«Ακη, πότε μπήκε ο Ολλανδός στο σπίτι, θυμάσαι;». Η κ. Κατερίνα Βασιλειάδου απομάκρυνε λίγο το ακουστικό για να απευθυνθεί στον άντρα της. Το τηλεφώνημά μας τους είχε βρει στο τραπέζι του φαγητού, περίπου στις 2 το μεσημέρι. «Κάποια στιγμή μέσα στον Ιανουάριο, δεν θυμάμαι τώρα ακριβώς. Αλλά βγήκε, δεν είναι μέσα τώρα». Μιλούν με απόλυτη φυσικότητα για κάτι μάλλον εξωφρενικό. Μια ωραία μέρα, ένας άγνωστος βρέθηκε να μένει στη μονοκατοικία τους στην Ανω Πόλη της Θεσσαλονίκης.
Το ζευγάρι είχε ξεκινήσει τις εργασίες για την ανακατασκευή του σπιτιού πριν από τα Χριστούγεννα. Για οικογενειακούς λόγους, διέκοψαν για τρεις εβδομάδες τις εργασίες, τα συνεργεία έφυγαν από τον χώρο. Στο διάστημα αυτό, οι γείτονες παρατήρησαν κινητικότητα στο σπίτι. Μπαινόβγαινε ένας νεαρός που μετέφερε τα πράγματά του. «Είστε νέος γείτονας;» τον ρώτησε κάποιος. «Ναι, εγώ μένω εδώ τώρα», απάντησε εκείνος. Δεν πέρασαν πολλές μέρες και ένας γνωστός πετυχαίνει την κ. Βασιλειάδου στην πόλη. «Τελικά το νοικιάσατε το σπίτι ε;» της λέει. «Τι εννοείς;» απαντάει έκπληκτη εκείνη. «Δεν το νοικιάσαμε, ακόμη το φτιάχνουμε». «Γι’ αυτό δεν μας ειδοποίησε έγκαιρα η γειτονιά», λέει η κ. Βασιλειάδου στην «Κ». «Ο ίδιος τους είχε πει ότι το νοίκιασε».
Το ζευγάρι έσπευσαν στο σπίτι, όπου διαπίστωσαν ότι είχε στηθεί ολόκληρο νοικοκυριό. «Είχε κουβαλήσει κρεβάτια, στρώματα, τα πάντα. Μέσα ήταν και δικά μας πράγματα φυσικά αλλά δεν τα είχε πειράξει». Στις πόρτες είχε κολλήσει ένα γράμμα προς τους γείτονες που έλεγε: «Χαίρετε, είμαι ο Φρέντερικ, 31 χρονών από την Ολλανδία και με τους φίλους μου τις προάλλες είδαμε ένα άδειο σπίτι που θα θέλαμε να χρησιμοποιήσουμε. Ψάχνουμε για κτίρια που έχουν μείνει αχρησιμοποίητα για αρκετό καιρό γιατί θέλουμε να τους δώσουμε αξία και πάλι. Θα θέλαμε μια καλή σχέση με σας και τον ιδιοκτήτη, να βρούμε έναν τρόπο να χρησιμοποιήσουμε και να αναβαθμίσουμε το σπίτι. Δεν θέλουμε να έχουμε στην κατοχή μας το κτίριο, όμως βλέπουμε τη σημασία να το χρησιμοποιήσουμε δίνοντάς το (sic) κοινωνική αξία. Εχουμε φτιάξει μια ηλεκτρονική ιστοσελίδα όπου μπορείτε να μπείτε και να διαβάσετε περισσότερα σχετικά με αυτή την ιδέα. Καθαρίσαμε την κουζίνα και το ένα δωμάτιο. Πριν από περαιτέρο (sic) βήματα προσπαθούμε να διαπραγματευτούμε μαζί σας και να καταλήξουμε σε μια κατάσταση στην οποία όλοι μπορούμε να βγούμε κερδισμένοι. Η ιδέα είναι να μπορούμε να χρησιμοποιούμε το σπίτι με αντάλλαγμα τη συντήρηση και αναβάθμισή του ώντας (sic) υπεύθυνοι για όλους τους λογαριασμούς. Θα θέλαμε να στεγάζονται κοινωνικές δραστηριότητες σε αυτό το σπίτι όπως ανοιχτή δανειστική βιβλιοθήκη, συλλογική κουζίνα, χώρος για την ψυχαγωγία παιδιών, ανταλλαγή ρούχων, γλώσσας, τέχνης, όλα αυτά έξω από μια καπιταλιστική φιλοσοφία. Περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε και στο Ιντερνετ. Θα θέλαμε να σας γνωρίσουμε από κοντά και να συζητήσουμε για όλα αυτά μαζί σας. Φρέντερικ».
