Δεν ξέρω πόσοι γνωρίζουν στη χώρα μας τον Αντρέ Πρεβέν. Ισως μόνον οι φανατικοί μουσικόφιλοι. Το όνομά του ακούγεται, και προφέρεται στα ελληνικά, γαλλικό (Andre Previn, 1929-2019), η αλήθεια όμως είναι πως ήταν Γερμανοεβραίος, γεννημένος στο Βερολίνο, οι καλλιεργημένοι μεγαλοαστοί γονείς του οποίου έφυγαν έγκαιρα από τη Γερμανία (το 1930) και μετανάστευσαν στις ΗΠΑ. Η αφορμή που γίνεται σήμερα λόγος για τον Πρεβέν είναι ότι πέθανε προχθές στα 90 του.
Η πραγματική ωστόσο αφορμή είναι το τεράστιο μουσικό έργο του. Πέρα από τα τέσσερα Οσκαρ που απέσπασε για την κινηματογραφική του μουσική (πρωτότυπη ή διασκευασμένη), ο Πρεβέν άφησε το μοναδικό του στίγμα πατώντας ταυτόχρονα, με επιτυχία, σε δύο (μουσικές) βάρκες: αυτήν της κλασικής μουσικής και αυτήν της τζαζ, τόσο ως καταξιωμένης ερμηνευτής (πιανίστας και, κυρίως, διευθυντής ορχήστρας) όσο και ως συνθέτης (ο Ντίζι Γκιλέσπι υποκλινόταν στα χαρίσματά του).
Ο χώρος δεν αφήνει περιθώρια σε μεγάλες εικόνες, γι’ αυτό και θα περιοριστώ σε μία και μόνον πτυχή του σπουδαίου αυτού μουσικού, σε ένα έργο του: την πρωτότυπη μουσική που συνέθεσε το 1960 για την κινηματογραφική μεταφορά των «Υποχθόνιων», του ομότιτλου μυθιστορήματος του Τζακ Κέρουακ.
Κινηματογραφικά μιλώντας, η ταινία δεν ευτύχησε: το Χόλιγουντ –η MGM για την ακρίβεια– έκανε το κλασικό σήμερα στόρι των Αμερικανών Μπίτνικς της δεκαετίας του ’50 όσο πιο συμβατικό μπορούσε, μετατρέποντας, για παράδειγμα, την κεντρική ηρωίδα τού (αυτοβιογραφικού) μυθιστορήματος του Κέρουακ από μαύρη σε λευκή (μοναδική ανταμοιβή: τον ρόλο ανέλαβε η υπέροχη Λέσλι Καρόν, πλάι στον Τζορτζ Πέπαρντ), παρότι εμφανίζονται στο φιλμ μεγάλες τζαζ μορφές της εποχής, από τον Τζέρι Μάλιγκαν και τον Αρτ Πέπερ έως την Κάρμεν Μακ Ρέι. (Για την ιστορία, την κορυφαία αποτύπωση της μπιτ σκηνής της εποχής είχε κάνει το 1959 με τις «Σκιές» του ο Τζον Κασσαβέτης, ανεξάρτητο, πρωτόλειο φιλμ – και με μαύρους πρωταγωνιστές, μεταξύ των άλλων.) Γραμμένο ένα χρόνο μετά την τεράστια, και απότομη, επιτυχία του «Στο δρόμο» (το 1957 ήταν αυτό, όταν κυριολεκτικά μέσα σε μια νύχτα ο Κέρουακ κοιμήθηκε άσημος και ξύπνησε διάσημος), οι «Υποχθόνιοι» αποτυπώνουν ζωντανά την ξέφρενη μπιτ ατμόσφαιρα της Νέας Υόρκης στα τέλη της δεκαετίας του ’50. Οπως ήταν αναμενόμενο, η τζαζ δεν ήταν απλώς φόντο ή ηχητικό σκηνικό, αλλά δραστικό κομμάτι της ιστορίας. Και σε ό,τι αφορά την κινηματογραφική διασκευή, έβαλε τη σφραγίδα του ο μεγάλος Πρεβέν.
Η μουσική που συνέθεσε τότε ο Πρεβέν –και ειδικά οι συνθέσεις για τρίο, στις οποίες ήταν αληθινός μετρ (πιάνο, μπάσο, κρουστά)– αντέχει έως σήμερα αυτόνομη και αυτάρκης και όχι σαν δεκανίκι της ταινίας (που έχει λησμονηθεί). Γνήσιος τζαζ ήχος, σπιρτόζος, διονυσιακός (με σημείο αφετηρίας την μπίμποπ τζαζ που τόσο λάτρευαν οι Μπίτνικς, αλλά και με τις απαραίτητες ριδμ εν μπλουζ πινελιές), ερωτικός, σωματικός, συμπυκνώνει τη μοναδικότητα αυτού του μεγάλου σύγχρονου μουσικού τον οποίο δεν θα ξεχάσουν εύκολα οι φίλοι της μουσικής.