Η αποχώρηση από το ευρώ θα αποτελούσε μια εσφαλμένη βραχυπρόθεσμη λύση, όπως λάθος είναι και η έμφαση που δίνεται σήμερα στη μείωση των δαπανών για την επίτευξη δημοσιονομικών πλεονασμάτων η οποία δεν αντιμετωπίζει το πρόβλημα των δυσλειτουργιών του παραγωγικού μοντέλου της Ελλάδας, τονίζει στην «Κ» ο άνθρωπος που επελέγη για τη θέση του προέδρου της Επιστημονικής Επιτροπής του Αναπτυξιακού Συμβουλίου, Γιαν Κρέγκελ. Ο διευθυντής ερευνών του Ινστιτούτου Levy των ΗΠΑ σημειώνει ότι το πρόβλημα της Ελλάδας δεν είναι η ανταγωνιστικότητα ή η υψηλή φορολογία, αλλά η έλλειψη παραγωγικότητας και η απουσία ανάπτυξης και προοπτικών για κέρδη για τους ξένους επενδυτές, και μιλά για την ανάγκη μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων μέτρων που θα επαναφέρουν την ελληνική οικονομία σε βιώσιμη και ανοικτή σε όλους προοπτική ανάπτυξης, με πιο ισότιμο διαμοιρασμό των οικονομικών βαρών σε σχέση με τη σημερινή διαδικασία των μειώσεων του εισοδήματος και της απασχόλησης.
– Ποια είναι τα κύρια προβλήματα της ελληνικής οικονομίας και ποιοι οι στόχοι του Αναπτυξιακού Συμβουλίου;
– Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή η ελληνική οικονομία είναι άνευ προηγουμένου. Γι’ αυτόν τον λόγο δημιουργήθηκε το Επιστημονικό Αναπτυξιακό Συμβούλιο με τη συμμετοχή ειδικών από τον επιχειρηματικό, ακαδημαϊκό και πολιτικό κόσμο, με εμπειρία τόσο από το εσωτερικό όσο και από το εξωτερικό, ώστε να διαθέτουν το ευρύτερο δυνατό φάσμα εμπειριών για να είναι σε θέση να καταθέσουν εμπεριστατωμένες εισηγήσεις με στόχο την ανάκαμψη.
– Προς ποια κατεύθυνση θα κινηθούν οι εισηγήσεις;
– Από τη στιγμή που στις διαπραγματεύσεις με τους θεσμούς κυριαρχούν βραχυπρόθεσμα οικονομικά ζητήματα, ο στόχος είναι να επικεντρωθούμε σε μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα μέτρα που θα επαναφέρουν την ελληνική οικονομία σε μία περισσότερο βιώσιμη και ανοικτή σε όλους προοπτική ανάπτυξης. Με τον όρο «ανοικτή σε όλους» εννοώ έναν πιο ισότιμο διαμοιρασμό των οικονομικών βαρών που προκαλεί η προσαρμογή σε σχέση με τη σημερινή διαδικασία μείωσης των εισοδημάτων και της απασχόλησης. Και λέγοντας βιώσιμη, εννοώ την αποφυγή της ανάγκης για αυτά τα μέτρα εσωτερικής προσαρμογής και την επιστροφή σε θετική ανάπτυξη. Η Ελλάδα δεν ήταν από τα αρχικά μέλη της ΕΟΚ και έτσι δεν είχε την εμπειρία της προσαρμογής σε ένα πιο ανοικτό σύστημα ελεύθερου εμπορίου όπως τα άλλα μέλη αυτού που τελικά εξελίχθηκε στην Ε.Ε. Αντιμετώπιζε και εξακολουθεί να αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα σύγκλισης και προσαρμογής της πολιτικής και οικονομικής της διάρθρωσης. Επιπροσθέτως, από την αρχή της κρίσης τής έχει επιβληθεί ένα πρόγραμμα διαρθρωτικής προσαρμογής παρόμοιο με αυτά που έχουν εφαρμοστεί σε σειρά κρατών, χωρίς επιτυχία. Αυτό έχει καταστήσει πιο δύσκολη την επίλυση του πρώτου προβλήματος, της αναδιάρθρωσης της παραγωγικής διαδικασίας και του κρατικού μηχανισμού έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η πλήρης συμμετοχή στο ευρωπαϊκό εμπορικό σύστημα και τη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης.
