«Η αποτυχία της αιγυπτιακής επανάστασης δεν ήταν αναπόφευκτη» δηλώνει στην «Κ» η Νάνσι Οκάιλ, εκτελεστική διευθύντρια του Tahrir Institute for Middle East Policy. Η Αιγύπτια ακτιβίστρια, που θα είναι εκ των ομιλητών την ερχόμενη εβδομάδα στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, σημειώνει ότι ο αιγυπτιακός στρατός έδρασε ταχέως για να «θέσει υπό ομηρία το εκκολαπτόμενο δημοκρατικό κίνημα» στη χώρα της και ότι η διεθνής κοινότητα, και ιδιαίτερα οι ΗΠΑ, «εστίαζαν στις διαδικασίες της δημοκρατίας, αγνοώντας το αντιδημοκρατικό πλαίσιο εντός του οποίου αυτές οι διαδικασίες λάμβαναν χώρα».
H κ. Οκάιλ, ως επικεφαλής του αμερικανικού ινστιτούτου Freedom House στο Κάιρο, βρέθηκε το 2012 κατηγορούμενη μαζί με άλλα 42 στελέχη ΜΚΟ για υποκίνηση ανατρεπτικής δραστηριότητας (είχε τότε τραβήξει τα φώτα της διεθνούς δημοσιότητας διαβάζοντας Οργουελ μέσα στο κλουβί της στο δικαστήριο). Το 2013 καταδικάστηκε ερήμην –είχε ήδη διαφύγει στις ΗΠΑ– σε πενταετή κάθειρξη. Ως σήμερα δεν έχει τη δυνατότητα να επιστρέψει στην Αίγυπτο, όπου ζουν τα δύο της παιδιά.
«Τόσο η Ε.Ε. όσο και οι ΗΠΑ απέτυχαν να στηρίξουν την αιγυπτιακή επανάσταση και την αραβική άνοιξη», σύμφωνα με την Οκάιλ. Μετά την αρχική σύγχυση, οι κυβερνήσεις της Δύσης «στράφηκαν ξανά γρήγορα στην παλιά, συμβατική εξωτερική πολιτική ως προς τη Μέση Ανατολή, βάσει της οποίας όποιος κατέχει την εξουσία τυγχάνει στήριξης, ανεξαρτήτως πόσο αντιδημοκρατικά συμπεριφέρεται. Αυτό βασίστηκε στο εσφαλμένο αξίωμα ότι οι εξελίξεις στην εσωτερική πολιτική δεν πρέπει να επηρεάζουν τις διεθνείς σχέσεις. Συνέχισαν να δίνουν προτεραιότητα στις κυβερνήσεις επί της κοινωνίας των πολιτών».
Εν μέρει ως αποτέλεσμα, στην Αίγυπτο «οι θεσμοί του κράτους αντιστέκονταν σε κάθε είδους μεταρρύθμιση, τα σώματα ασφαλείας συνέχιζαν τη βάναυση συμπεριφορά τους και το δικαστικό σύστημα ήταν συνένοχο, καθώς τους προστάτευσε από οποιαδήποτε πραγματική λογοδοσία». Ετσι περιγράφει η Οκάιλ την κατάσταση στην Αίγυπτο κατά τη μεταβατική, «δημοκρατική» περίοδο μεταξύ των καθεστώτων Μουμπάρακ και Σίσι. Οσο για το σημερινό καθεστώς, χαρακτηρίζεται από «μέτρα καταστολής άνευ προηγουμένου».
Παρ’ όλα αυτά, η ίδια δεν χάνει την ελπίδα της. Η αποτυχία μιας δημοκρατικής επανάστασης, τονίζει, «δεν είναι ποτέ οριστική. Παρά την καταπίεση που βιώνουν, πολλοί βρίσκουν τρόπους να αντισταθούν, να οργανωθούν και να συλλογιστούν σχετικά με τα λάθη του παρελθόντος». Αλλωστε, η εμπειρία της στην Αίγυπτο τη δίδαξε ότι «συχνά υπερτονίζεται η επιρροή του ξένου παράγοντα» και ότι «η δυναμική των πραγμάτων στο εσωτερικό θα πάρει τελικά τον δρόμο της» – παρά το πρόσφατο πισωγύρισμα.
Για την Οκάιλ, δεν υπάρχει κάποια θεμελιώδης αντίφαση μεταξύ ενός δημοκρατικού πολιτεύματος και ενός ισλαμιστικού κόμματος εξουσίας. Αυτό που έχει υπέρτατη σημασία, εξηγεί, είναι οι κανόνες του παιχνιδιού. «Αν υπάρχει πραγματικό κράτος δικαίου, αμερόληπτα εφαρμοζόμενο, θα μπορούσαν οι ισλαμιστές να δράσουν σε ένα δημοκρατικό πλαίσιο», σημειώνει. Στην πράξη, οι ισλαμιστές και άλλοι ιδεολογικά άκαμπτοι πολιτικοί παίκτες «επιβάλλουν τα δόγματά τους όταν αποκτήσουν την εξουσία, με αποτέλεσμα το δημοκρατικό πλαίσιο εντός του οποίου αναρριχήθηκαν να μην επιβιώνει της διακυβέρνησής τους».
Ανάδειξη ντόπιων φωνών
Το Tahrir Institute for Middle East Policy, με έδρα την Ουάσιγκτον, έχει σκοπό, όπως λέει, «την ενημέρωση και την παροχή συμβουλών τόσο στους διαμορφωτές πολιτικής όσο και στην κοινή γνώμη για τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή». «Με το έργο μας», εξηγεί, «επαναβεβαιώνουμε ότι η ασφάλεια, η οικονομική ευημερία και η προστασία των δικαιωμάτων και των ελευθεριών πρέπει να είναι άρρηκτα συνδεδεμένες». Το στοιχείο που κάνει το ινστιτούτο να ξεχωρίζει από άλλα που ασχολούνται με τη Μέση Ανατολή, σημειώνει, είναι «η έμφαση που δίνουμε στην ανάδειξη φωνών από την περιοχή», μέσω fellowships, άρθρων γνώμης και της συμμετοχής τους σε συνέδρια και άλλες εκδηλώσεις στην αμερικανική πρωτεύουσα.