Η προσπέραση είναι αδύνατη. Το μονοπάτι, πλάτους 30 εκατοστών ή τόσο στενό σε κάποια σημεία που χωράει μόνο μία μπότα ορειβάτη, ακουμπάει στη μια πλευρά σε έναν λοξό, παγωμένο τοίχο και στην άλλη κοιτάζει στον γκρεμό. Στις 21 Μαΐου η Αλίκη Αναστασοπούλου βρέθηκε εκεί, στην πορεία της προς την υψηλότερη κορυφή των Ιμαλαΐων. Πρόλαβε το «μποτιλιάρισμα». Την επόμενη ημέρα, όταν περισσότεροι από 200 άνθρωποι επιχείρησαν το ίδιο ανέβασμα στο Εβερεστ, εγκλωβίστηκαν στην αναμονή και παρέμειναν εκτεθειμένοι για ώρες στη «ζώνη του θανάτου».
«Η πορεία προς την κορυφή γίνεται με φιξαρισμένο σχοινί. Αν είναι μπροστά κάποιος αργός και άτεχνος, καθυστερεί τους άλλους», λέει στην «Κ» ο Νίκος Μαγγίτσης, συνοδοιπόρος της κ. Αναστασοπούλου στο Εβερεστ. Εκείνος δεν πάτησε αυτή τη φορά στα 8.848 μέτρα όπως είχε κάνει επιτυχώς το 2004. Πάγωσε η μάσκα του την τελευταία στιγμή και αναγκάστηκε να γυρίσει πίσω. Θυμάται ότι πριν από 15 χρόνια η κατάσταση που αντιμετώπισε στο βουνό ήταν διαφορετική. «Τότε δεν υπήρχε συνωστισμός. Φέτος η λαχτάρα να ανέβει ο κόσμος στο Εβερεστ ξεπέρασε κάθε όριο», λέει.
Το Νεπάλ εξέδωσε φέτος 381 άδειες ανάβασης στη νότια πλευρά, ενώ άλλες 140 δόθηκαν για τη βόρεια πλευρά στο Θιβέτ. Εάν υπολογιστεί και ο αριθμός των οδηγών Σέρπα που συνοδεύουν τους ορειβάτες, εκτιμάται ότι θα σπάσει το περυσινό ρεκόρ αναβάσεων, όταν 807 άνθρωποι πάτησαν στην κορυφή. Με 11 καταγεγραμμένους θανάτους ορειβατών, όμως, η φετινή περίοδος εξελίσσεται σε μία από τις πιο πολύνεκρες των τελευταίων πέντε ετών. Κάποια από αυτά τα συμβάντα αποδόθηκαν έως ένα βαθμό στην πολύωρη αναμονή. Παράλληλα, μια φωτογραφία από την 22α Μαΐου, που εικονίζει τη μεγάλη ουρά ορειβατών στην πλαγιά το «Πάτημα του Χίλαρι» (ονομάστηκε έτσι από τον σερ Εντμουντ Χίλαρι, τον πρώτο που ανέβηκε στην κορυφή το 1953 με τον Σέρπα Τενσίνγκ Νοργκέι), έκανε τον γύρο του κόσμου τροφοδοτώντας μια συζήτηση για την εμπορευματοποίηση, τους κινδύνους και την ασυδοσία στο Εβερεστ. Τι συνέβη στην κόψη των βράχων; Ελληνες ορειβάτες που προσέγγισαν ή βρέθηκαν στην κορυφή κατά τις επίμαχες ημέρες μίλησαν στην «Κ» για την εμπειρία τους.
Σε αυτά τα ύψη κάθε απότομη αλλαγή καιρού καθορίζει τις αναβάσεις. Οπως εξηγεί ο κ. Μαγγίτσης, φέτος το παράθυρο ευκαιρίας που είχαν στη διάθεσή τους οι αποστολές ήταν σύντομο και όχι ιδιαίτερα ευνοϊκό. Οι μέρες ήταν μετρημένες. «Υπήρχε ένα παράθυρο στις 15-16 Μαΐου και άλλο ένα στις 19-22. Αυτό τεμάχισε τα γκρουπ των ορειβατών. Στο πρώτο επιχείρησαν λίγοι και όλοι μπήκαν στην ουρά για το επόμενο», λέει. Στις 20 Μαΐου η Χριστίνα Φλαμπούρη και η Βανέσσα Αρχοντίδου έγιναν οι πρώτες Ελληνίδες που πάτησαν στις 8.848 μέτρα. Την επόμενη ημέρα ακολούθησε η Αλίκη Αναστασοπούλου. Για τις 22 Μαΐου είχε δοθεί η καλύτερη πρόβλεψη καιρού και οι περισσότεροι επιχείρησαν τότε. «Με εξέπληξε το μέγεθος του κόσμου», λέει ο κ. Μαγγίτσης.
