Ο πρωθυπουργός και κορυφαία στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ φάνηκαν να αιφνιδιάζονται από το μέγεθος της διαφοράς του κόμματός τους από τη Νέα Δημοκρατία στις ευρωεκλογές. Πώς συνέβη αυτό; Αλλα έβλεπαν και άλλα έλεγαν στον πρωθυπουργό οι δημοσκόποι της κυβέρνησης; Ή μήπως δεν έβλεπαν αυτό που οι άλλοι δημοσκόποι έβλεπαν; Και στις δύο περιπτώσεις υπάρχει σοβαρό θέμα για τον κ. Τσίπρα: είτε οι σύμβουλοί του δεν τον ενημέρωναν σωστά είτε ήταν ανεπαρκείς, επιμένοντας σε αναλύσεις που ουδείς άλλος συμμεριζόταν. Το αποτέλεσμα είναι ότι στις εβδομάδες πριν από τις εκλογές ο ΣΥΡΙΖΑ δεν άλλαξε πορεία ώστε να επιχειρήσει να μειώσει τη διαφορά με την αξιωματική αντιπολίτευση. Επέμενε στον εύκολο διαχωρισμό μεταξύ καλών και κακών, βασιζόμενος στην πόλωση και στις παροχές για να συσπειρώσει τους φίλους και να κατατροπώσει τους εχθρούς.
Ενώ η συνοχή του εξαρτάται από την εκλογική επιτυχία –μιας και η εξουσία είναι μοναδική συγκολλητική ουσία–, γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ παγιδεύτηκε έτσι; Γνωρίζουμε ότι τα ψέματα, η παραπληροφόρηση, είναι βασικά στοιχεία της πολιτικής και όχι μονοπώλιο ενός κόμματος. Περιμένουμε, όμως, ότι αυτοί που χειρίζονται τις σκοτεινές τέχνες γνωρίζουν (ή επιχειρούν να γνωρίζουν) πότε το φαρμάκι για τους άλλους παύει να είναι φάρμακο για τους ίδιους. Ο ΣΥΡΙΖΑ μπόρεσε να εκτοξευθεί από τις παρυφές του πολιτικού συστήματος και να κερδίσει τέσσερις απανωτές εκλογικές αναμετρήσεις επειδή οι ψευδαισθήσεις που πωλούσε συνδέθηκαν με αυτό που πολλοί πολίτες ήθελαν να πιστέψουν. Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα, και ο σκοπός ήταν οι εκλογικές νίκες του 2014 και του 2015. Ομως, η έλλειψη οποιασδήποτε εκλογικής διαδικασίας από το 2015 έως τώρα φαίνεται ότι συνέβαλε στην καλλιέργεια ενός κλίματος παντοδυναμίας ανάμεσα στα στελέχη της κυβέρνησης. Ασφαλώς, η ευκολία με την οποία ο κ. Τσίπρας εισήλθε σε πολιτικό γάμο με τον κ. Καμμένο, η άνεση με την οποία συνέλεξε ρετάλια από άλλα κόμματα ώστε να αναπληρώσει τον «εξαπατημένο» σύντροφο και να διατηρήσει τη βουλευτική πλειοψηφία, καθώς και τα διεθνή εύσημα για τη συμφωνία των Πρεσπών, πρέπει να καθησύχαζαν τον πρωθυπουργό και τους επιτελείς του ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα έμενε ακλόνητος στην κορυφή. Η «έξοδος από τα μνημόνια» και οι παροχές που άρχισε να μοιράζει, σε συνδυασμό με τις επιθέσεις στην αντιπολίτευση και στον Κυριάκο Μητσοτάκη προσωπικά, θα έδιναν στον κ. Τσίπρα την εντύπωση ότι το παιχνίδι της επανεκλογής του θα ήταν εύκολο.
