«…γιατί τ’ αγάλματα δεν είναι πια συντρίμμια, είμαστε εμείς». Αυτή η φράση από το ποίημα του Γιώργου Σεφέρη «Ο ηδονικός Ελπήνωρ» μοιάζει να αποκρυσταλλώνει το νόημα και την ουσία της έκθεσης «Broken History – Σπασμένη ιστορία» ή σε ελεύθερη απόδοση «Ιστορία σε θρύψαλα», του ζωγράφου Παύλου Σάμιου στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο. «Με κινητοποίησε συναισθηματικά και μου προκάλεσε μεγάλη συγκινησιακή φόρτιση», λέει γι’ αυτό τον στίχο ο καλλιτέχνης. «Ηταν η σπίθα που έδωσε το έναυσμα και άνοιξε την οπτική για τη δημιουργία της έκθεσης. Ολο το παρελθόν, η ιστορία αναδύθηκαν μέσα μου και ήρθε πικρή η διαπίστωση για το πού ήμασταν και πού φτάσαμε. Νιώθω ότι τα σπασμένα αγάλματα σήμερα είμαστε εμείς. Μαζί με εμάς, έχουν γίνει όλα κομμάτια: ιστορία, παρελθόν, παρόν, μέλλον».
Η έκθεση περιλαμβάνει συνολικά 66 έργα μεγάλων διαστάσεων, μερικά μάλιστα ξεπερνούν τα 3 μέτρα. «Θα έλεγα ότι σε αυτή την έκθεση τα σύμβολα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο, σε αντίθεση με τις προηγούμενες δουλειές μου», σχολιάζει ο ζωγράφος και καθηγητής Βυζαντινής Νωπογραφίας στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας στο εισαγωγικό του σημείωμα. Ακριβώς αυτό το στοιχείο, μια οξεία παρατήρηση πάνω στα δεδομένα της νεωτερικότητας και της μετανεωτερικότητας στην τέχνη και στην κοινωνία, αναδεικνύεται μέσα από το έργο που εκτίθεται. «Σε μια εποχή που η αντοχή της ιστορικής μνήμης δοκιμάζεται σκληρά, ο Παύλος Σάμιος δεν εφησυχάζει ούτε σιωπά. Γράφει μια νέα εικαστική ιστορία με έναν συμβολικό τίτλο: «Σπασμένη ιστορία». Για την αφήγησή του επιλέγει τον διάλογο εμβληματικών έργων της αρχαιοελληνικής τέχνης με βυζαντινές – μεταβυζαντινές χριστιανικές απεικονίσεις, όπως η γεμάτη συμβολισμό εικόνα της «Ακρας Ταπείνωσης». Κυκλαδικά ειδώλια, αρχαϊκοί κούροι, κόρες και σφίγγες, κλασικά γλυπτά από τον Παρθενώνα και αγάλματα όπως η Νίκη της Σαμοθράκης και η Αφροδίτη της Μήλου αποδίδονται με νέο τολμηρό τρόπο συνδυάζοντας σε «εγκατάσταση» τη ζωγραφική, τη γλυπτική και το γκράφιτι», αναφέρει η δρ Αικατερίνη Π. Δελλαπόρτα, διευθύντρια του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου.
«Αφροδίτη», Μουσείο Λούβρου, 2017, κάρβουνο ακρυλικό σπρέι σε χαρτόκουτα.
Με αυτόν το τρόπο παρουσιάζεται μια νέα αφήγηση της ελληνικής ιστορίας και των αρχαίων μύθων, στοιχεία εμπεδωμένα στη μέχρι τώρα ζωγραφική πορεία του καλλιτέχνη. Διαλέγοντας ένα υλικό ευτελές –χρησιμοποιημένες χάρτινες κούτες που ο ίδιος περισυνέλεξε από τον δρόμο– φορτίζει συναισθηματικά και ιδεολογικά τα έργα του δημιουργώντας μια γέφυρα επικοινωνίας από το παρελθόν στο παρόν.
Για να χρησιμοποιήσουμε τον λόγο του ίδιου του καλλιτέχνη: «Κατέφυγα στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα και στο πολύχρωμο, ανεικονικό γκράφιτι, χρησιμοποιώντας σπρέι στο τελείωμα των έργων, θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να μεταφέρω την αίσθηση των δρόμων της Αθήνας στις συνθέσεις. Το αρχαίο πνεύμα συναντά έτσι την καθημερινότητα σε μια αέναη ανταλλαγή και επαναφόρτιση».
Αυτή η διάθεση αναστοχασμού που διέπει την έκθεση δεν είναι όμως απαισιόδοξη. Το αισιόδοξο μήνυμα ολοκληρώνεται με το τρίτο μέρος της έκθεσης, τα «Πέτρινα χαμόγελα», όπου, πάνω σε κομμάτια μαρμάρου τα οποία ο καλλιτέχνης βρήκε στην Πεντέλη, οι γοητευτικές κόρες της Ακρόπολης συνεχίζουν να μας χαμογελούν.
Παύλος Σάμιος, «Broken History – Σπασμένη ιστορία». Εως 15/6.