Παράθυρο ευκαιρίας
«Η σεζόν είναι συγκεκριμένη και τα παράθυρα μικρά. Τον χειμώνα δεν μπορείς να ανέβεις, είναι πολικές οι θερμοκρασίες. Το καλοκαίρι έχεις τους μουσώνες. Οπότε μένει κυρίως η άνοιξη», λέει ο οδηγός βουνού Παναγιώτης Κοτρωνάρος, ο οποίος ανέβηκε στο Εβερεστ το 2004. Ακόμη κι αν λόγω των συνθηκών αρκετοί άνθρωποι αναγκαστούν να στριμώξουν την προσπάθειά τους σε περιορισμένο χρόνο, ένας ακόμη επιβαρυντικός παράγοντας φαίνεται ότι είναι η έλλειψη κατάρτισης ορισμένων. «Τα τελευταία χρόνια ανεβαίνουν όλο και περισσότεροι μη έμπειροι ορειβάτες. Δεν μπορούν να διαχειριστούν κάποιες τεχνικές με σχοινιά, δεν είναι εύκολο», παρατηρεί ο κ. Μαγγίτσης. «Μας έλεγαν οι γιατροί στο Εβερεστ ότι οι περισσότεροι φέτος είχαν μικρή ή κακή εμπειρία. Το βλέπαμε κιόλας. Εβλεπα ανθρώπους που δεν μπορούσαν να περπατήσουν στο χιόνι», λέει η κ. Αναστασοπούλου.
Η Αλίκη Αναστασοπούλου ανέβηκε στα 8.848 μ. την 21η Μαΐου.
Ξημερώματα της 24ης Μαΐου έφτασε στην κορυφή και ο γιατρός Γιώργος Τσιάνος (την πορεία του οποίου στο Εβερεστ καταγράφει το kathimerini.gr). Σε αντίθεση με τις άλλες ελληνικές προσπάθειες αυτός επιχείρησε από τη βόρεια πλευρά, όπως είχε κάνει επιτυχώς και το 2004. Η βόρεια πλευρά είναι πιο εκτεθειμένη στο κρύο. Και εκεί, πάντως, αν και οι ορειβάτες ήταν λιγότεροι υπήρξε αναμονή σε τρία κομβικά σημεία. «Επρεπε να περιμένω πάνω από μία ώρα σε κάθε τεχνικό κομμάτι», λέει σε τηλεφωνική μας επικοινωνία μέσω viber από τη Λάσα, πρωτεύουσα του Θιβέτ. «Τα προγνωστικά του καιρού άλλαζαν καθημερινά. Από την αναμονή και την ακινησία υπήρχε ο κίνδυνος κρυοπαγημάτων και κατανάλωσης του συμπληρωματικού οξυγόνου».
Πριν από δεκαπέντε χρόνια ο κ. Τσιάνος είχε ανέβει στην κορυφή μέσα σε επτά ώρες. Τώρα χρειάστηκε 11 ώρες. Τότε είχε καθίσει στο ψηλότερο σημείο για 60 λεπτά. Τώρα αφιέρωσε μόλις πέντε λεπτά. Βρέθηκε στη μέση μιας κακοκαιρίας, το κρύο είχε ξεζουμίσει τις μπαταρίες από τον εξοπλισμό του, το δορυφορικό του τηλέφωνο υπολειτουργούσε. Δεν υπήρχε χρόνος για χάσιμο. Πάνω από τα 8.000 μέτρα ξεκινάει η αποκαλούμενη «ζώνη του θανάτου». Ο κ. Τσιάνος εξηγεί ότι όσο πιο πολύ μένει εκτεθειμένος κάποιος εκεί, σε ένα αφιλόξενο περιβάλλον με λιγοστό οξυγόνο, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος που αντιμετωπίζει.
