Γιάννης Μπαλάφας: Αέρας

1' 57" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η εξουσία ξεκινάει από τη γλώσσα. Ο Γιάννης Μπαλάφας μπορεί να μην το ξέρει. Αλλά ενστικτωδώς μάλλον το ψυχανεμίζεται. Γι’ αυτό και απαίτησε από τους δημοσιογράφους της ΕΡΤ να ονομάζουν το επίδομα που χορήγησε η κυβέρνηση στους συνταξιούχους «δέκατη τρίτη σύνταξη». Γι’ αυτό και, μετά την κατακραυγή, δικαιολόγησε την απαίτησή του ως ευαισθησία για την ελληνική γλώσσα.

Θα μπορούσε κανείς να χρησιμοποιήσει ως μέτρο για την ισχύ μιας εξουσίας την επιρροή της στη γλώσσα. Θα μπορούσε, ας πούμε, να θυμηθεί με πόση ευκολία η νεαρή κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, το 2015, επέβαλε τους ευφημισμούς της: Ηταν μάλλον έμπνευση του Βαρουφάκη να βαπτίσει τους δανειστές «θεσμούς», για να δώσει την εντύπωση ότι εκείνος δεν διαπραγματευόταν με την τρόικα, όπως οι προηγούμενοι. Εκείνος συνομιλούσε με –και, όπως αποδείχθηκε, ηχογραφούσε– ανώτερες οντότητες.

Το αποτέλεσμα ήταν να καθιερωθεί αμέσως στα media η χρήση της λεκτικής μεταμφίεσης του ΔΝΤ και της Κομισιόν, σε βαθμό που το αρχικό νόημα της λέξης αποκαθηλώθηκε. Τι σήμαινε πριν από τον Ιανουάριο του 2015 η φράση «έρχονται οι θεσμοί»; Τι θα καταλάβαινε ο προ ΣΥΡΙΖΑ ελληνόφωνος από τίτλους όπως «καμπανάκι θεσμών», «ανησυχία θεσμών για τις μεταρρυθμίσεις»;

Τελικώς, η χρήση που επιφύλαξαν οι ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ στον όρο «θεσμοί» έφτασε να αντικατοπτρίζει τον τρόπο με τον οποίο χειρίστηκαν τους κανονικούς θεσμούς. Γι’ αυτή την κακομεταχείριση επικράτησε ένας άλλος νεολογισμός, κυρίαρχος πια στο πολιτικοδημοσιογραφικό ιδίωμα: η εργαλειοποίηση.

Οι αντίπαλοι της κυβέρνησης κατέφυγαν πρώτοι στον όρο «εργαλειοποίηση των θεσμών», για να περιγράψουν κυρίως τις προσπάθειες ποδηγέτησης της Δικαιοσύνης και των ανεξάρτητων αρχών. Η κυβέρνηση γρήγορα υπέκλεψε τον όρο και δοκίμασε να τον στρέψει εναντίον των εισηγητών του. Κατάφερε να εργαλειοποίησει ακόμη και την εργαλειοποίηση.

Τα κλισέ, όμως, δεν παλιώνουν καλά. Καταλήγουν να απογυμνώνουν αυτό που προορίζονταν να καλλωπίσουν. Πόσο αυτοενοχοποιητική ακουγόταν η πρωθυπουργική γλώσσα όταν, υπερασπιζόμενη τον Πολάκη, κατηγορούσε τη Ν.Δ. για «ψηφοθηρική εργαλειοποίηση της αναπηρίας»; Τι αντίκρισμα είχε πια το γλωσσικό συνάλλαγμα του ΣΥΡΙΖΑ το βράδυ της περασμένης Κυριακής, όταν η περιφερειάρχης απέδιδε την ήττα της στην «εργαλειοποίηση δύο εθνικών τραγωδιών»;

Η εξουσία αρχίζει, αλλά και τελειώνει στη γλώσσα. Ο Μπαλάφας μπορεί να μην το ξέρει. Το ήξερε όμως ο Τζορτζ Οργουελ όταν έγραφε το 1946 ότι «η πολιτική γλώσσα έχει σχεδιαστεί για να κάνει τα ψέματα να ακούγονται αληθινά και τον φόνο σεβαστό· για να κάνει τον κοπανιστό αέρα να φαίνεται συμπαγής».

Η γλώσσα της ληγμένης προπαγάνδας πίσω από τον επίδοξο λογοκριτή αποκαλύπτει σκέτο τον Μπαλάφα.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή