Το κορίτσι που κάθεται δίπλα μου στο δώμα του Θεάτρου του Νέου Κόσμου σκουπίζει ευχαριστημένο τα δάκρυά του, μόλις τελείωσε η παράσταση του «Αγνού εραστή». Στη δεύτερη σειρά η φοιτητοπαρέα μοιάζει το ίδιο συγκινημένη. Οι περισσότεροι θεατές εκείνο το βράδυ μοιράζονταν την έκπληξή τους για τον Νίκο Στάγκο, τον Ελληνα ποιητή που βιογραφεί αφηγώντας τη 40χρονη σχέση τους ο Αμερικανός συγγραφέας, συνεργάτης των New Yorker και Paris Review of Books καθώς και δάσκαλος δημιουργικής γραφής στο Κολούμπια, Ντέιβιντ Πλαντ. Το βιβλιαράκι των 158 σελίδων που κυκλοφόρησε από την «Εστία» το 2014 με τίτλο «Ο αγνός εραστής, μια εξομολόγηση» σε μετάφραση Ηλία Μαγκλίνη, έγινε μια ωριαία, καλοδουλεμένη παράσταση από τον ηθοποιό και σκηνοθέτη Αρη Λάσκο.
Η γραμμένη σε δεύτερο πρόσωπο ιστορία του Στάγκου, γίνεται αφορμή για μια παράσταση που μιλάει για την ουσιαστική αγάπη, τη δοτικότητα, την απώλεια, τον θάνατο, τη φαντασίωση, τη συμφιλίωση. Αυτό το αναλαμβάνουν οι ηθοποιοί Μάνος Βαβαδάκης, Κατερίνα Πατσιάνη, Θάνος Τσακαλίδης, Ειρήνη Φαναριώτη, σχηματίζοντας δύο ετερόφυλα και δύο ομόφυλα ζευγάρια. Το κοινό μαθαίνει για τον Ελληνα ποιητή και editor στον εκδοτικό οίκο Penguin και στον Thames & Hudson, υπεύθυνο ορισμένων από τις σημαντικότερες εκδόσεις τέχνης του 20ού αιώνα, που επιμελήθηκε την αγγλική έκδοση των ποιημάτων του Καβάφη, προώθησε τη μετάφραση του μυθιστορήματος «Το τρίτο στεφάνι» του Κώστα Ταχτσή, πάλεψε για τη διάδοση της νεοελληνικής λογοτεχνίας στην Αγγλία, όμως δεν προώθησε ποτέ το δικό του ποιητικό έργο.
Mεγαλωμένος στον Εμφύλιο
Ο Στάγκος γεννήθηκε σε αστική οικογένεια το 1936, μεγάλωσε στην Κατοχή και στον Εμφύλιο, μυήθηκε στις μαρξιστικές ιδέες από την κομμουνίστρια υπηρέτρια του σπιτιού, αποφοίτησε από το Κολλέγιο Αθηνών στο Ψυχικό που σχεδίασε ο πατέρας του, σπούδασε στο Χάρβαρντ. Ο Αρης Λάσκος ανακάλυψε τυχαία τον «Αγνό εραστή» του Ντέιβιντ Πλαντ στο βιβλιοπωλείο «Πολιτεία» αναζητώντας παράλληλο υλικό για την παράσταση «Ο κύριος του Τζακ» (βασισμένο στο διήγημα του Σκαρίμπα) που έπαιζε το 2015. Πρόσεξε αμέσως τον ιντριγκαδόρικο τίτλο που συνδυάζει δυο πράγματα ασυνδύαστα – την αγνότητα και τον εραστή. Δεν το διάβασε μονομιάς. «Ο τρόπος που εξιστορεί ο Πλαντ τη σχέση τους είναι σαν να λέει τη δική μου διακήρυξη για το πώς πρέπει να είναι η σχέση δύο ανθρώπων. Σταμάτησα στη μέση γιατί κάπου εκεί προέκυψε ένας έρωτας μεγάλος ο οποίος έληξε άδοξα. Διάβασα το υπόλοιπο βιβλίο που περιγράφει την αρρώστια και τον θάνατο του Στάγκου, τον επόμενο χρόνο για άλλη παράσταση. Τότε αποφάσισα πως θα είναι η επόμενη δουλειά μου». «Δεν αντιμετώπισα το βιβλίο σαν μια γκέι ιστορία, αλλά σαν μια ιστορία αγάπης, δοτικότητας, απώλειας και έβαλα 30άρηδες να αφηγηθούν μια σχέση σε μακρά διάρκεια γιατί είναι ένα πρόβλημα της γενιάς μας. Στην εποχή της εύκολης σύναψης και του εύκολου χωρισμού οι σχέσεις εύκολα δεν πετυχαίνουν. Αν το παρουσίαζα ως μονόλογο, μοιραία θα υπήρχε μεγαλύτερη ταύτιση, ενώ η χορική αντιμετώπιση δίνει μια αποστασιοποίηση, ικανή ώστε να ταυτιστεί ο θεατής παραπάνω απ’ ό,τι αν ήταν ένα πάσχον πρόσωπο», λέει ο σκηνοθέτης.
Ο ηθοποιός, και σκηνοθέτης του «Αγνού εραστή», Αρης Λάσκος.
Ξεκλείδωσε το έργο με μια ισχυρή εικόνα από το τελευταίο κεφάλαιο: κάποιος επιστρέφει σε ένα σπίτι, κλείνει δυνατά την πόρτα πίσω του και βρίσκεται πια μόνος του, εκεί όπου για χρόνια ζούσε με κάποιον. Ενα άλλο κλειδί, λέει, ήταν «το απόσπασμα όπου ο Πλαντ δείχνει πως ήθελε ουσιαστικά να ζήσει μέσα από τη ζωή του Νίκου, οπότε εκεί άρχισα να πειράζω κάποιες γραμμές, να μπερδεύω το παρόν με το παρελθόν».
Ερωτική αφιέρωση χαρακτηρίζει τον «Αγνό εραστή», που ο Φίλιπ Ροθ περιγράφει ως «εξοντωτικό, τολμηρό, προσωπικό θρήνο». Ενα ψυχογράφημα λένε οι θεατές στις συζητήσεις με τσιγάρο που ακολουθούν στην αυλή του θεάτρου. Αραγε υπάρχουν σχέσεις τέτοιας διάρκειας; «Εχω παραδείγματα φίλων που μετράνε οκταετία, πάνε προς σύμφωνα συμβίωσης. Υπάρχει δυσκολία ειδικά στους ανθρώπους που έχουν καριέρα». Ο Αρης Λάσκος, ηθοποιός με οκτώ χρόνια καριέρας μετά τη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και το πτυχίο της Νομικής γερό εφόδιο, ανήκει στη γενιά της οικονομικής κρίσης. Μιλάει για τη «μεγάλη δυσκολία στο θέατρο», περιγράφει «ένα τοπίο πολυδιασπασμένο, με μια ταχύτητα και μίμηση όταν πετυχαίνει κάτι», παραδέχεται πως δεν αντέχει τις εντάσεις, την πολυφωνία, τα ουρλιαχτά στις παραστάσεις. Μέλος της θεατρικής γενιάς που γνωρίζει την αποδόμηση, προτείνει «να ξαναπιάσουμε τα πράγματα, όπως έλεγε ο Ρίτσος “ήσυχα και απλά”».