Ενα σύστημα υποδοχής αιτούντων άσυλο που έχει φτάσει στα όριά του ή τα έχει ξεπεράσει και τοπικές κοινωνίες με έντονα ξενοφοβικά αντανακλαστικά θα κληθεί να διαχειριστεί η νέα κυβέρνηση όσον αφορά το μεταναστευτικό-προσφυγικό. Ταυτόχρονα, πολλά από τα υφιστάμενα προγράμματα διαμονής και παροχής οικονομικής στήριξης στους αιτούντες άσυλο που χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ενωση λήγουν τους αμέσως επόμενους μήνες, ενώ οι ροές στα νησιά από τις ακτές της Τουρκίας αλλά και από τον Εβρο, σε μικρότερο βαθμό), συνεχίζονται σε καθημερινή βάση.
Παράλληλα, όσοι αποκτούν την ιδιότητα του πρόσφυγα με βάση τις αποφάσεις των ελληνικών υπηρεσιών (περίπου 1.300 άτομα τον μήνα), θα πρέπει να επιβιώσουν στο εξής χωρίς στήριξη, κερδίζοντας τα προς το ζην στην ελληνική αγορά εργασίας, συχνά χωρίς καν να γνωρίζουν ελληνικά…
Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι βρίσκονται περίπου 75.000-78.000 αιτούντες άσυλο σύμφωνα με τα στοιχεία (Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες – υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής), εκ των οποίων οι 16.000 στα ελληνικά νησιά. Ακόμα, από το 2013 έως τους πρώτους μήνες του 2019, 32.000 άτομα αναγνωρίστηκαν ως πρόσφυγες και άρα δικαιούνται να παραμείνουν στη χώρα.
Η εφαρμογή της κοινής συμφωνίας Ευρωπαϊκής Ενωσης – Τουρκίας (20 Μαρτίου 2016) έχει πλήρως ατονήσει όσον αφορά το τμήμα των επιστροφών στην Τουρκία. Συγκεκριμένα, από τον Απρίλιο 2016 έως τον Μάιο 2019 επεστράφησαν συνολικά στην Τουρκία 1.867 άτομα, εκ των οποίων οι 38% ήταν Πακιστανοί. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι όσοι φθάνουν από την Τουρκία στα νησιά ή εισέρχονται στη χώρα από τον Εβρο παραμένουν στην Ελλάδα, καθώς δεν υπάρχει τρόπος νόμιμος να μεταβούν σε άλλη χώρα. Υπολογίζεται ότι περίπου 3.000 άτομα προστίθενται κάθε μήνα στους αιτούντες άσυλο στη χώρα οπότε πρακτικά απαιτείται ανάλογος αριθμός επιπλέον θέσεων στα κέντρα υποδοχής που υπάρχουν στην ενδοχώρα. Είναι φανερό ότι με αυτόν τον ρυθμό οι θέσεις φιλοξενίας δεν θα είναι ποτέ αρκετές.
Το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής έχει ξεκινήσει έργα για την επέκταση της δυναμικότητας σε πολλές δομές φιλοξενίας-camp στην ενδοχώρα (διαμένουν περίπου 20.000 αιτούντες άσυλο), ωστόσο υπολογίζεται ότι με αυτόν τον τρόπο και όταν ολοκληρωθούν τα έργα θα προκύψουν επιπλέον 3.500 θέσεις υποδοχής. Παράλληλα, ανακαινίζονται δύο κτίρια ιδιοκτησίας του υπουργείου Εργασίας στην οδό Αχαρνών με στόχο να φιλοξενηθούν ακόμα 350 άτομα. Ηδη, υπάρχει σχεδιασμός για ανακατασκευή 11 ακόμα κτιρίων τα οποία βρίσκονται σε παλαιά στρατόπεδα σε διάφορες περιοχές της χώρας, όμως θα χρειαστεί χρόνος έως τα σχέδια αυτά να υλοποιηθούν, καθώς οι διαδικασίες βρίσκονται ακόμα στην αρχή.
Ενα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα είναι η προβλεπόμενη λήξη του προγράμματος φιλοξενίας σε ξενοδοχεία (Philoxenia), ένα πρόγραμμα εξαιρετικά ακριβό όπως έχει επισημάνει πολλάκις η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το οποίο διαχειρίζεται ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ). Μέσω αυτού του προγράμματος 6.000 αιτούντες άσυλο φιλοξενούνται σε 54 ξενοδοχεία τα οποία βρίσκονται σε διάφορες περιοχές σε όλη τη χώρα. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα τελειώνει σε δύο εβδομάδες, ωστόσο σύμφωνα με πληροφορίες η Ε.Ε. έχει συμφωνήσει στην επέκτασή του έως και τον Νοέμβριο οπότε και θα λήξει.