«Η φιάλη με το οξυγόνο δεν σε κάνει υπεράνθρωπο»
Δεν είναι ακόμη ξεκάθαρο ποιοι λόγοι ευθύνονται για κάθε έναν από τους φετινούς θανάτους ορειβατών στο Εβερεστ. Οι Αρχές του Νεπάλ αρνούνται ότι το «μποτιλιάρισμα» ή ο αριθμός των αδειών έπαιξαν ρόλο. Ο κ. Τσιάνος επισημαίνει ότι σε αυτές τις συνθήκες μια αλυσίδα παραγόντων –και όχι αποκλειστικά η αναμονή– μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια ζωής. Κάποια προϋπάρχουσα πάθηση και υπερεκτίμηση δυνατοτήτων σε συνδυασμό με την παρατεταμένη έκθεση στη «ζώνη του θανάτου» θα μπορούσε να έχει αυτό το αποτέλεσμα.
Η μεγάλη ουρά στην πλαγιά «Πάτημα του Χίλαρι» στις 22 Μαΐου.
«Οταν ανεβαίνεις στο Εβερεστ είσαι προετοιμασμένος είτε να δεις νεκρούς, είτε να πεθάνεις. Εχεις την αίσθηση του κινδύνου», λέει η κ. Ανασταστοπούλου, πολιτικός μηχανικός και εργαζόμενη σε εταιρεία διαχείρισης απορριμμάτων. Κατά την ανάβασή της είδε δύο από τα φετινά θύματα. Εναν Βούλγαρο και έναν Ινδό. Οι νεκροί συνήθως μένουν στο βουνό. «Στην κατάβασή μου μέτρησα δέκα πτώματα από προηγούμενες χρονιές. Εάν κάποιος πεθάνει σε αυτά τα υψόμετρα δεν μπορείς να κάνεις κάτι, δεν μπορείς να τον μεταφέρεις σε μια διαδρομή πλάτους 30 εκατοστών. Η φιάλη με το συμπληρωματικό οξυγόνο δεν σε κάνει υπεράνθρωπο», λέει ο κ. Τσιάνος.
Και άλλοι έμπειροι ορειβάτες που μίλησαν στην «Κ» συμφωνούν μαζί του. «Αν το κάνεις, χάνεις τη ζωή σου. Δεν είναι θέμα ανθρωπιάς, αλλά επιβίωσης. Η ανάβαση εκεί δεν είναι περίπατος», λέει ένας εξ αυτών.
Ενας από τους φετινούς νεκρούς στο Εβερεστ, δίπλα στο μονοπάτι.
«Χάνεται η μαγεία»
Οι ουρές στο Εβερεστ δεν είναι πάντα δεδομένες. Ενδεικτικά, τον Μάιο του 2017 όταν ανέβηκαν ο Αντώνης Συκάρης με τον Μάικ Ευμορφίδη, δεν υπήρξαν καθυστερήσεις. Τα παράθυρα καιρού τότε ήταν πολύ μικρά και οι κακές καιρικές συνθήκες κράτησαν μακριά αρκετούς ορειβάτες. Φέτος, πάντως, το φαινόμενο της πολυκοσμίας δεν παρατηρήθηκε μόνο κατά την 22α Μαΐου στον δρόμο για την κορυφή. Η κ. Αναστασοπούλου κάνει λόγο για μια κατασκήνωση βάσης που έμοιαζε με μικρό χωριό, για ορειβάτες που άφηναν σκουπίδια στον παγετώνα, για νεκροταφείο διαλυμένων από τον αέρα σκηνών στο καμπ 4. Ο κ. Κοτρωνάρος λέει ότι μια σκέψη θα ήταν να μπει πλαφόν στον αριθμό των αδειών που δίνονται, αλλά τότε θα υπήρχε ο κίνδυνος να ανέβει το κόστος. Μια άδεια στοιχίζει 11.000 δολάρια.
«Χάνει την ορειβατική του μαγεία», λέει ο κ. Μαγγίτσης για την πολυκοσμία στο Εβερεστ. «Υπάρχουν και άλλα βουνά, πιο γοητευτικά».