Οι εκθέσεις της Κομισιόν για την οικονομία έχουν ουσιαστική σημασία. Οχι επειδή αποκαλύπτουν κάτι που δεν γνωρίζουμε. Περιγράφουν όμως όσα αποφεύγουμε να πούμε στον δημόσιο λόγο. Συνήθως είναι χρήσιμες επειδή διατυπώνουν «επίσημα» αλήθειες που κρύβουμε. Οπως ότι οι τράπεζες παραμένουν οι μεγάλοι ασθενείς της οικονομίας και επιπλέον αποτελούν παράγοντα που περιορίζει την ανάπτυξη.
Παρά τα όσα έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια, οι συστημικές τράπεζες συνεχίζουν να θεωρούνται ή προβάλλονται ως μεγέθη μεγαλύτερα και υγιέστερα από ό,τι είναι, αλλά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προφανώς δεν έχει λόγους να εξωραΐζει την κατάστασή τους. Δεν διστάζει να πει ότι η κερδοφορία τους είναι αναιμική και τα κεφάλαιά τους χαμηλής ποιότητας επειδή προέρχονται κυρίως από την αναβαλλόμενη φορολογία. Το εννεάμηνο του 2018, τα λειτουργικά κέρδη μειώθηκαν και τον Σεπτέμβριο οι ζημίες είχαν ήδη καλύψει το 95% των προβλεπόμενων προβλέψεων για το σύνολο του έτους.
Η χαμηλή κερδοφορία δεν επιτρέπει την ανάληψη γρήγορων πρωτοβουλιών για να απαλλαγούν οι τράπεζες από τον μεγάλο βραχνά των μη εξυπηρετούμενων (κόκκινων) δανείων. Αυτά, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, ανέρχονται σε 84,7 δισ. ευρώ ή το 46,7% του συνόλου των δανείων. Το ποσοστό αυτό συγκρίνεται με τον μέσο όρο Ευρωπαϊκής Ενωσης όπου «κόκκινα» είναι μόλις το 3,4% των δανείων…
Η πρόοδος που έχει επιτευχθεί είναι μικρή και από τα μη εξυπηρετούμενα, η μεγαλύτερη μείωση είναι στα καταναλωτικά και μικρότερη στα επιχειρηματικά. Στα στεγαστικά δάνεια για τα οποία γίνεται μεγάλη πολιτική συζήτηση, τα μη εξυπηρετούμενα αυξήθηκαν και έφθασαν το 44,7%, αποδεικνύοντας ότι η συζήτηση αλλά και η μείωση της αξίας ακινήτων έπληξε την εξόφληση στεγαστικών δανείων που κάποτε οι τράπεζες θεωρούσαν εγγυημένη και ασφαλή δανειοδότηση.
Οι τράπεζες πέτυχαν την τελευταία διετία μικρή αύξηση καταθέσεων και επειδή δεν χορηγούν δάνεια, μηδένισαν τα κεφάλαια (ELA) που έπαιρναν από την ΕΚΤ, πληρώνοντας υψηλό επιτόκιο. Παρά τη μείωση όμως του κόστους χρήματος, η κερδοφορία ήταν περιορισμένη. Ο λόγος είναι ότι δεν δίνουν δάνεια. Τον Δεκέμβριο του 2018, τα δάνεια στα νοικοκυριά μειώθηκαν 2,2% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Την ίδια περίοδο τα στεγαστικά μειώθηκαν 2,8%, τα καταναλωτικά δάνεια μειώθηκαν 0,8%. Στην πραγματικότητα, η μείωση είναι ακόμα μεγαλύτερη καθώς σε περιπτώσεις αναδιάρθρωσης δανείων το παλιό αντικαθίσταται με νέο που έχει χαμηλότερη δόση, αλλά καταγράφεται ως χορήγηση νέου δανείου με το οποίο εξοφλείται το παλιό…
Οποιος αναρωτηθεί γιατί τόσο στενή παρακολούθηση των συστημικών τραπεζών, η απάντηση είναι εύκολη. Οι πιστωτές της χώρας είναι βασικοί μέτοχοι των τραπεζών. Το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (HFSF) που είναι ο μέτοχος, έχει δεσμευτεί να επανιδιωτικοποιήσει τις τράπεζες. Δεν ανακοίνωσαν χρονοδιάγραμμα πώλησης των τραπεζών, θέλουν να οδηγηθούν στην κατεύθυνση αυτή αλλά δεν είναι ικανοποιημένοι από την πορεία. Προωθούν μέτρα για αλλαγή του τρόπου ανάληψης ρίσκου, συμμόρφωσης σε (ορθές) διαδικασίες και άσκησης εσωτερικού ελέγχου. Προφανώς στους τομείς αυτούς διαπιστώνουν κενά και έχουν απευθύνει 175 συστάσεις από τις οποίες οι τράπεζες έχουν προσαρμοστεί στις 106, ενώ οι υπόλοιπες είναι σε πορεία υλοποίησης.