Στις 9 Μαρτίου έχει γενέθλια. Η Μπάρμπι γίνεται 60 χρόνων και ούτε μία ρυτίδα στα σμιλεμένα χαρακτηριστικά του πιο αναγνωρίσιμου προσώπου στον πλανήτη. Κάθε δευτερόλεπτο πωλείται μία Μπάρμπι στην υφήλιο. Αλλά σε αυτήν την περίπτωση η στατιστική περιττεύει. Oπως και η πληροφορία για τα δισεκατομμύρια των πωλήσεων του βιομηχανικού κολοσσού παιχνιδιών της Mattel πριν από μερικά χρόνια. Προβλέψιμο. Oπως, ίσως, και η συνεπακόλουθη πτωτική τάση στο ενδιαφέρον του αγοραστικού κοινού τα τελευταία χρόνια. Η Μπάρμπι στα 56 της ήταν εκτός εποχής. Aλλοι καιροί, άλλες συνήθειες. Η τεχνολογία τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα, μαζί με τις καταναλωτικές συνήθειες των παιδιών. Oμως και οι υπεύθυνοι της εταιρείας δεν έμειναν με σταυρωμένα χέρια. Οργασμός επικρατεί στο Barbie Brand Room, όπου ένα επιτελείο από γυναίκες κυρίως (της διπλανής πόρτας – μη φανταστείτε κάτι που να μοιάζει με το «προϊόν»), «επανασχεδιάζουν» την κούκλα, ξανασκέφτονται τα δεδομένα και αναπτύσσουν τη δική τους στρατηγική.
Η σκηνοθέτις Αντρέα Νέβινς κατόρθωσε να πάρει άδεια και να εισχωρήσει στα άδυτα της Mattel, συνθέτοντας ένα πολύ ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ 90 λεπτών με τίτλο «Μέση δαχτυλίδι: H Μπάρμπι αλλιώς» («Tiny Shoulders, Rethinking Barbie», ΗΠΑ 2018), το οποίο προβάλλεται αύριο και μεθαύριο στο 21ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης στo πλαίσιo του American Film Showcase, σε διοργάνωση του Exile Room, με την υποστήριξη της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Αθήνα. Στις 6 Μαρτίου θα επαναληφθεί στην Ταινιοθήκη της Ελλάδας (στην Αθήνα) με δωρεάν είσοδο για το κοινό.
Οι μεταλλάξεις
Η κούκλα που έχει υπάρξει σύμβολο της μόδας, σημείο αναφοράς για την παγκόσμια ποπ κουλτούρα, αλλά και στόχος δριμείας κριτικής από το φεμινιστικό κίνημα, έχει υποστεί πολλές αλλαγές στο σώμα της αλλά και στον τρόπο ζωής της, από το 1959 που συστήθηκε επίσημα (προηγήθηκαν τρία χρόνια μέχρι να αποφασιστεί η γνώριμη εικόνα της). Το 1971 απέκτησε μεγαλύτερο στήθος, το 1984 λεπτότερη μέση, το 2004 μικρότερο στήθος, έγινε αστροναύτης, δασκάλα, εργαζόμενο κορίτσι 9 με 5, απέκτησε Αφροαμερικανή αδελφή, κ.ο.κ. Ενας στρατός από Μπάρμπι με διαφορετικά σώματα και χρώματα, αξιοζήλευτες γκαρνταρόμπες, προσπαθεί να ακολουθεί αλλά και να αντανακλά τις κοινωνικές αλλαγές στον ρόλο της γυναίκας. «Εργάζεται για να κατακτήσει αυτό που θέλει αλλά όχι εγκαταλείποντας τον εαυτό της», είναι το ηθικό δίδαγμα, όπως καταγράφεται μέσα από πολλές συνεντεύξεις, μαρτυρίες ώριμων, πλέον, γυναικών που είχαν παίξει μαζί της ως κορίτσια, ρεπορτάζ αρχείου αλλά και πρόσφατο, στο ντοκιμαντέρ της Αντρέα Νέβινς. «Πόσο εξαιρετικά σύνθετο είναι να είσαι γυναίκα», σχεδόν μονολογεί η σκηνοθέτις. «Παρότι έχουν γίνει βήματα έχουμε ακόμη δρόμο να διανύσουμε. Μας αντιμετωπίζουν ακόμη ως αντικείμενα. Δεν είμαστε ισότιμες με τους άνδρες. Το θηλυκό θεωρείται υποδεέστερο».
Η ταινία δεν είναι μόνο αποκαλυπτική ως προς τον τρόπο που εργάζεται η Mattel για την Μπάρμπι, την οργάνωση της δουλειάς, τον τρόπο κατασκευής της κούκλας, τις αλλεπάλληλες συσκέψεις πριν από οποιαδήποτε αλλαγή στον σωματότυπό της ή στο χρώμα των μαλλιών της. Αντιπαραθέτει τη φεμινιστική πλευρά που αντιμάχεται την Μπάρμπι, με την προσπάθεια της βιομηχανίας να ενσωματώσει στην κούκλα τις κοινωνικές, αισθητικές ακόμη και ιδεολογικές αντιλήψεις. Δημιουργούσε έναν κόσμο φανταστικό για τα κορίτσια, απελευθερωτικό ή δεσμευτικό άραγε για τη διαμόρφωσή τους; Το ντοκιμαντέρ είναι ένα απολαυστικό making off. H Νέβινς παραδέχεται ότι είναι πολύ σπάνιο και δύσκολο να παρακολουθήσει κανείς από τόσο κοντά τη διαδικασία και πως η ίδια στάθηκε πολύ τυχερή, καθώς η επιθυμία της συνέπεσε με την πρόθεση της Mattel να προχωρήσει σε αλλαγές, επανασχεδιάζοντας τόσο την κούκλα όσο και την πολιτική της.
Τι κάνει, όμως, την Μπάρμπι να παραμένει η «απόλυτη» κούκλα για τόσες γενιές κοριτσιών, να έχει συντροφεύσει ώρες παιχνιδιών, να έχει επιβιώσει παρά την ισχυρή κριτική που δέχθηκε και την αποστροφή που γέννησε σε ένα μέρος του πληθυσμού γι’ αυτό το οποίο εκπροσωπούσε, να έχει ανακοινωθεί ο θάνατός της («Barbie doll, the end») και να έχει διαψευστεί; Ισως ισχύει η απάντηση: «Η Μπάρμπι είναι οι ιστορίες που περιέχει. Είναι τα μικρά κορίτσια και τα όνειρά τους. Δεν είναι μόνο ένα κομμάτι πλαστικό».