Η ευρωπαϊκή Πολιτιστική Πρωτεύουσα 2017 δεν είναι απλώς ένας προορισμός που έχει κατορθώσει να ζει από τον τουρισμό δώδεκα μήνες τον χρόνο, αλλά ένα ενδιαφέρον μωσαϊκό εθνικοτήτων που συνδιαμορφώνουν καθημερινά τη σύγχρονη ταυτότητά της.
«Να δείξουμε ότι δεν είναι μόνο η Αφροδίτη και τα ψηφιδωτά!» φωνάζει –λίγο πιο δυνατά από το συνηθισμένο, για να ακουστεί– ένας κάτοικος της Πάφου καθώς ένα τρυπάνι ροκανίζει την άσφαλτο δίπλα μας. Ολοι είναι ενθουσιασμένοι, το καλοκαίρι η πόλη θα είναι απόλυτα έτοιμη να φιλοξενήσει τις εκδηλώσεις της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης για το 2017. Οι εργασίες καθυστέρησαν λίγο, μια και η ανάθεση που έγινε το 2012 συνέπεσε με την κυπριακή οικονομική κρίση. Ετσι, όλα ξεκίνησαν με πολύ χαμηλές προσδοκίες και αντίστοιχα χαμηλό μπάτζετ. Ομως, μέχρι τους θερινούς μήνες, όπως υπολογίζεται, στο ιστορικό και εμπορικό κέντρο της μικρής Πάφου θα δούμε ολοκληρωμένες τις νέες πλατείες να δίνουν ανάσα στον πυκνό αστικό ιστό και ένα καινούργιο δίκτυο πεζοδρόμων να συνδέει καλλιτεχνικά hubs, αμφιθέατρα, μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους, πάρκα κ.ά. «Δεν έχουμε μέγαρα μουσικής και πολυτελείς χώρους για να στεγάσουμε εκδηλώσεις. Ποιος είπε όμως ότι η τέχνη δεν μπορεί να παραχθεί έξω;» λέει ο πρόεδρος του οργανισμού Pafos2017 Χρίστος Πατσαλίδης.
Φιλοσοφία του προγράμματος είναι να δημιουργηθεί ένα «ανοιχτό εργοστάσιο πολιτισμού» (Open Air Factory), που θα φιλοξενεί συναυλίες, παραστάσεις, ομιλίες, πρωτότυπες ξεναγήσεις και άλλες εκδηλώσεις σε εξωτερικούς χώρους – κάποιοι από τους οποίους δεν έχουν χρησιμοποιηθεί ποτέ ξανά. «Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιλέγει για πολιτιστικές πρωτεύουσες πόλεις που το έχουν πιο πολύ ανάγκη. Η Λευκωσία ήταν δυνατή υποψηφιότητα, όμως η Πάφος χρειαζόταν το χρίσμα περισσότερο. Πρόκειται για μια αγροτική επαρχία, με μικρή, κλειστή κοινωνία. Βασικός μας στόχος είναι να την “ανοίξουμε” και να λειτουργήσουμε ως γέφυρα και για τις δύο κοινότητες –την ελληνοκυπριακή και την τουρκοκυπριακή–, που δεν συναντιούνται παρά σε σπάνιες περιπτώσεις», μου εξηγεί η Γεωργία Ντέτσερ, καλλιτεχνική διευθύντρια του Pafos2017.
Το σπουδαίο πρότζεκτ της Ιρλανδής Μίριαμ Μακ Κόνον, με τίτλο Common Ground, που εντάσσεται στο πρόγραμμα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, ξεκίνησε όταν ο τεσσάρων ετών γιος της τη ρώτησε τι κάνουν τα παιδιά «από την άλλη πλευρά». «Ετσι σκέφτηκα ότι πρέπει να ξεκινήσει ένας διάλογος. Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά δεν κρίνουν, δεν έχουν σχηματισμένη ιδέα για τους άλλους. Επιπλέον, στη Λευκωσία η διχοτόμηση είναι μέσα στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Στην Πάφο, επειδή βρισκόμαστε μακριά από τα σύνορα, ξέρουμε την ιστορία, αλλά δεν βλέπουμε τι γίνεται. Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει και στην κατεχόμενη Κερύνεια», μου εξηγεί. Ετσι, παιδιά 8-12 ετών από την Πάφο και την Κερύνεια άρχισαν να ανταλλάσσουν πράγματα από τον τόπο τους: κοχύλια, άμμο, ζωγραφιές και βίντεο. Στο τέλος, κάθε ομάδα παιδιών έφτιαξε από ένα έργο, χρησιμοποιώντας την κυπριακή τεχνική της τσιμεντογραφίας.