Φυσικά απευθύνθηκαν στην αστυνομία, που έσπευσε. «Μας είπαν ότι επειδή είναι μόνον ένας μπορούν να τον βγάλουν. Από τρία άτομα και πάνω η υπόθεση πρέπει να πάει δικαστικά. Να υπάρξει παρέμβαση εισαγγελέα, να οριστεί δικάσιμος και να βγει η απόφαση. Μπορεί για μήνες, δηλαδή, ο άλλος να είναι στο σπίτι σου κανονικά». Ο Φρέντερικ δεν προέβαλε αντίσταση στους αστυνομικούς ούτε ήταν εριστικός προς τους ιδιοκτήτες. «Μας είπε “το βρήκα το σπίτι, μου άρεσε, μπήκα”. Μας μίλησε για ένα νόμο στην Ολλανδία που επιτρέπει να καταλαμβάνεις άδεια κτίρια». Οπως έμαθαν, παίζει μουσική με την κιθάρα του στην Αριστοτέλους για το χαρτζιλίκι του.
Κοινωνικό κίνημα
Το θυροκολλημένο σημείωμα στο σπίτι παρέπεμπε σε μια ιστοσελίδα, το elefterospitigreece.weebly.com. «Καλώς ήρθες στο ελεύθερο σπίτι», διαβάζουμε σε αυτή. «Αυτή είναι μια πλατφόρμα που έχει σαν στόχο να χαρτογραφήσει τους παραμελημένους/εγκαταλειμμένους χώρους και να τους διαμορφώσει σε πόλους αυτονομίας και δημιουργικότητας μέσα στην πόλη, εκτός καπιταλιστικών πλαισίων». Και στη συνέχεια: «Αναβαθμίζουμε εγκαταλειμμένους χώρους σε κέντρα που έχουν ως βασική δραστηριότητα να μοιράζονται και να ανταλλάσσουν. Βασική μας αξία το ότι μοιράζοντας τους πόρους μας κάνει όλους πιο ευτυχείς μειώνοντας ταυτόχρονα τα απάνθρωπα χαρακτηριστικά ενός συστήματος που επικροτεί τον διαχωρισμό, την ιδιοκτησία, την ιεραρχία, τη βία, τον φόβο, τη δουλεία. Ως εδώ αυτή η ταπεινωτική πραγματικότητα!». Το εισαγωγικό κείμενο καταλήγει: «Προς το παρόν ετοιμάζουμε τον πρώτο χώρο στην Ανω Πόλη, στη Θεσσαλονίκη, όπου ενημερώνουμε τους κατοίκους για την ιδέα αυτή. Οργανώνουμε μια ανοιχτή συνέλευση όπου θα γίνεται διάλογος και θα προτείνονται ιδέες για κάθε σπίτι ξεχωριστά». Το πιθανότερο είναι ότι η πρωτοβουλία έχει σήμερα παγώσει εξαιτίας της αντίδρασης των ιδιοκτητών. Να σημειωθεί ότι η «Κ» ζήτησε να επικοινωνήσει με τα μέλη της συλλογικότητας, αλλά δεν έλαβε απάντηση στο αίτημα.
Σημειώνεται ότι από το 2010 οι καταλήψεις κτιρίων είναι παράνομες και στην Ολλανδία. Το φαινόμενο, γνωστό και ως squatting, είχε λάβει μεγάλες διαστάσεις κοινωνικού κινήματος στη χώρα τα προηγούμενα χρόνια. Στην Ελλάδα, οι καταλήψεις περιορίζονταν σε βιομηχανικούς χώρους ή μεγάλα κτίρια. Είναι από τις πρώτες φορές που γίνεται κατάληψη σε οικία πολίτη. Σύμφωνα με πληροφορίες, και σε άλλο σπίτι στο κέντρο της Αθήνας έγινε κατάληψη όταν η ιδιοκτήτριά του χρειάστηκε να μείνει για ένα διάστημα στο νοσοκομείο.