Η Βρετανία βρίσκεται σε μια ιστορική συγκυρία συγκρίσιμη με αυτήν κατά το ξεκίνημα του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Οχι με την έννοια των ουσιαστικών επιλογών που το βρετανικό έθνος αντιμετωπίζει, αλλά με την έννοια της αδυναμίας της κυβέρνησης να δημιουργήσει την αναγκαία συμπόρευση προς μία κατεύθυνση. Το 1940, η δημιουργία κυβέρνησης ευρείας αποδοχής υπό τον Ουίνστον Τσώρτσιλ μετατόπισε την ατζέντα από την εξεύρεση πολιτικής λύσης στην πολεμική αντιπαράθεση με τη Γερμανία. Σήμερα, η αδυναμία σύνθεσης μιας πολιτικής ευρείας αποδοχής για τον τρόπο εξόδου από την Ευρωπαϊκή Ενωση έχει οδηγήσει σε κρίση τη Βρετανία. Στη διάρκεια των δύο τελευταίων ετών, η βρετανική κυβέρνηση διαπραγματεύθηκε με τον εαυτό της και με το Συντηρητικό Κόμμα, αντιπαρατέθηκε με το Εργατικό Κόμμα και συζήτησε με την Ευρώπη.
Δυστυχώς κανένα από τα δύο κύρια κόμματα δεν διέγνωσε ότι η διαφορά μεταξύ exit και remain στην βρετανική κοινωνία αντανακλά την απόσταση μεταξύ της μητροπολιτικής κουλτούρας των μεγάλων πόλεων και των απομονωτιστικών αντιλήψεων της επαρχίας. Αυτή η τομή αποδείχθηκε απολύτως κάθετη με την ιδεολογική βάση και την οργάνωση των κομμάτων και οδήγησε συστηματικά στην αδυναμία λήψης αποφάσεων και στην αποδυνάμωση της εκτελεστικής εξουσίας.
Η παρατεταμένη αντιπαράθεση των κομμάτων σε ακατάληπτες διαφορές επέτεινε το ρήγμα της οριζόντιας διάστασης μεταξύ επαρχιωτισμού και μητροπολιτισμού. Ο παραδοσιακός, και ορθός, σεβασμός προς τους θεσμούς της αστικής δημοκρατίας δεν επέτρεψε ούτε επανερμηνείες του δημοψηφίσματος, όπως στην Ελλάδα, ούτε την ανίχνευση εναλλακτικών επιλογών. Ετσι, ο συνδυασμός μιας εξαιρετικά αδύναμης κυβέρνησης, της τετραπλής τμηματοποίησης του Κοινοβουλίου και της κοινωνίας, του σεβασμού στις θεσμικές διαδικασίες και της απουσίας διακομματικής συνεννόησης οδήγησε σε πολιτικό αδιέξοδο.
Είναι σαφές σε όλους, και είναι ήδη φανερό στα στοιχεία, ότι το Brexit θα έχει αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις στη Βρετανία, η οποία θέτοντας εαυτόν εκτός της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι σαν να του επιβάλλει κυρώσεις χωρίς προφανή οικονομικό λόγο. Θα έχει και αρνητική επίπτωση στη διεθνή της παρουσία, η οποία θα σμικρυνθεί, καθώς η χώρα θα απομονωθεί από τον ευρωπαϊκό πολιτικό πυρήνα. Το Brexit έθεσε έμμεσα και το θέμα της συνύπαρξης της βρετανικής τετραεθνίας σε ένα ενιαίο κράτος. Με ισχυρό τρόπο Βορειοϊρλανδοί και Σκωτσέζοι έχουν ταχθεί υπέρ της Ευρωπαϊκής Ενωσης, και η υλοποίηση του Brexit μπορεί να οδηγήσει σε δημοψηφίσματα αυτοδιάθεσης. Η Βρετανία, απεμπολώντας την ευρωπαϊκή παρουσία της, θα υποστεί οικονομική βλάβη, θα έχει μικρότερο έλεγχο πάνω στη μελλοντική της πορεία, μικρότερη επιρροή στη διαχείριση των συγκυριών και θα κινδυνεύει να διαλυθεί.
Αυτήν τη στιγμή, η πολιτική δυναμική δεν επιτρέπει αισιοδοξία ότι θα γίνει το Brexit μέσα στις προθεσμίες. Η ίδια δυναμική δεν συγχωρεί και την άτακτη έξοδο. Η μακρά παράταση αποτελεί τον μόνο μηχανισμό μείωσης της πολιτικής πίεσης και δημιουργίας χρόνου για σύνθεση εναλλακτικών πολιτικών. Το κρίσιμο στοιχείο για τον αποτελεσματικό χειρισμό της κατάστασης είναι η καθαρότητα με την οποία θα τεθεί ξανά έμμεσα, μέσω του Κοινοβουλίου, ή άμεσα, μέσω δημοψηφίσματος, το θέμα του Brexit στον βρετανικό λαό.
Η αναγνώριση της ουσιαστικής αδυναμίας λήψης μιας επιχειρησιακά εφαρμοστέας απόφασης από τους βρετανικούς θεσμούς αναδεικνύει, δεδομένων και των συσσωρευμένων οικονομικών και πολιτειακών κινδύνων, μόνο μία επιλογή. Αμεση αίτηση μη ενεργοποίησης του άρθρου 50 ώστε να φύγει το άγχος του χρόνου και να αναπτυχθεί μια βαθύτερη πολιτισμική συζήτηση για το τι είναι η σύγχρονη Βρετανία. Η σημερινή δυναμική δεν ευνοεί το Brexit, αλλά ούτε θα φέρει τη Βρετανία πίσω στην Ευρώπη, εκτός αν οι Βρετανοί συμφιλιωθούν σε όλη την επικράτεια με την πολιτισμικότητα και το άνοιγμα της κοινωνίας.
* Ο Κώστας Σ. Μητρόπουλος είναι εντεταλμένος σύμβουλος της PwC Ελλάδας.