Η Μίριαμ ήρθε από την Ιρλανδία στην Κύπρο για μετεκπαίδευση στο Cyprus College of Art. Γνώρισε τον Ελληνοκύπριο σύζυγό της και δεν ξαναέφυγε ποτέ. Τη συνάντησα στο στούντιό της στο κέντρο της Πάφου. «Ερχομαι εδώ κάθε πρωί, ανοίγω τα παντζούρια και είναι από κάτω ο ποδηλατάς, ο μαραγκός και διάφοροι άλλοι, και τους ακούω να μαλώνουν. Ανήκουν σε διαφορετικούς πολιτικούς χώρους, αλλά είναι φίλοι. Οι άνθρωποι με τραβάνε εδώ. Παρόλο που έκλεισαν οι τράπεζες, έγινε το κούρεμα, ήρθε η κρίση, δεν παραπονιούνται πολύ. Λένε “τι να κάνουμε;” και προχωρούν», παρατηρεί. Σήμερα είναι 39 ετών και ζει σαν ντόπια. Δεν δυσκολεύτηκε, βέβαια, να ενταχθεί. «Ο γείτονας μου έδινε κάθε μέρα πορτοκάλια και μανταρίνια. Μια φορά γύρισα σπίτι και βρήκα ένα καρπούζι απέξω. Κοίταξα στη διπλανή πόρτα, είχε κι εκεί ένα, στην παραδιπλανή το ίδιο… Είχε αφήσει καρπούζια για όλους. Μου είχε κάνει τεράστια εντύπωση».
Η Πάφος είναι ένα μωσαϊκό εθνικοτήτων. Εδώ ζουν επιπλέον Αγγλοι, Σκανδιναβοί, Ρώσοι, Κινέζοι, που είτε δουλεύουν σε εταιρείες, είτε έχουν αγοράσει εξοχικό, είτε μετακομίζουν εδώ μετά τη σύνταξη. Η Τζέιν Ντέιβις ήταν στέλεχος της αυτοκινητοβιομηχανίας Jaguar στο Μπέρμιγχαμ, όταν άρχισε να έρχεται με τον σύντροφό της για διακοπές στην Πάφο. Κάθε φορά έμεναν όλο και περισσότερο, κι έτσι, την τελευταία, δεν ξαναέφυγαν – παράτησαν τις δουλειές τους και έγιναν Παφίτες. Πλέον, η Τζέιν έχει να πάει επτά χρόνια στην Αγγλία, εργάζεται ως wedding manager σε ένα ξενοδοχείο και πιστεύει ότι εδώ είναι το καλύτερο μέρος στον κόσμο για να ζει κανείς. «Εχουν περάσει 12 χρόνια από την ημέρα που εγκαταστάθηκα στο νησί και ακόμα κοιτάζω το ηλιοβασίλεμα λες και είναι η πρώτη φορά», λέει. «Πολλοί Αγγλοι έρχονται στην Κύπρο. Είναι τέσσερις ώρες πτήση, η κουλτούρα είναι υπέροχη, τα μνημεία, το φαγητό… Η ζωή είναι ήρεμη σε σχέση με την Αγγλία, όπου όλοι βιάζονται. Να πάτε στο παγκάκι του Αγίου Γεωργίου, που είναι πάνω στα βράχια, με θέα κατά μήκος της θάλασσας. Νομίζεις ότι είσαι στην άκρη του κόσμου».
Τα σπίτια των ντόπιων είναι στην Πάνω Πάφο, που αυτόν τον καιρό έχει μετατραπεί σε… εργοτάξιο στην υπηρεσία του πολιτισμού. Η χαμηλή δόμηση δίνει την αίσθηση της γειτονιάς, όμως δεν υπάρχει ενιαία αρχιτεκτονική ταυτότητα: από τη μια βλέπεις σύγχρονα οικοδομήματα, από την άλλη επιβλητικά κτίρια και κολόνες μνημειακού χαρακτήρα, που παραπέμπουν στον αρχαιοελληνικό ιωνικό ρυθμό, χρονολογούνται όμως στην περίοδο της Αγγλοκρατίας (1878-1960). Από τη δεκαετία του 1970 και μετά, που όλη η προσοχή επικεντρώθηκε στον τουρισμό και στην παραλιακή πλευρά της πόλης, το κέντρο μαράζωσε. Μετά το ρετούς, τα στενάκια θα αρχίσουν να περπατιούνται από περισσότερο κόσμο, τα κλειστά μαγαζιά στον πεζόδρομο θα ανοίξουν, εστιατόρια και καλλιτεχνικά hubs θα γεννηθούν, η ζωή θα ξεκινήσει ξανά.