Οταν τα πράγματα άρχισαν να στραβώνουν για τον ΣΥΡΙΖΑ, όταν ολοένα και περισσότεροι πολίτες έβλεπαν την ανεπάρκεια και την αλαζονεία της κυβέρνησης, ο πρωθυπουργός φάνηκε να μην το καταλαβαίνει. Η φωτιά στο Μάτι ήταν το πιο τραγικό αλλά και πιο σαφές παράδειγμα αυτής της τύφλωσης. Η αλαζονεία επιστρατεύτηκε για να καλύψει την ανεπάρκεια των κυβερνητικών στελεχών και της κρατικής μηχανής που επέβλεπαν, με αποτέλεσμα τον κλονισμό και των κομπασμών περί «ηθικού πλεονεκτήματος». Ο τρόπος που η κυβέρνηση επιχείρησε να υποτιμήσει τη σημασία των καταστροφών στο Μάτι και στη Μάνδρα έδωσε σε πολλούς –μεταξύ αυτών και κυβερνητικών παραγόντων– την εντύπωση ότι αυτές δεν θα είχαν σοβαρό αντίκτυπο. Τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ ίσως έτρεφαν παρόμοια αυταπάτη στο θέμα της ανομίας, ότι η ανοχή θα κέρδιζε την εύνοια των «αντιεξουσιαστών» χωρίς να ενοχλεί ψηφοφόρους του Κέντρου. Το αποτέλεσμα είναι ότι η αντίληψη πολλών πολιτών για το τι συμβαίνει στη χώρα αλλάζει, προχωρούν πέρα από τα παλιά διλήμματα μνημόνιο-αντιμνημόνιο και νοιάζονται περισσότερο για τη διαχείριση της καθημερινότητας, για το τι γίνεται με τους φόρους που πληρώνουν, για την έλλειψη ευκαιριών για τα παιδιά τους. Οσο και αν κάποια στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να ασχολούνται με αυτά τα ζητήματα, η κεντρική πολιτική σκηνή κυριαρχείται από πολάκειες συμπεριφορές, με την απόλυτη στήριξη του πρωθυπουργού.
Πώς μπορούσε ο κ. Τσίπρας να μη βλέπει τις εξελίξεις στην κοινωνία ή να πίστευε ότι η δαιμονοποίηση της Ν.Δ. και του κ. Μητσοτάκη, καθώς και οι παροχές, αρκούσε για να του εξασφαλίσει αν όχι τη νίκη, τουλάχιστον μια διαχειρίσιμη ήττα; Το αποτέλεσμα δείχνει ότι υπάρχει σοβαρό πρόβλημα αντίληψης της πραγματικότητας στον ΣΥΡΙΖΑ. Δεν είναι το πρώτο κόμμα που πορεύτηκε με την καλλιέργεια πόλωσης και με την εξαγορά ψήφων, αλλά εδώ φαίνεται ότι ο κ. Τσίπρας και ο ΣΥΡΙΖΑ τραυματίστηκαν από τα ψεύτικα διλήμματα και τις εύκολες υποσχέσεις που παρουσίαζαν στους ψηφοφόρους, και συνέχισαν να βλέπουν τον κόσμο όπως τον ήθελαν οι ίδιοι. Εχοντας ταξινομήσει τους πάντες σε καλούς και κακούς, χωρίς να βλέπουν ούτε τις δικές τους αδυναμίες ούτε τις αρετές άλλων, ούτε πως αλλάζουν οι συνθήκες, δεν διέθεταν τα εργαλεία που χρειάζεται ο καθένας μας για να κινηθεί στη ζωή: να αξιολογούμε τις εμπειρίες και τις πηγές πληροφόρησής μας και να βγάζουμε λογικά συμπεράσματα για το τι συμβαίνει και πώς να προχωρήσουμε.
Αυτή η ικανότητα δεν συμβιβάζεται με την επιμονή στην πόλωση, η οποία προκαλεί περισσότερο φανατισμό και αυταπάτες. Μπορεί, βεβαίως, να σε φέρει στην εξουσία. Εκεί όπου οι αδυναμίες σου είναι φανερές σε όλους, έστω και αν δεν είναι σε εσένα.