Τι συμβαίνει στην άλλη πλευρά του Αιγαίου με το προσφυγικό; Ο Τούρκος δικηγόρος Ντεμάν Γκιουλέρ, μέλος της οργάνωσης «Δικηγόροι για την ελευθερία», επισκέφθηκε πρόσφατα τη Λέσβο, για να μιλήσει σε εκδήλωση του «Συντονισμού για το προσφυγικό» και να συναντηθεί με Ελληνες δικηγόρους που εμπλέκονται στο ζήτημα. Ο κ. Γκιουλέρ μίλησε στην «Κ» παραχωρώντας σημαντικά στοιχεία για τα 3 εκατ. προσφύγων και μεταναστών που ζουν στην Τουρκία, το πλαίσιο της τουρκικής νομοθεσίας και την κοινή δήλωση Ε.Ε. – Τουρκίας που συμπλήρωσε ένα χρόνο εφαρμογής της.
«Στα προαναχωρησιακά κέντρα επικρατούν συνθήκες φυλακής, πρόσφυγες βρίσκονται σε ένα δωμάτιο 23 ώρες της ημέρας, δεν υπάρχουν διερμηνείς και εντοπίζονται προβλήματα στο αίτημα για νομική προστασία, οι περισσότεροι πληρώνουν για τα φάρμακά τους, υπάρχει μεγάλη έλλειψη σε προσωπικό», αναφέρει.
Η πλειονότητα των προσφύγων είναι Σύροι (περισσότεροι στην Τουρκία από ό,τι σε Αίγυπτο, Ιράκ, Ιορδανία, Λίβανο) και ακολουθούν οι υπήκοοι Ιράκ, Ιράν, Αφγανιστάν και αφρικανικών κρατών. Στην τουρκική πόλη Ούρφα, 2 εκατ. κατοίκων, ζουν 500.000 πρόσφυγες. Μόνο το ένα τέταρτο των προσφύγων ζει σε καταυλισμούς, οι υπόλοιποι ζουν σε εγκαταλελειμμένα σπίτια, σε αποθήκες ή στους δρόμους και σε πάρκα. Τα μεγαλύτερα προβλήματα των προσφύγων, λέει ο κ. Γκιουλέρ, είναι η πορνεία και η επαιτεία: «Οι γυναίκες και τα παιδιά γίνονται αντικείμενα εργασιακής και σεξουαλικής εκμετάλλευσης. Οι οικογένειες στον δρόμο αποτελούν καθημερινότητα». Ενα άλλο πρόβλημα είναι η ανεργία. «Ακόμη κι εκείνοι που βρίσκουν δουλειά δεν εργάζονται σε ανθρώπινες συνθήκες, αλλά ανασφάλιστοι και με εξαιρετικά χαμηλό μεροκάματο».
Επίσης, «πολλά παιδιά εξαναγκάζονται να παντρευτούν, άλλωστε η πολυγαμία είναι κοινή. Οι γυναίκες πρόσφυγες επιλέγονται ως δεύτερες ή τρίτες σύζυγοι και χωρίς νομικά δικαιώματα. Επίσης επιλέγονται από ηλικιωμένους άντρες ή νοητικά ανάπηρους με αντάλλαγμα κάποια χρήματα».
Σε ό,τι αφορά το ζήτημα της περίθαλψης, οι πρόσφυγες έχουν δικαιώματα, εφόσον παραλάβουν την ειδική ταυτότητα. «Πρακτικά όμως υπάρχουν πολλά εμπόδια, όπως η γλώσσα και οι πολιτισμικές διαφορές. Ενώ, εμφανίζονται εκ νέου αρρώστιες όπως ελονοσία ή πολιομυελίτιδα». Μιλώντας για την εκπαίδευση, ο κ. Γκιουλέρ τόνισε ότι το 75% των παιδιών δεν έχει πρόσβαση σε αυτήν. «Η Τουρκία δεν καλύπτει το κόστος των εξόδων εκπαίδευσης εκείνων που ζουν εκτός καταυλισμών».
Το νομικό πλαίσιο
Πριν από το 2013 στην Τουρκία δεν υπήρχε νομικό πλαίσιο για το προσφυγικό. Με τους αλλοδαπούς ασχολούνταν η αστυνομία και το υπουργείο Εξωτερικών. Το 2013 δημιουργείται από την κεντρική διοίκηση οργανισμός μετανάστευσης και το περίφημο άρθρο 91 που χορηγεί προσωρινή προστασία στους Σύρους πρόσφυγες. Οι υπόλοιπες εθνικότητες (Ασιάτες, Αφρικανοί) ζητούν άσυλο στην Τουρκία από την Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες. Οπως εξηγεί ο κ. Γκιουλέρ, αν ένας Πακιστανός βρεθεί στην Αγκυρα και ζητήσει άσυλο από την Υπατη Αρμοστεία, θα πρέπει να περιμένει και δύο χρόνια για να εξεταστεί η αίτησή του. Μέχρι τότε θα πρέπει να παραμένει σε συγκεκριμένες, συνήθως επαρχιακές πόλεις και κάθε εβδομάδα να δίνει το «παρών» στις τουρκικές αρχές. Στο διάστημα αναμονής δεν του παρέχεται φαγητό, στέγη ή χρήματα. Μόνο μια ειδική ταυτότητα, με την οποία μπορεί να ζητήσει εργασία και ιατρική περίθαλψη. «Ομως είναι απίθανο να βρει κανείς δουλειά ή όταν βρίσκει αμείβεται με πολύ λιγότερα χρήματα από όσα παίρνουν οι Τούρκοι και δεν μπορεί να πληρώσει για στέγη», σχολιάζει. Ετσι, επιχειρεί να επιστρέψει στα μεγάλα κέντρα, Αγκυρα ή Κωνσταντινούπολη, και να διαπραγματευθεί με δουλέμπορους ένα ποσό για να φύγει για την Ευρώπη. Φεύγοντας από την περιοχή όπου έπρεπε να δίνει το «παρών» μία φορά την εβδομάδα, χάνει το δικαίωμα να πάρει άσυλο.