KARIM AMELLAL
Μπλε άσπρο μαύρο
μτφρ.: Μιχαήλ Μητσός
εκδ. Πόλις, σελ. 435
Ο Καρίμ Αμελάλ είναι από τους χαρακτηριστικούς εκπροσώπους μιας νέας, ανερχόμενης «αστικής τάξης», της λεγόμενης beurgeoisie, δηλαδή των γαλλόφωνων Αράβων (beurs) από το Μαγκρέμπ, που εγκαταλείπουν τα γαλλικά προάστια και ενσωματώνονται δυναμικά στη γαλλική κοινωνία, αρχής γενομένης από τον Ζιντάν (Ζιζού) και τον Μπενζεμά, χάρις στην Εθνική Γαλλίας. Το μυθιστόρημά του κινείται σε αντίθετη τροχιά από εκείνο του Μισέλ Ουελμπέκ και του Μπουαλέμ Σανσάλ, όπως κι ο ίδιος παραδέχεται προγραμματικά: «Ενιωσα την ανάγκη να γράψω ένα αντίθετο αφήγημα, ένα μυθιστόρημα που προτείνει μια άλλη αντίληψη για τον κόσμο». Αρκεί όμως αυτό το κίνητρο από μόνο του να συγκροτήσει ένα λογοτεχνικό σύμπαν που θα αντιπαρατεθεί με μια ενδεχόμενη πολιτική δυστοπία, αναφορικά με τη Μαρίν Λεπέν και το Εθνικό Μέτωπό της;
Η ειδοποιός διαφορά σε αυτή τη συγγραφική αντίστιξη έγκειται στο ότι ο μεν Ουελμπέκ επιχειρεί, και καταφέρνει πειστικά, να «μπει στο πετσί ενός μουσουλμάνου», του οποίου η εκλογή στο ανώτατο πολιτικό αξίωμα θα λειτουργούσε, υπό προϋποθέσεις, σαν ανάχωμα στη γαλλική Ακροδεξιά, ο δε Αμελάλ, από τη θέση του Γάλλου (όχι Γαλάτη) citoyen, ουσιαστικά καταγράφει περισσότερο παρά συλλαμβάνει τους κραδασμούς που ενδέχεται να επιφέρει μια εκλογή της ακροδεξιάς Μαρίν Λεπέν στη γαλλική προεδρία.
Ο αφηγητής, ένα υψηλόβαθμο και επιτυχημένο στέλεχος στη μεγαλύτερη επενδυτική τράπεζα της Γαλλίας, είναι «επισήμως καλά», όπως διαπιστώνει στην αρχή του μυθιστορήματος, όταν ένα μάλλον τυχαίο περιστατικό από τον εργασιακό χώρο θα τον ωθήσει στο να αποτινάξει σιγά σιγά τις ψευδαισθήσεις, νιώθοντας πως στον επερχόμενο πόλεμο είναι «ταυτόχρονα ο δήμιος και το θύμα». Η απρόσμενη νίκη της Μιρέιγ Λεφέκ και του Εθνικού Κόμματος σε μια απόμακρη γωνία του Hexagone θα αρχίσει να πυροδοτεί τηλεοπτικά τοκ σόου, ανεξέλεγκτες αντιδράσεις γύρω από φλέγοντα θέματα κοινωνικής σταθερότητας, ασφάλειας και μιας μετανάστευσης, στα όρια της μετακίνησης πληθυσμών, προς τη Γηραιά Ηπειρο, που αναπυροδοτούν κοινωνικές εντάσεις και θέτουν σε αμφισβήτηση ένθεν κακείθεν την 5η Γαλλική Δημοκρατία. Ολοι, όπως και στη χώρα μας, μιλούν για κρίση (στα όρια του Frexit) κι όλοι, όπως και στη χώρα μας, είναι μέρος του προβλήματος και των λύσεων που εμπορεύονται.
Ο Αμελάλ συνθέτει ένα μυθιστόρημα-χρονικό σε συμπυκνωμένο προβολικό χρόνο, στοχεύοντας με τη λογοτεχνική του παρέμβαση να προλάβει το πιθανό «ατύχημα» στην επικείμενη εκλογική σύγκρουση. Η Le Monde μάλιστα εντοπίζει, στην υπερβολή, παράλληλες τροχιές με το «Μόνος στο Βερολίνο» του Χανς Φαλάντα, την ίδια στιγμή που η μητέρα του αφηγητή φοβάται την εγκαθίδρυση μιας δικτατορίας α λα Φράνκο. Η «ποιητική και επιδραστική γλώσσα» του (Le Monde) μπορεί και σκιαγραφεί αδρά τους ήρωες, αποδίδοντας το κλίμα σύγχυσης, ανησυχίας και φόβου που επικρατεί στη Γαλλία, αλλά και τη διαδικασία συνειδητοποίησης του αφηγητή, όταν ξυπνήσει από τον λήθαργο και κατανοήσει την αξία του πολίτη που προασπίζεται τη δημοκρατία. Από την άλλη, ο συγγραφέας αυτοπαγιδεύεται στην αντιφατική πολιτική επικαιρότητα σ’ ένα μάλλον κουραστικό παιγνίδι με τους μεταμφιεσμένους πρωταγωνιστές της και στον διδακτισμό μέσω της μυθοπλασίας. Η κριτική που ασκεί στο «σύστημα», τους «Αραβες υπηρεσίας» και στην «Αριστερά της διαχείρισης» είναι μάλλον επιδερμική και το σενάριο τρόμου, μεταξύ πραξικοπήματος και υπονομευτικής δράσης, υπερβολικό. Αυτός ο εγκλωβισμός προέρχεται πρωτίστως από την ίδια τη γαλλική κοινωνία, εξίσου παγιδευμένη, όπως και η Ευρώπη, ανάμεσα στον Διαφωτισμό και τη βαρβαρότητα, και το πολιτικό θρίλερ του Αμελάλ, αν και συναρπαστικό, θέτει περισσότερα πολιτικά και λογοτεχνικά ζητήματα από εκείνα που καλείται ο αναγνώστης να απαντήσει.