Καμία χώρα δεν μπορεί να λύσει τα προβλήματα μόνη της, η κοινή δράση είναι πιο σημαντική», είπε η Γερμανίδα καγκελάριος σε βουλευτίνες του κόμματός της την Τετάρτη. Η Αγκελα Μέρκελ εξήγησε ότι στην ομιλία της στη Διάσκεψη για την Ασφάλεια στο Μόναχο, αυτό το Σαββατοκύριακο, θα υπογράμμιζε ότι κάθε κυβέρνηση μπορεί να πετύχει περισσότερα για τη δική της χώρα εάν συνεργαστεί με άλλες αντί να επιλέξει την απομόνωση. Η Γερμανία προεδρεύει των G20 αυτόν τον χρόνο και η κ. Μέρκελ θέλει να αδράξει την ευκαιρία να υπερασπιστεί το σύστημα συνεργασίας που ίσχυε στον κόσμο τις τελευταίες δεκαετίες.
Η δήλωση υπέρ συλλογικών διαδικασιών δείχνει πόσο έχει αλλάξει ο κόσμος τα τελευταία λίγα χρόνια – και κυρίως μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, η οποία έθεσε σε αμφισβήτηση τα αυτονόητα, μεταξύ αυτών τον ηγετικό ρόλο των ΗΠΑ στο διεθνές σύστημα συνεργασίας. Η κ. Μέρκελ ακούστηκε σαν τους σωματοφύλακες του μυθιστορήματος του Αλέξανδρου Δουμά, με τον όρκο «ένας για όλους και όλοι για έναν». Το έργο είναι του 1844 και διαδραματίζεται στο πρώτο μισό του 17ου αιώνα, μια ταραγμένη εποχή. Οι τρεις σωματοφύλακες και ο φέρελπις φίλος τους Ντ’ Αρτανιάν εμπλέκονται σε μια πολύπλοκη ίντριγκα, προσπαθώντας να προστατεύσουν την τιμή της βασίλισσας και να αποτρέψουν τον πόλεμο. Με συλλογική δράση, με πολλή πονηρία, απίστευτη τύχη, θάρρος και θράσος πετυχαίνουν να νικήσουν. Στη δική μας εποχή, τα λόγια της κ. Μέρκελ ηχούν λιγότερο ποιητικά από τον όρκο των σωματοφυλάκων αλλά η σημασία τους είναι πολύ μεγαλύτερη.
Στο Μόναχο αυτές τις μέρες, στις συναντήσεις των G20, και τα συμβούλια της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η κ. Μέρκελ δεν έχει να αντιμετωπίσει τις μηχανορραφίες του καρδιναλίου Ρισελιέ αλλά τις φυγόκεντρες δυνάμεις εντός Ε.Ε., το Brexit , τον εθνικισμό και τη μισαλλοδοξία. Πρέπει να διαπραγματευτεί με δύσκολους χαρακτήρες, όπως ο Τραμπ, ο Κινέζος πρόεδρος Σι, ο Βλαντιμίρ Πούτιν, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν – ο καθένας εκ των οποίων διαθέτει τα εφόδια να πλήξει την ενότητα του διεθνούς συστήματος ασφαλείας. Με τον Γάλλο πρόεδρο ανίσχυρο, ενώ η ίδια αντιμετωπίζει εθνικές εκλογές τον Σεπτέμβριο, η κ. Μέρκελ βρίσκεται σχεδόν μόνη σε αυτή τη μάχη. Αξιωματούχοι της Ε.Ε., όπως οι Ντόναλντ Τουσκ και Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, τηρούν την ίδια θέση υπέρ της ενότητας, αλλά η αλήθεια είναι ότι οι ισχυρές χώρες είναι αυτές που καθορίζουν τις εξελίξεις, όχι οι υπερεθνικοί οργανισμοί.
Πολλοί, όμως, ανησυχούν. Οπως δήλωσε ο Βόλφγκανγκ Ισινγκερ, πρόεδρος της Διάσκεψης στο Μόναχο, υπήρχε μεγαλύτερο ενδιαφέρον φέτος απ’ ό,τι είχε φανεί επί πολλά χρόνια. «Είναι τεράστια η αβεβαιότητα», είπε. Στο Μόναχο φέτος συναντήθηκαν πολλοί ηγέτες κυβερνήσεων και κρατών, περισσότεροι από 70 υπουργοί Αμυνας και ειδικοί θεμάτων ασφαλείας απ’ όλο τον κόσμο. Μεταξύ των θεμάτων στην ατζέντα ήταν το μέλλον των διατλαντικών σχέσεων, θέματα ευρωπαϊκής άμυνας και ασφάλειας, η Ρωσία, η Συρία και ο κυβερνοπόλεμος. Μιλώντας την Παρασκευή, ο Ολλανδός υπουργός Εξωτερικών Μπερτ Κούντερς δήλωσε: «Εχω τη βαθιά πεποίθηση ότι υπάρχουν κινήματα στη χώρα μου που θέλουν τη καταστροφή της Δύσης». Σήμερα αναμένεται να μιλήσει ο νέος αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Μάικ Πενς, ο οποίος θα διαβεβαιώσει τους Ευρωπαίους ότι η Ευρώπη είναι «αναντικατάστατος εταίρος» των ΗΠΑ, όπως είπε πηγή του Λευκού Οίκου στο πρακτορείο Ρόιτερς. Την Παρασκευή, ο Αμερικανός υπουργός Αμυνας Τζέιμς Μάτις υπογράμμισε τον κίνδυνο που η Ευρώπη αντιμετωπίζει. «Ολοι βλέπουμε ότι η κοινωνία των εθνών μας απειλείται σε πολλά μέτωπα, καθώς το τόξο της αστάθειας αναπτύσσεται στις παρυφές του ΝΑΤΟ και πιο πέρα», είπε. «Η αμερικανική ασφάλεια συνδέεται μονίμως με την ασφάλεια της Ευρώπης», πρόσθεσε. Δεν επανέλαβε τη θέση του κ. Τραμπ ότι το ΝΑΤΟ είναι «παρωχημένο», αλλά ούτε παρέλειψε την προτροπή του νέου προέδρου στους συμμάχους να συμβάλλουν όσο τους αναλογεί στην ασφάλειά τους – δήλωση που πέρυσι είχε προκαλέσει ρίγη με την ιδέα ότι με πρόεδρο τον κ. Τραμπ ίσως οι ΗΠΑ να μην εγγυώνται πλέον την ασφάλεια όλων των συμμάχων.
H Ευρώπη έχει ανάγκη από συγκεκριμένες πρωτοβουλίες για να φανούν σε όλο τους το μέγεθος οι κίνδυνοι που προκαλεί η επιταχυνόμενη «αποξένωση» μεταξύ πολιτικών δυνάμεων εντός χωρών αλλά και μεταξύ χωρών. Οι ΗΠΑ πρέπει να ξεκαθαρίσουν τάχιστα τη θέση τους όσον αφορά την αφοσίωσή τους στη διεθνή συνεργασία. Η Ελλάδα είναι χώρα-κλειδί για την ευρωπαϊκή και διεθνή ενότητα και ασφάλεια – ένα προνόμιο που φέρει πολλούς κινδύνους. Να έχουμε υπόψη ότι το «ένας για όλους και όλοι για έναν» είναι ασπίδα αλλά και υποχρέωση.