Στη Βρετανία την περασμένη εβδομάδα, 11 βουλευτές αποσχίστηκαν από τα δύο μεγάλα κόμματα –των Συντηρητικών και των Εργατικών– και σχημάτισαν την Ομάδα Ανεξαρτήτων, εισάγοντας μια νέα δυναμική στη συζήτηση περί Brexit και δημιουργώντας πόλο έλξης και για άλλους δυσαρεστημένους με τη στάση του κόμματός τους.
Την ίδια ώρα, στην Ελλάδα βλέπουμε ότι, ενώ σήμερα υπάρχουν 22 ανεξάρτητοι βουλευτές, αποτέλεσμα πολλών διαφωνιών, μετακινήσεων και διαγραφών το διάστημα από τις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015, τα μικρότερα κόμματα διαλύονται και τα δύο μεγάλα ενισχύονται. Στη Βρετανία, η κοσμογονία του Brexit (και η δυσαρέσκεια με τους αρχηγούς των δύο μεγάλων κομμάτων) είναι η αφορμή για ζυμώσεις και αναζήτηση λύσεων. Στην Ελλάδα, οι ερχόμενες εκλογές φαίνεται να επιβεβαιώνουν την κυριαρχία των δύο βασικών αντιπάλων, με τα μικρά κόμματα να συνθλίβονται μέσα στη σύγκρουση αυτή.
Οι μετακινήσεις βουλευτών εγείρουν ερωτήματα όσον αφορά τον βαθμό που αυτό εκπροσωπεί ή αλλοιώνει τη βούληση των ψηφοφόρων. Επίσης, κάθε βουλευτής αναγκάζεται να αναλογιστεί εάν μπορεί να πετύχει περισσότερα μέσα σε μεγάλο κόμμα ή αποχωρώντας απ’ αυτό. Η βουλευτής των Συντηρητικών και πρώην υπουργός Παιδείας Τζαστίν Γκρίνιγκ δήλωσε, την Πέμπτη, ότι δεν έχει αποφασίσει ακόμη εάν θα προσχωρήσει τους Ανεξάρτητους. «Είναι κάτι που το έχω σκεφθεί, αλλά δεν έχω καταλήξει ακόμη. Θέλω να προκαλέσω το κόμμα μου (να αλλάξει). Θέλω να αναλάβουμε τις ευθύνες μας». Η Γκρίνιγκ και άλλος ένας βουλευτής των Συντηρητικών, ο Ντόμινικ Γκριβ, διαφωνούν με το ενδεχόμενο η πρωθυπουργός Τερέζα Μέι να προχωρήσει προς το Brexit χωρίς συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ενωση. Οι τρεις βουλευτές των Συντηρητικών που ήδη έφυγαν ισχυρίζονται ότι περίπου άλλοι εκατό (ή το ένα τρίτο του συνόλου του κόμματος) μπορεί να τους ακολουθήσουν εάν η Μέι δεν λάβει μέτρα για να αποτρέψει έξοδο χωρίς συμφωνία.
Στο βρετανικό σύστημα οι βουλευτές βρίσκονται κοντά στους ψηφοφόρους, με τακτικές συναντήσεις στα γραφεία και στις γειτονιές, με αποτέλεσμα οι βουλευτές να γνωρίζουν τις απόψεις των πολιτών και να δέχονται πιέσεις για να προωθήσουν είτε την έξοδο από την Ε.Ε. είτε την παραμονή. Ο βουλευτής αναγκάζεται να σκεφθεί, όπως το θέτει η Γκρίνιγκ, εάν θα είναι πιο αποτελεσματικό να παραμείνει στο μεγάλο κόμμα, προσπαθώντας να επηρεάσει την πολιτική του, ή να αποχωρήσει και να ενταχθεί σε άλλο σχήμα. Προφανώς, όταν κάποιος μπορεί να επηρεάσει την πορεία του μεγάλου κόμματος θα πετύχει περισσότερα. Οταν, όμως, αυτό είναι αδύνατο, όταν η πολιτική του βουλευτή και αυτή του κόμματος δεν συμβιβάζονται, τότε ο βουλευτής αποχωρεί, με την ελπίδα ότι θα μπορεί να επηρεάσει τις εξελίξεις από νέα θέση. Η τελευταία φορά που υπήρξε τέτοια απόσχιση στη Βρετανία ήταν το 1981, όταν βουλευτές των Εργατικών ίδρυσαν το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα.
Στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια, αρκετά νέα κόμματα βρήκαν χώρο για να σταθούν, με αποτέλεσμα να εκλέγονται βουλευτές από οκτώ κόμματα στις τελευταίες εκλογές. Σήμερα, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι τρία απ’ αυτά δεν θα περάσουν το κατώφλι του Κοινοβουλίου, ενώ ένα νέο κόμμα δείχνει ότι ίσως υπερβεί το όριο του 3% για είσοδο στη Βουλή. Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση της Public Issue, η αποδυνάμωση των τριών μικρών κομμάτων ευνοεί τη Ν.Δ., η οποία εισπράττει μεγαλύτερο τμήμα της δυσαρέσκειας από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ· επίσης, εάν η Ν.Δ. βγει πρώτη στις εκλογές και υπάρχουν λιγότερα κόμματα στη Βουλή, ίσως αποκτήσει αυτοδυναμία. Η τάση στην Ελλάδα είναι η αυξανόμενη πόλωση να ενισχύει τα δύο μεγαλύτερα κόμματα ενόψει εκλογών – είτε για να φύγει η κυβέρνηση είτε για να επανεκλεγεί. Στη Βρετανία, η ροή είναι αντίθετη: η αδυναμία των ηγεσιών να διαχειριστούν το πρόβλημα του Brexit ωθεί βουλευτές και των δύο μεγάλων κομμάτων να αποχωρήσουν σε αναζήτηση πιο ρεαλιστικής πολιτικής. Εάν αυτό συνεχιστεί, θα σχηματιστεί τρίτος πόλος στο Κοινοβούλιο, που θα εκφράζει μια κεντρώα, μια πιο συναινετική, πιο σύνθετη θέση. Στην Ελλάδα αυτός ο χώρος μικραίνει, στη Βρετανία μεγαλώνει. Και στις δύο περιπτώσεις η Δημοκρατία, υπό πίεση, αναζητεί διεξόδους.