– Πόσο υπολείπεται η ελληνική οικονομία;
– Πρόσφατα, η Ε.Ε. εόρτασε την 60ή επέτειο από τη Συνθήκη της Ρώμης. Οι οικονομίες των ιδρυτικών μελών της εξελίσσονται μέσα σε έναν ενοποιούμενο παραγωγικό και χρηματοπιστωτικό μηχανισμό για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από ό,τι η ελληνική οικονομία, η οποία από την πλευρά της ξεκίνησε να κινείται σε αυτή την κατεύθυνση μόλις μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, και με σοβαρό τρόπο, μετά την ένταξη στην Ευρωζώνη. Η Ελλάδα εξακολουθεί να βρίσκεται σε μια διαδικασία σύγκλισης για να καλύψει τη διαφορά, αλλά τα μέτρα που εφαρμόζονται τώρα επικεντρώνονται πρωτίστως στην επίτευξη νομισματικών και δημοσιονομικών στόχων, όχι στην αναδιάρθρωση της παραγωγής και της διακυβέρνησης. Χωρίς τις αλλαγές σε βάθος αυτών των πτυχών της οικονομίας, ακόμη και η πλήρης αποπληρωμή του χρέους δεν θα αρκούσε αφού η Ελλάδα θα εξακολουθούσε να μην έχει την οικονομική δομή που θα επέτρεπε την ανάκαμψη και μία σταθερή περίοδο επέκτασης. Η έμφαση του Επιστημονικού Αναπτυξιακού Συμβουλίου θα δοθεί στην αναζήτηση του καλύτερου τρόπου αντιμετώπισης αυτών των διαρθρωτικών ζητημάτων.
– Η υψηλή φορολογία δυσχεραίνει την προσέλκυση ξένων επενδύσεων.
– Οι υψηλοί φόροι αποτελούν ζήτημα εάν υπάρχουν πωλήσεις και εισόδημα. Το πρόβλημα σήμερα δεν είναι η υψηλή φορολογία, αλλά η απουσία ανάπτυξης και προοπτικών για κέρδη για τους ξένους επενδυτές.
– Παρατηρείται μετανάστευση των καλύτερων ελληνικών μυαλών, το λεγόμενο brain drain.
– Σε ό,τι αφορά τη μετανάστευση, το κύριο πρόβλημα είναι η απουσία ευκαιριών απασχόλησης και επίσης το ζήτημα του επιπέδου του εισοδήματος από την απασχόληση αυτή. Και για τα δύο αυτά προβλήματα η ουσία είναι η παραγωγικότητα. Η παραγωγική διάρθρωση της χώρας είναι σημαντική παράμετρος.
– Είναι η συμμετοχή στην Ευρωζώνη αναγκαία για την Ελλάδα; Μήπως αποτελεί εμπόδιο στην ανταγωνιστικότητα, και αποτελεί το εθνικό νόμισμα βιώσιμη εναλλακτική λύση;
– Η νομισματική πολιτική και το νόμισμα της χώρας δεν είναι ζητήματα με τα οποία θα ασχοληθεί το Συμβούλιο. Οπως έχω ήδη επισημάνει, το πρόβλημα δεν είναι η ανταγωνιστικότητα, αλλά η διάρθρωση και η παραγωγικότητα της οικονομίας. Αυτό δεν αφορά το εάν η χώρα είναι μέσα η έξω από την Ευρωζώνη, αλλά την επιλογή των ορθών πολιτικών και το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής τους. Η λιτότητα θέτει ως κύριο στόχο την εξυπηρέτηση του χρέους ή τη βιωσιμότητα σε σχέση με πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα. Πρόκειται για μια βραχυπρόθεσμη προσέγγιση που δίνει προτεραιότητα στην περικοπή δαπανών, που αναπόφευκτα οδηγεί σε μειώσεις στην απασχόληση και δυσχεραίνει την υλοποίηση των αναγκαίων διαρθρωτικών προσαρμογών. Είναι αδύνατο να κάνεις το κράτος πιο παραγωγικό απλώς και μόνο μέσω της μείωσης των μισθών και της απασχόλησης.