Αντιθέτως, κατηφορίζοντας προς την Κάτω Πάφο, στο παραθαλάσσιο τουριστικό μέτωπο, όλα είναι έτοιμα για το καλοκαίρι. Στην ουσία είναι πάντα καλοκαίρι. Συναντάς κόσμο από κάθε γωνιά του πλανήτη με σορτς πάνω στα ποδήλατα, με σκούτερ, αραγμένους στα παγκάκια να χαζεύουν τη θάλασσα, να ψαρεύουν… Ο πεζόδρομος με τους φοίνικες είναι υπέροχος για να ρεμβάσεις τη θέα στη Μεσόγειο. Κάθεσαι στην άκρη, με τα πόδια πάνω από το νερό, και ακούς το κύμα να σκάει στα βράχια ήρεμα – μελτέμια σαν του Αιγαίου εδώ δεν πιάνουν. Απολαμβάνεις τον ήλιο να σου καίει γλυκά το πρόσωπο, ακόμα κι αν είναι χειμώνας.
Ανήμερα των Χριστουγέννων πέρυσι, σε ένα ξενοδοχείο, o Αϊ-Βασίλης μοίραζε δώρα γύρω από την πισίνα. Δεν θα το πίστευα αν δεν έβλεπα το βίντεο στο κινητό του Αρίστου Διομήδους, γενικού διευθυντή της Constantinou Bros Hotels και αντιπροέδρου του Παγκύπριου Συνδέσμου Διευθυντών Ξενοδοχείων. «Η Πάφος δεν είναι ένα απομονωμένο εποχικό θέρετρο. Τουναντίον, έχει συμπαγές κέντρο και ντόπιο πληθυσμό που την κρατά ζωντανή και τον χειμώνα. Τον τουρίστα δεν τον ενδιαφέρει μόνο να έχει κόσμο το ξενοδοχείο του. Θέλει να βγαίνει έξω και να βλέπει ζωή». Εδώ ο στόχος της διευρυμένης σεζόν έχει γίνει πράξη: η Πάφος έχει τουρισμό 12 μήνες τον χρόνο. Αυτό οφείλεται πρώτα στο καλό της κλίμα –είναι η πιο ζεστή επαρχία της Κύπρου, καλλιεργούνται και τροπικά φρούτα– και έπειτα στις ποιοτικές υποδομές της. Συγκριτικά με την περίφημη Αγία Νάπα, υπάρχουν κατ’ αναλογία περισσότερα ξενοδοχεία τεσσάρων και πέντε αστέρων.
Ο τουρισμός παραλίας, που ξεκίνησε στην υπόλοιπη Κύπρο μετά το 1960, εδώ έφτασε μία δεκαετία αργότερα, ενώ το Διεθνές Αεροδρόμιο Πάφου, που χτίστηκε το 1982, συνέβαλε ακόμα περισσότερο στο να γίνει η πόλη αυτή καθαυτή προορισμός. Σήμερα, οι τουριστικές εγκαταστάσεις είναι value for money και ανταποκρίνονται στον κοσμοπολίτικο χαρακτήρα του θερέτρου, χωρίς να χάνεται το τοπικό στοιχείο. Τα περισσότερα ξενοδοχεία έχουν καθιερώσει το «κυπριακό πρόγευμα», ενώ γίνονται προσπάθειες στον μπουφέ κάθε γεύματος να υπάρχει «κυπριακή γωνιά», με παραδοσιακά τυριά, ντόπιο λουκάνικο, πίτες, φρούτα κ.ά.
Η βόλτα στην παραλία κάτω από τους φοίνικες, που περνάει από εστιατόρια, καφέ και μαγαζιά, οδηγεί στο βυζαντινό κάστρο-ορόσημο της περιοχής.
Πιο κάτω, το αρχαιολογικό πάρκο, με τα ψηφιδωτά δάπεδα ρωμαϊκών επαύλεων, είναι από τα πιο όμορφα στον κόσμο σύμφωνα με την UNESCO, που έχει συμπεριλάβει όλη την πόλη της Πάφου στον κατάλογο των μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Από κοντά είναι εκπληκτικά καλοδιατηρημένα. Αξίζει να πάτε με ξεναγό, για να μάθετε ή να θυμηθείτε πόσο ωραία είναι η αρχαία ελληνική μυθολογία. Κάθε σκηνή από αυτές που «πατούσαν» οι ευγενείς από τον 2ο αιώνα μ.Χ. κιόλας απεικονίζει κι από έναν μύθο. «Ολοι οι ξένοι φεύγουν από δω και θέλουν σαν τρελοί να διαβάσουν μυθολογία», μας λέει η ξεναγός μας. Βασικά, κι εγώ το ίδιο έκανα.
