Ολοι οι Δυτικομακεδόνες έχουμε να διηγηθούμε ιστορίες από τη συνύπαρξή μας με τους «ντόπιους» («dopyi», που λέει και το BBC), δηλαδή τους Σλαβομακεδόνες, που στην Κοζάνη αποκαλούσαμε «Γάλλους». Θυμάμαι έναν αγέρωχο γέροντα, δίγλωσσο από τον Αητό της Φλώρινας. Σαν τον ρώτησα τι νιώθει ο ίδιος πως είναι, απάντησε: «Εμείς πάντα Ελληνες ήμασταν, παιδί μου. Εσείς δεν μας θέλατε…».
«Εμείς κι εσείς». Αόρατες διαχωριστικές γραμμές παλιών εθνικών διενέξεων και πολιτικών παιγνίων που επιβιώνουν χωρίς να υπάρχει πλέον το επίδικο, που κάποτε ήταν η κατάκτηση της Μακεδονίας από τις τρεις δυνάμεις της περιοχής: Ελλάδα, Βουλγαρία, Σερβία. Κάποιοι χαρακτηρίζουν «κυνισμό» τη δήλωση του Χαρίλαου Τρικούπη: «Η Μακεδονία θα γίνει ελληνική ή βουλγαρική κατά τον νικήσοντα. Αν την λάβωσιν οι Βούλγαροι, δεν αμφιβάλλω ότι εντός ολίγων ετών θα είναι ικανοί να εκσλαβίσωσι τον πληθυσμόν μέχρι των θεσσαλικών συνόρων. Αν ημείς την λάβωμεν, θα τους κάμωμεν όλους Ελληνας μέχρι της Ανατολικής Ρωμυλίας».
Αυτό μπορεί να ακούγεται σήμερα κυνικό, αλλά είναι ανόητο να κρίνουμε με τα γυαλιά του 2019 μια δήλωση του 1889. Στο κάτω κάτω, μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας θα εδημιουργείτο κενό εξουσίας. Κάποιοι θα καταλάμβαναν την περιοχή και ευτυχώς για τους πληθυσμούς νοτίως της Γευγελής, η Ελλάδα κατάφερε να πάρει το μεγαλύτερο μέρος. Ζήσαμε πολλές κακουχίες στην ιστορία μας, αλλά τουλάχιστον γλιτώσαμε τον κομμουνιστικό ολοκληρωτισμό 1945-1989.
Εξίσου ανόητο είναι να διαβάζουμε με τα γυαλιά των εθνικών επιδιώξεων του 19ου αιώνα τη σημερινή κατάσταση. Να φοβόμαστε εδαφικούς ακρωτηριασμούς με τη συμφωνία των Πρεσπών ή να τρέμουμε αν το BBC αναφέρεται σε υπαρκτές πτυχές της Ιστορία μας. Ναι, υπήρξε καταπίεση των σλαβόφωνων πληθυσμών της Δυτικής Μακεδονίας, και όχι μόνο επί Μεταξά, αλλά και από το μετεμφυλιακό κράτος. Εγιναν επίσης σε όλη την Ελλάδα διώξεις κάθε «διαφορετικού», από τους ομοφυλόφιλους μέχρι τους μάρτυρες του Ιεχωβά. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει σήμερα ζήτημα «μακεδονικής μειονότητας», όπως κραυγάζουν κάποιοι; Οχι. Οι μειονότητες, όπως και τα έθνη, είναι πολιτικά κατασκευάσματα. Παίρνουν πολιτική σφραγίδα, όταν οι «διαφορετικοί» διώκονται από τους πολλούς.
Οι υπερεθνικιστές είναι αυτοί που μεταμορφώνουν τις μειονότητες σε πολιτικές οντότητες. Η εργώδης προσπάθεια για ομογενοποίηση των πληθυσμών καταλήγει κατά κανόνα σε διώξεις, και οι άνθρωποι –οι λίγοι, οι διαφορετικοί– πρέπει να πάρουν το στάτους της μειονότητας για να προστατευτούν. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πώς, αλλά σίγουρα θα ήταν διαφορετική η ελληνική ιστορία εάν δεν υπήρχε η θλιβερή περίοδος της δικτατορίας Μεταξά, που εκτός όλων των άλλων μάς φόρτωσε το «εμείς» κι «εσείς» στη Δυτική Μακεδονία.