– Τι πρέπει να γίνει;
– Απαιτείται μια οργανωτική αναδιάρθρωση, που να έχει σχεδιασθεί με τέτοιον τρόπο ώστε να στηρίξει την ανάκαμψη της παραγωγικότητας στον ιδιωτικό τομέα. Ο ανταγωνισμός είναι θέμα σχετικών τιμών. Μπορεί να επιτευχθεί είτε μέσω της αλλαγής των εγχώριων μισθών και τιμών, είτε μέσω των συναλλαγματικών ισοτιμιών. Αλλά εάν οι παραγωγικός μηχανισμός της χώρας αδυνατεί να παραγάγει τα είδη αγαθών που έχουν ζήτηση στις ξένες αγορές, τότε η λύση δεν είναι η ανάληψη δράσης σε ό,τι αφορά τις τιμές. Πιο σημαντικό είναι να υπάρξει ένα πακέτο προϊόντων προς εξαγωγή που θα απαντά στην ξένη ζήτηση, αλλά και να δημιουργηθεί ο παραγωγικός μηχανισμός που θα τα παράγει. Υπό αυτήν την έννοια, η αποχώρηση από το ευρώ θα αποτελούσε μια βραχυπρόθεσμη λύση που είναι τόσο εσφαλμένη όσο είναι και η έμφαση στη μείωση των δαπανών για την επίτευξη δημοσιονομικού πλεονάσματος, και δεν αντιμετωπίζει το πρόβλημα των δυσλειτουργιών στη διάρθρωση του εθνικού παραγωγικού μοντέλου.
Ανάκαμψη μέσω ιδιωτικού τομέα
– Η μείωση της ανεργίας θα έρθει από δημόσια προγράμματα ή από τον ιδιωτικό τομέα;
– Είναι, προφανώς, προτιμητέο να οδηγήσει την ανάκαμψη ο ιδιωτικός τομέας. Αλλά οι επιχειρηματίες ενεργούν με κίνητρο το κέρδος. Σε μία οικονομία με 25% ανεργία, ενώ και αυτοί που έχουν εργασία υπόκεινται σε μειώσεις εισοδημάτων, δύσκολα μπορούν να δημιουργηθούν προσδοκίες για αύξηση πωλήσεων και κερδών. Από τη Μεγάλη Υφεση, οι κυβερνήσεις εξέρχονται από κρίσεις μέσω δημόσιων προγραμμάτων στήριξης των εισοδημάτων. Αυτό είναι πάντα το πρώτο βήμα για την ανάκαμψη, αν και δεν αρκεί. Η βιώσιμη ανάπτυξη απαιτεί αύξηση παραγωγικότητας και κίνητρα για επενδύσεις σε εξαγωγικούς τομείς. Εδώ θέλει να συμβάλει το Συμβούλιο Ανάπτυξης. Η Ελλάδα δεν θα αποκτήσει ποτέ την παραγωγική διάρθρωση ή την εξαγωγική υποδομή της Γερμανίας. Ωστόσο, η τεχνολογική πρόοδος και η καινοτομία μπορούν να δημιουργήσουν ευκαιρίες. Στην Επιτροπή μετέχουν Ελληνες ακαδημαϊκοί και μέλη της διεθνούς ερευνητικής κοινότητας με εμπειρία στη βιοτεχνολογία. Πολλά startups έχουν ιδρυθεί πρόσφατα από Ελληνες του εξωτερικού. Θα μπορούσαμε να σχεδιάσουμε κίνητρα για προσέλκυση επενδύσεων βιοτεχνολογίας.