Μετάβαση
Απευθείας πτήσεις από την Αθήνα φτάνουν στη Λάρνακα σε 1 ώρα και 45΄. Τα εισιτήρια ξεκινούν από 90 ευρώ. (Η έρευνα έγινε στις 31/03 για την περίοδο από 29/05 έως 14/06/2017 στο airtickets.gr.). Η Πάφος απέχει από το αεροδρόμιο της Λάρνακας 133 χλμ. (περίπου μιάμιση ώρα οδικώς). Το αεροδρόμιο της Πάφου συνδέεται αεροπορικώς με τα Χανιά και τη Θεσσαλονίκη.
Διαμονή
• Leptos Calypso Hotels Public Ltd. (www.leptoscalypso.com.cy). Αλυσίδα ξενοδοχείων με δύο μονάδες 5 αστέρων και δύο μονάδες 3 αστέρων στην περιοχή της Πάφου. Κοντά στο αρχαιολογικό πάρκο θα βρείτε το Basilica Resort (τηλ. +357 26-938487, από 85 ευρώ), ενώ δίπλα στη χερσόνησο του Ακάμα το Coral Beach Hotel & Resort (τηλ. +357 26-881000, από 200 ευρώ) για πολυτελή διαμονή. Το Paphos Gardens Resort (τηλ. +357 26-882000, από 85 ευρώ) προσφέρει πλούσιες δραστηριότητες για παιδιά. Το Sentido Thalassa Coral Bay (τηλ. +357 26-881500, από 230 ευρώ) έχει θέα στον κόλπο των Κοραλλίων και διαθέτει εγκαταστάσεις για αναζωογόνηση.
• Almyra (Ποσειδώνος 12, www.almyra.com). Στην παραλία της Κάτω Πάφου, με υπέροχη θέα στο βυζαντινό κάστρο, υπηρεσίες ευεξίας αλλά και αθλητικές δραστηριότητες. Από 220 ευρώ.
• Constantinou Bros Athena Beach Hotel (Λ. Θεάς Αφροδίτης, www.athena-cbh.com). Σε ειδυλλιακή τοποθεσία μπροστά στη θάλασσα, με υπηρεσίες spa, ιδιαίτερα δημοφιλές για γάμους. Από 115 ευρώ.
Για κρατήσεις που αφορούν τη διαμονή σας επισκεφθείτε τo: www.booking.com
Φαγητό
• Laona Restaurant (Βότση 6,+357 26-937121, +357 99-548026). Ταβέρνα με παραδοσιακή ελληνοκυπριακή κουζίνα, από το 1986.
• Akis Tavern (Αχέλεια). Πιάστε θέση σε ένα από τα τραπέζια στον κήπο και ευχαριστηθείτε καλό φαγητό.
Μη χάσετε
• Τη Φιλαρμονική του Βερολίνου, που δίνει το ετήσιο «Κονσέρτο της Ευρώπης» στην Πλατεία Κάστρου. 1/5.
• Το Διεθνές Φεστιβάλ Κινουμένων Σχεδίων Υπαίθρου της Κύπρου, στο χωριό Κούκλια,όπου βρισκόταν η σημαντική αρχαία Παλαίπαφος. 19-22 /7.
• Καλλιτεχνικά σχήματα από όλο τον κόσμο, που προσεγγίζουν το αρχαίο δράμα με δικό τους τρόπο, στο αρχαίο ωδείο Πάφου. 9-30/7, 21.00
• Την ξενάγηση με πανσέληνο στους Τάφους των Βασιλέων. 23/7.
