Αγοράζουμε λιγότερο ψωμί και γάλα, κόψαμε το κάπνισμα ή προμηθευόμαστε λαθραία τσιγάρα, αλλά για να αισθανθούμε καλύτερα πηγαίνουμε αρκετά συχνά στο κομμωτήριο. Πρόκειται για μερικές από τις καταναλωτικές τάσεις που διαμορφώθηκαν σταδιακά από το 2010 και μετά στην ελληνική κοινωνία, προκαλώντας –σε συνδυασμό με μια σειρά κανονιστικών αλλαγών– ανακατατάξεις του επιχειρηματικού χάρτη, ειδικά σε ό,τι αφορά το κρίσιμο για την ελληνική οικονομία κομμάτι των λιανικών πωλήσεων. Τάσεις που αποτυπώνονται στα στοιχεία του Γενικού Εμπορικού Μητρώου, τα οποία επεξεργάστηκε και ανέλυσε η Endeavor Greece και παρουσιάζει σήμερα η «Καθημερινή». Πρόκειται για στοιχεία που αφορούν ειδικά τις λιανικές πωλήσεις, συμπεριλαμβανομένου του κλάδου εστίασης.
Η μείωση των αγορών που θεωρούνται ακόμη και περιττές, όπως για παράδειγμα τα γλυκά σε συνδυασμό με την απελευθέρωση του λεγόμενου bake off (ολοκλήρωση έψησης κατεψυγμένης ζύμης) εντός των σούπερ μάρκετ οδήγησε σε δραστική συρρίκνωση των αρτοποιείων – ζαχαροπλαστείων. Οι καταναλωτές δεν προμηθεύονται από τους φούρνους της γειτονιάς ούτε τα προϊόντα γάλακτος, προτιμώντας τις προσφορές που έχουν τη δυνατότητα να κάνουν τα σούπερ μάρκετ στα επώνυμα προϊόντα ή τα φθηνότερα γάλατα ιδιωτικής ετικέτας. Ετσι, ενώ το 2012 ιδρύθηκαν 417 φούρνοι – ζαχαροπλαστεία, το 2016 οι συστάσεις ήταν μόλις 162, ενώ την ίδια χρονιά ήταν πολύ περισσότερα τα «λουκέτα» στην κατηγορία (226).
Θεαματική, επίσης, είναι η μείωση το 2016 σε σύγκριση με το 2012 της ίδρυσης νέων περιπτέρων. Ετσι, ενώ το 2012 τα περίπτερα αποτελούσαν την κατηγορία λιανικής που βρισκόταν στην πέμπτη θέση από πλευράς νέων συστάσεων (753), το 2016 ιδρύθηκαν μόλις 242 νέα περίπτερα (μείωση 68%), ενώ την ίδια χρονιά έκλεισαν 383. Η υπερφορολόγηση των καπνικών προϊόντων οδήγησε στη μείωση των πωλήσεων νόμιμων ειδών της κατηγορίας, ενώ η κρίση προκάλεσε επίσης τη μείωση της αγοράς εφημερίδων και περιοδικών, αλλά και σοκολατοειδών – ζαχαρωδών που αποτελούν τις λεγόμενες «αυθόρμητες αγορές». Τον κλάδο επηρέασαν και οι αλλεπάλληλες αλλαγές στο καθεστώς αδειοδότησης με την απελευθέρωση αρχικά της χορήγησης αδειών το 2011, αλλά με μερική επαναρρύθμιση στη συνέχεια το 2014 και το 2015.
Στα… μαγκάλια
Η αύξηση της τιμής του πετρελαίου θέρμανσης που οδήγησε στο να θεωρείται το καλοριφέρ πολυτέλεια και τα ελληνικά νοικοκυριά να έχουν ως μοναδική πηγή θέρμανσης τα τζάκια ή τα αυτοσχέδια μαγκάλια προκάλεσε τα πρώτα χρόνια της κρίσης τη σύσταση σωρείας επιχειρήσεων που πωλούσαν καυσόξυλα. Ωστόσο, σε σύγκριση με το 2016 οι συστάσεις μειώθηκαν κατά 91%. Η μαζική δημιουργία επιχειρήσεων που είναι αποτέλεσμα πρόσκαιρων τάσεων οδηγεί βραχυπρόθεσμα και σε μαζικά λουκέτα, επισημαίνουν τα στελέχη της Endeavour Greece.
Η επιχειρηματικότητα ανάγκης που παρατηρείται στην Ελλάδα προ και εν μέσω κρίσης είναι εμφανής άλλωστε και στα ακόλουθα στοιχεία: το 2016, όπως και το 2012, την πρώτη θέση από πλευράς συστάσεων καταλαμβάνουν τα καφέ-μπαρ (1.955 επιχειρήσεις ή το 19,1% του συνόλου) και στη δεύτερη ακολουθεί η συναφής κατηγορία των εστιατορίων (1.535 επιχειρήσεις ή το 15% του συνόλου της λιανικής). Οι δύο αυτές κατηγορίες κατέχουν, όμως, την πρωτιά και στα «λουκέτα». Το 2016 διεγράφησαν από το ΓΕΜΗ 1.852 επιχειρήσεις καφέ-μπαρ και 1.269 εστιατόρια. Χωρίς, βεβαίως, το παραπάνω να σημαίνει ότι όλες οι περιπτώσεις δραστηριοποίησης στη μαζική εστίαση είναι ευκαιριακές. Ο καλλωπισμός, πάντως, εξακολουθεί να θεωρείται σημαντικός με συνέπεια τα κομμωτήρια – επιχειρήσεις περιποίησης νυχιών να βρεθούν το 2016 στην πρώτη πεντάδα των επιχειρήσεων με τις περισσότερες συστάσεις, αλλά και με τις περισσότερες διαγραφές, αν και το ισοζύγιο παραμένει θετικό.
Συνολικά, σε όλες τις κατηγορίες λιανικής το 2016 ιδρύθηκαν 10.228 νέες επιχειρήσεις, κατά 41% λιγότερες σε σύγκριση με το 2012. Το χειρότερο, βεβαίως, ήταν το αρνητικό ισοζύγιο για το 2016, καθώς οι διαγραφές ήταν 10.925, δηλαδή περισσότερες κατά 697 από τις συστάσεις.