«Ολοι είναι ενθουσιασμένοι. Πέρασαν τόσα χρόνια που πολλοί δεν πίστευαν ότι η Ελλάδα θα προχωρούσε τελικά στην κύρωση της συμφωνίας για τις Πρέσπες». Η Βιβή Ρουμελιώτου, υπεύθυνη δράσεων πολιτικής της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών, που βρίσκεται στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής, μεταφέρει το «κλίμα» από μία από τις ωραιότερες στην απομόνωσή τους περιοχές της Ελλάδας. Η κύρωση από τη Βουλή της συμφωνίας για τη δημιουργία του πρώτου διασυνοριακού πάρκου με την Αλβανία και την ΠΓΔΜ ανοίγει έναν νέο δρόμο για την περιοχή και όλοι στην ακριτική περιοχή ανυπομονούν να δουν τι θα φέρει.
Στην αρχή, όμως, η είδηση αντιμετωπίστηκε με επιφυλακτικότητα. Η κύρωση της τετραμερούς συμφωνίας ανάμεσα στις τρεις χώρες που μοιράζονται την περιοχή των Πρεσπών και την Ευρωπαϊκή Ενωση «για την προστασία και την αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής του Πάρκου Πρεσπών» ήταν μία από τις… πλέον ακατανόητες διεθνείς εκκρεμότητες της χώρας μας. Οι υπόλοιπες τρεις πλευρές την είχαν κυρώσει εδώ και χρόνια και δεν συνέτρεχε κανένας εμφανής λόγος για να παραμείνει η υπόθεση τόσα χρόνια στο συρτάρι του υπουργείου Περιβάλλοντος.
Εν πάση περιπτώσει, η συμφωνία αποτελεί πλέον νόμο του κράτους (ν.4453/17) με την υπογραφή και του Προέδρου της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου. Και πλέον έρχεται η ώρα της εφαρμογής της που δεν είναι απλή υπόθεση, καθώς η χώρα μας δεν έχει ανάλογη εμπειρία. «Η συμφωνία δεσμεύει την Ελλάδα, την Αλβανία και την ΠΓΔΜ να συνεργαστούν σε επίπεδο υπηρεσιών των υπουργείων Περιβάλλοντος, σε επίπεδο εμπλεκομένων αρχών», εξηγεί η κ. Ρουμελιώτη. «Η συμφωνία δεν υποδεικνύει στα κράτη με ποιον τρόπο να διαχειριστούν την Πρέσπα, αλλά επιβάλλει να καθίσουν όλοι γύρω από το ίδιο τραπέζι και να συζητήσουν: Πώς θα συνδιαχειριστούν το νερό και τους άλλους τομείς που επηρεάζει η συμφωνία, δηλαδή την πρωτογενή παραγωγή και τον τουρισμό».
Η Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών εκτιμά ότι η περιοχή έχει μεγάλη προοπτική στην ανάπτυξη ενός μοντέλου ήπιου τουρισμού. «Πολλοί Ελληνες τουρίστες συχνά μας ρωτούν πώς μπορούν να επισκεφθούν ολόκληρη τη λεκάνη των λιμνών. Πιστεύουμε ότι ένα ενιαίο τουριστικό προϊόν, το οποίο θα προβληθεί από τις τρεις χώρες με κοινό τρόπο θα έχει μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία».
Η κίνηση βέβαια περιμετρικά της λίμνης δεν είναι απλή υπόθεση. Σήμερα ο ταξιδιώτης πρέπει να κάνει ένα μεγάλο κύκλο, μέσω των συνοριακών διαβάσεων με την Αλβανία (Κρυσταλλοπηγή) και την ΠΓΔΜ (Νίκη). «Οι δήμαρχοι ζητούν να ανοίξουν διασυνοριακές διαβάσεις αλλά το ζήτημα αυτό είναι το πιο σύνθετο, καθώς άπτεται του διμερούς προβλήματος που έχουμε με τα Σκόπια», εξηγεί η κ. Ρουμελιώτου. «Ωστόσο, αυτό δεν πρέπει να μας σταματά».
Η είδηση κυκλοφόρησε γρήγορα και στις απέναντι όχθες της λίμνης. Η Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών συνεργάζεται στενά από το 2000 (οπότε και είχε γίνει η κοινή διακήρυξη των πρωθυπουργών των τριών χωρών) με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις MES από την ΠΓΔΜ και PPNEA από την Αλβανία. Από το 2013 δημιούργησαν ένα κοινό δίκτυο, το PrespaNet, προκειμένου να συζητούν για τα προβλήματα και να αναζητούν χρηματοδότηση. «Ο ενθουσιασμός τους ήταν μεγάλος, δεν το πίστευαν», λέει η κ. Ρουμελιώτου. Η συμφωνία προβλέπει τη σύσταση ορισμένων οργάνων που θα δώσουν μια συστηματική βάση στην τετραμερή επικοινωνία. Η σημαντικότερη είναι η Επιτροπή Διαχείρισης Πάρκου Πρεσπών, στην οποία συμμετέχουν εκπρόσωποι των υπουργείων Περιβάλλοντος, των δήμων, των φορέων των τριών Εθνικών Πάρκων, της Συνθήκης Ramsar, περιβαλλοντικές οργανώσεις κ.λπ. Η έδρα της γραμματείας του θα είναι για τα πρώτα τέσσερα χρόνια σε ελληνικό έδαφος, στον Αγιο Γερμανό. Η επιτροπή θα πρέπει να κάνει ένα κοινό διαχειριστικό σχέδιο, να προτείνει παρεμβάσεις, να αναζητεί χρηματοδότηση, να διαβουλεύεται με την τοπική κοινωνία.
«Φωτεινό παράδειγμα»
«Πρέπει να καταλάβετε το εξής: κάθε προσπάθεια στις Πρέσπες είναι καταδικασμένη αν δεν βασίζεται στη συνεργασία», εξηγεί η κ. Ρουμελιώτου. «Οσο καλό κι αν είναι το σχέδιο διαχείρισης που θα ετοιμάσει μια χώρα, αν ο γείτονάς σου κάνει το αντίθετο τότε δεν θα έχει αποτέλεσμα. Στόχος όλων μας είναι το διακρατικό Πάρκο Πρεσπών να πετύχει, να γίνει ένα φωτεινό παράδειγμα σε μια εποχή γενικευμένης εσωστρέφειας».