Στο τέλος του 2019, επίσης, λήγει το εθνικό πρόγραμμα φιλοξενίας, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από τη Βουλή, μέσω του οποίου 2.000 αιτούντες άσυλο φιλοξενούνται σε ξενοδοχεία στα Γρεβενά και στον Βόλο. Στο τέλος του χρόνου, δηλαδή σε μια εποχή κατά την οποία οι καιρικές συνθήκες είναι δύσκολες, οι θέσεις φιλοξενίας για αιτούντες άσυλο θα μειωθούν κατά 8.000.
Κωδικός «Helios»
Ο κ. Μιλτιάδης Κλάπας, τομεακός γραμματέας Μεταναστευτικής Πολιτικής στο ομώνυμο υπουργείο (η θητεία του λήγει σε 4 χρόνια εφόσον έχει διοριστεί τον προηγούμενο Φεβρουάριο), ο οποίος διαχειρίζεται από την πλευρά του υπουργείου τα προγράμματα ένταξης, εμφανίζεται αισιόδοξος ότι όλο και περισσότερες θέσεις υποδοχής θα αδειάζουν όσο οι άνθρωποι εντάσσονται στην κοινωνία(!) μέσα από το πρόγραμμα ένταξης. «Σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. οι αναγνωρισμένοι πρόσφυγες υποστηρίζονται για το πολύ έναν ακόμα χρόνο (18 μήνες στην Πορτογαλία) και ύστερα πρέπει να πάρουν τη ζωή στα χέρια τους, να επιβιώσουν μόνοι τους», τονίζει.
Στην πράξη, όμως, το πρόγραμμα ένταξης, 4 χρόνια μετά τη μεγάλη προσφυγική κρίση δεν έχει ακόμα ξεκινήσει να εφαρμόζεται, ενώ οι προδιαγραφές με βάση τις οποίες έχει σχεδιαστεί είναι τέτοιες, που τελικά αφορά ελάχιστα άτομα σε σχέση με αυτούς που βρίσκονται στην Ελλάδα. Το πρόγραμμα ένταξης που έχει λάβει την κωδική ονομασία «Helios», τυπικά ξεκίνησε να εφαρμόζεται από 1η Ιουνίου 2019 και θα ισχύσει έως το τέλος του 2020. Αφορά μόνο 7.311 πρόσφυγες, οι οποίοι αναγνωρίστηκαν από το 2018 και έπειτα. Στην πράξη, η υλοποίησή του αναμένεται να ξεκινήσει τέλος Ιουλίου, οπότε και οι πρώτοι 400 αναγνωρισμένοι πρόσφυγες που πληρούν τις προϋποθέσεις θα ενταχθούν. Οι άνθρωποι αυτοί βρίσκονται ήδη στην Ελλάδα τρία χρόνια κατ’ ελάχιστον, ωστόσο μόλις τώρα και για πρώτη φορά θα ξεκινήσουν να διδάσκονται ελληνικά. «Δεδομένου ότι κάθε μήνα αναγνωρίζονται 1.300-1.400 άτομα ως πρόσφυγες, αντιλαμβάνεται κανείς πόσο λίγοι άνθρωποι θα έχουν την τύχη να ακολουθήσουν συντεταγμένες διαδικασίες ένταξης», τονίζει στέλεχος ΜΚΟ.
Το κόλπο με τον ΦΠΑ στα νησιά
Στο απροχώρητο βρίσκεται η κατάσταση στα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης (ΚΥΤ ή αλλιώς hotspot) στα νησιά, όπου «φιλοξενούνται» σε άθλιες συνθήκες χιλιάδες αιτούντες άσυλο σε ακατάλληλες εγκαταστάσεις. Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση έχει συνδέσει τον αυξημένο αριθμό φιλοξενούμενων αιτούντων άσυλο στα νησιά με τη μη αύξηση του ΦΠΑ για να εξασφαλίσει την ανοχή των τοπικών κοινωνιών. Ετσι, τις τελευταίες εβδομάδες, καθώς στο τέλος του μήνα θα μετρηθεί ο μέσος όρος των αιτούντων άσυλο που παραμένουν σε κάθε νησί το τελευταίο δωδεκάμηνο ώστε να αποφασιστεί αν θα αυξηθεί ο ΦΠΑ, σύμφωνα με πληροφορίες, αιτούντες άσυλο από Σάμο μεταφέρονται σε Λέρο και Κω των οποίων τα ΚΥΤ ξαφνικά γέμισαν. Στη Λέσβο (Μόρια) διαμένουν 4.981, ενώ η χωρητικότητα είναι 3.100 άτομα, στη Χίο 1.760, ενώ η χωρητικότητα είναι 1.014, στη Σάμο 3.420 (χωρητικότητα 648), στη Λέρο 1.014 (χωρητικότητα 860) και Κω 1.600 με χωρητικότητα 816 άτομα (στοιχεία 11/6).