτούμε, κάθε «αναπτυξιακός νόμος» ήταν κι ένα «σχέδιο εξόδου από την (χρόνια) κρίση» της ελληνικής οικονομίας. Ανάπτυξη δεν είδαμε διότι δεν τολμούμε να σκεφτούμε ότι το πιο αναπτυξιακό μέτρο είναι να αφήσουμε τους ανθρώπους να επιχειρήσουν. Ξοδέψαμε δισεκατομμύρια σε επιδοτήσεις για τη συντήρηση παρωχημένων κλάδων και επιχειρήσεων, διότι μόνον αυτές κατανοούσε το πολιτικογραφειοκρατικό σύστημα, και από την άλλη μεριά εμποδίσαμε κι εμποδίζουμε νέους ανθρώπους να καινοτομήσουν.
Επομένως, κάποια στιγμή πρέπει να το αντιληφθούμε: η χώρα χρειάζεται μόνο ένα σχέδιο. Την απελευθέρωση της οικονομίας. Αν αφήσουμε τους ανθρώπους να ρισκάρουν και να επενδύσουν θα φέρουν την ανάπτυξη που εναγωνίως ψάχνουμε σε διατάξεις νόμων και εγκυκλίων.