• Τη συναυλία βαλκανικής μουσικής του Γκόραν Μπρέγκοβιτς στην Πέτρα του Ρωμιού. 5/8
• Την έκθεση πολυμέσων Archaeomusica, στο Κέντρο Επισκεπτών του Αρχαιολογικού Πάρκου. 21/5-30/9
• Την έκθεση «Στα χνάρια των ξένων» με φωτογραφίες από το «μωσαϊκό εθνικοτήτων» της Πάφου. 8-24/9
ΠΑΦΟΣ 2017: Η πολιτιστική πρωτεύουσα «φοράει» τα γιορτινά της
Σχεδόν 1.500 δημιουργοί και καλλιτέχνες, 152 έργα και 300 δράσεις θα δημιουργήσουν μια χρονιά γιορτής, διαλόγου και ανταλλαγής, η οποία αναμφίβολα θα σημαδέψει την Πάφο και τους ανθρώπους της, μετατοπίζοντας το κέντρο βάρους της καθημερινότητάς τους προς τη μεριά του πολιτισμού, της τέχνης και της ομορφιάς.
Aνοιχτό Εργοστάσιο Πολιτισμού
Η κεντρική ιδέα του προγράμματος της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης – Πάφος 2017 βασίζεται σε μια παράδοση χιλιάδων χρόνων, τότε που ο πολιτισμός αναπτυσσόταν σε ανοιχτούς χώρους και στην παραδοχή ότι υπάρχει ανάγκη για έναν νέο τρόπο σκέψης, ζωής και αντίδρασης, έτσι ώστε να επανασυνδεθούν οι ανθρώποι με τους ανοιχτούς χώρους της πόλης και της επαρχίας. Το Ανοιχτό Εργοστάσιο Πολιτισμού θα ταξιδέψει σε όλες τις περιοχές και τις κοινότητες της Πάφου, προβάλλοντας μαζικά τις δραστηριότητες του προγράμματος και δημιουργώντας έναν κοινό χώρο επικοινωνίας για όλους. Στόχος της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης Πάφος 2017 είναι η ενεργός συμμετοχή των τοπικών και εθνικών πολιτιστικών φορέων, η συμμετοχή καλλιτεχνών από ολόκληρο τον κόσμο και η επίτευξη μιας βιώσιμης πολιτιστικής συνεργασίας που θα παραμείνει στην πόλη ως κληρονομιά.
Οι σημαντικές εκδηλώσεις
Σημείο αναφοράς για το «Πάφος 2017» είναι η Πρωτομαγιά. Την ημέρα αυτή, η περίφημη και παγκοσμίου φήμης Φιλαρμονική του Βερολίνου θα ταξιδέψει στην Πάφο –για να σημάνει το πιο σπουδαίο καλλιτεχνικό γεγονός του Οργανισμού– και να «μαγέψει» το κοινό όχι μόνο της Κύπρου, αλλά και της Ευρώπης, καθώς η ζήτηση γι’ αυτή την παράσταση φαίνεται ότι έχει ήδη κερδίσει το ευρωπαϊκό ενδιαφέρον! Ενα άλλο γεγονός-σταθμός που πρόκειται να λάβει χώρα την 1η Ιουλίου είναι η μεγάλη καλοκαιρινή εκδήλωση «Αέναα Ταξίδια». Ενα φαντασμαγορικό υπερθέαμα, το οποίο αφηγείται τις περιπέτειες των ταξιδιωτών που πέρασαν από την Πάφο από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Μεταξύ Μαΐου και Σεπτεμβρίου οι εκδηλώσεις θα βρίσκονται στο απόγειο, χωρίς όμως να υστερούν και οι υπόλοιποι μήνες.
Σε αυτό το «θερμό» διάστημα θα βρεθούν μεταξύ άλλων στην Πάφο η διάσημη ηθοποιός Σαρλότ Ράμπλινγκ για μια θεατρική απαγγελία έργων του Καβάφη, η γνωστή ερμηνεύτρια Ούτε Λέμπερ για μια συναυλία με τα έργα των Κουρτ Βάιλ και Μπρεχτ, οι σπουδαίοι Ιάπωνες τυμπανιστές Yamato, ο Γκόραν Μπρέγκοβιτς με τους «αθάνατους» «γάμους και κηδείες του», η Ελευθερία Αρβανιτάκη με ένα ολοκαίνουργιο πρόγραμμα, που αναμένεται να εντυπωσιάσει, ο Αλκίνοος Ιωαννίδης σε μια μοναδική και ανεπανάληπτη συνάντηση με την Καρίν Πολβάρτ, η διάσημη Ισπανίδα ερμηνεύτρια Λουθ Κασάλ και η φημισμένη Μίσια των Φάδος. Ωστόσο, σε όλη τη διάρκεια του χρόνου θα υπάρχουν πολλές ακόμα, μικρής ή μεγάλης κλίμακας, εκδηλώσεις σε όλους τους τομείς των τεχνών, αλλά και της εμπλοκής της τοπικής κοινωνίας στον θεσμό.